Oilcrash.com: Statement (Maori)   HE KUPU WHAKATAKI   Ka whakataungia e matau nga Tohunga me nga Ahorangi e rangahau ana i nga matauranga o te ‘tihi kaihinu’, te kupu whakataki nei e pa ana ki nga aitua o te mate ‘tihi kaihinu’, mo nga ra e haere ake nei. He hua taparepare te hinu. Ka whakaae te nuinga o nga tohunga papawhenua; iwa tekau ma rima orau te hinu o te ao kua kitea e matau. Atu i tera, ka mohio mai matau te puputanga katoa o te hinu, mai te timatanga o te ‘wa o te hinu’. I tenei wa, hawhe noa iho e toe ana. I a ra, i a ra, ka kai tonu tatau i te hua taparepare nei eke ki te whitu tekau ma rima miriona kaho — whakaraua ma te wha o te nuinga o nga hinu hou kua kitea. Ehara tenei i te ahuatanga hou. Mai te tau 1981, iti haere te hinu kua kitea, a, piki haere te hinu kua pau. Ka whakawhanuitia te apiti kei waenganui o te hinu kua kitea, me te hinu kua pau. He ahua tino taumaha tenei. He hua whakahirahira te hinu. Na te hinu nga taone hou o te ao i hanga, a, e whakawhirinaki ana tatau ki te hua nei. Wha tekau orau te hinu o nga hinu me nga hiko katoa i puta mai ai. Kaore e kore he hua i tu atu. He hua hira te hinu mo te whakahaere o nga kawetanga me nga mahi o nga kaiahuwhenua. Pai ake tonu te hinu ki nga kamupene rongoa, te nuinga o nga kamupene kakahu me nga kamupene katoa o te ao. Heoi ano, ko te hinu te ha o nga kamupene maha o te ao. Ka piki ake te kaihinu o te ao ki te tihi. I nga tau rima tekau kua hipa ake nei, ka puta mai nga tohu o to matau rangahau e pa ana ki te take nei. E ai ki nga korero o to matau rangahau, kua tata ake ta tatau kaihinu ki te taumata, ara, ki te tihi o te maunga e tauiratia nei e te tihi kaihinu. Koia nei te whakamaramatanga o te mate nei — te “tihi kaihinu”. Ma te mahi totika, ka taea e matau te huanga pumau o te hinu mo nga tau ruarua e haere ake nei, engari, i muri atu i tena, iti haere te hinu i puta mai ai mo ake tonu atu. Kaore e hapa ka haere mai te iti haere o te hinu. Ma nga tikanga o te tai ao e whakaoati. Kaore he hua kia whakatika ai te take nei. Koretake noa iho nga mahi putaiao, nga mahi hanga, me nga mahi toi ki te mate tihi kaihinu. He mahi taparepare te kai hua taparepare. Mena, ka taea e matau te whakaroa o te hinu iti haere, kotiti haere kau ana te hekenga o te hinu, a, he aitua. He mana tahuri i te ao te tihi kaihinu. Ka toro atu te mana tahuri o te tihi kaihinu ki roto i o tatau pakihi, to tatau tai ao, o tatau mahi torangapu hoki. Ma te whakanoti o te putunga te makete hinu e tahuri, a, he utu mutunga mai e pa ana ki te raru nei. Mena ka piki ake te utu o te hinu, piki ake ano te utu mo nga taonga maha, ahakoa te whakaiti o nga moni hua. Ka whakawehia nga whakahaerenga moni ngoikore ki te tai ao me te ahuarangi, i whakamatauria ai ki nga ture mama, ki nga kaipoka hinu i roto i nga wahi tapu, te toi waro me te toi uruhanga hoki. I nga tau tata ake nei, ka awhinatia e nga iwi o te rawhiti ki waenganui hei whakamama te kaihinu o te ao, engari, rima tekau nga iwi kua whakanao hinu, a, ka iti haere te whakaputanga o te katoa. Tata tonu a te rawhiti ki waenganui ki a ratau ake tihi kaihinu, heoi ano, ki te puta mai etehi atu hinu hei awhi, he ahuatanga taupua ke. Na te pakanga ki Iraq nga whakaaetanga o nga marahinu i whakahoha, mai Russia, China, ratau ko France, a, ka wehi ratau. Ko nga mahi kino o te pakanga ki Iraq, ki ona tangata, ki ona marahinu, me nga whenua ki tua, ka tutu te puehu pea, hei whakatinanahia te mahi o Tumatauenga. Kaore he take torangapu i tu atu. E kore nga whakamaramatanga mama. He tapu te whakawhiti korero o nga whakamaramatanga. Me whakapai te putake o nga kaupapa hangarau i roto i te matauranga ahupungao, engari ra te mahi pakihi, whakahaerenga moni ranei. Ka whakawhaitihia nga hangarau whakakapi mo te hinu. He hua taparepare te korohu maori, a, iti haere te korohu maori i puta mai ai ki Amerika ki te raki. Ki etehi, ko te toi hauwai te rongoa mo te mate nei, engari ra, ehara te toi hauwai pera i te hinu, he hiringa kawenga ke, he hiringa takarepa hoki. Na reira, e kore e taea te whakamama. Ehara a Tamanui Te Ra, a Tawhirimatea, a te toi uruhanga i te hinu kawetanga, a, ka whakawhaiti nga whakahoranga nui. Ko nga toi hangarau kei roto tonu i nga whare rangahau, pono te ki, kore rawa ranei, e kore e pae i te wa me te nui o te raruraru nei. Ko te tino putake o te korero nei — kua tae mai te aitua a te tihi kaihinu. E tika ana te korero — mate kainga tahi, ora kainga rua — engari, he kainga tahi to tatau, e kore e pae te kainga rua. Ka whakataungia nga kawana maha o te ao e matou, kia whakaae i te mate tihi kaihinu. Ka heipu tonu te tihi kaihinu. Kua karangahia nga kupu tupato ki te iwi whanui i nga tau rima tekau kua hipa, me te mea nei i aro kore tatau. Mai i tera wa, ka awangawanga nga tohunga papawhenua i te hinu kei te toe. Mai te tau 1995, ka karangahia enei tohunga papawhenua nga kupu tupato e pa ana ki nga tataritanga o a ratau momo matauranga. E toru nga karanga mo te kuri. He wero putake te tihi kaihinu ki a tatau nga iwi katoa o te ao. Ki te whakatau i te take nei, me whakahonohono tatau i roto i o tatau ake whakaraeraetanga, a, me mahi tahi ai tatau ki nga kaupapa kore rawa e taea i mua atu. E kore matau e whakahawea te rahi o te wero nei, tera tonu pea ka whakawhanuitia nga aitua. Mena, ki te whakakahore tatau ki te whakarite i to tatau kainga rua, ka mate to tatau kainga tahi. Tena, whakahono mai koa ki a matau i whakapumau te kupu whakataki nei, kua hono haere ki te iwi e mahi ana hei tupu etehi whakautu i a ia taumata. * Ehara ahau i te tohunga o te reo rangatira me ona tikanga, kei te ako tonu ahau. Ki te he aku korero, naku te he. Ki te kite koe etehi he, panuitia mai te tikanga ki a matau.   http://www.copad.org/index.php?doc=oilpeak-war.doc&expandMessage=3