Whakarongo : - waiata and haka lyrics Tāmata Toiere English Māori Menu Ako Kāinga He kōrero mō te paetuku Ngā Rauemi Tirotiro NGĀ MEA HOU MOMO KAITITO KAPA HAKA TAU Rapua Rapua Ētahi atu kōwhiringa Hononga Koha mai Whakapā mai Whakarongo Kaitito Pēwhairangi, Te Kumeroa Ngoingoi (Ngoi) 1921 – 1985 I whānau ai a Te Kumeroa Ngoingoi Ngawai ki roto o Tokomaru i te 29 o Hakihea, i te tau 1921. E mōhiotia ana ia e ōna hoa, ko Ngoi. Ko Hori Ngawai rāua ko Wikitoria Te Karu ōna mātua, nō Tokomaru tōna matua, nō Ngāti Koi, nō Hauraki tōna whāea, ā, tokorima ngā tamariki, ko Ngoi te mātāmua. I tupu ai a Ngoi i roto i ngā tikanga o te hāhi Ringatū, ka mutu, nā ōna whanaunga, nā Huka Pohaera rāua ko Raiha Kamau ia i whāngaihia ki roto o Waiparapara. Ko tōna matua, he tangata kaha ki te mahi, ka mutu, he minita hoki ia o te hāhi Ringatū, ā, i tino tautokona e ia te Kotahitanga - tētahi kaupapa i tautokona hoki e Ngoi. Pānui tonu Ngā waiata a te kaitito Aku Raukura          Hurihuri noa          Ka wawata noa          Hurihuri noa          Ka wawata noa 5        Kei te wawata ahau e          Mō aku ōhākī kia hoki mai          Te puna... haere tonu Ka noho au i konei          Auē! Ngā iwi e          Ka noho au i konei ka whakaaro noa          Me pēhea rā te huri a te ao katoa?          Ngā rongo kino e tukituki nei i te takiwā 5      ... haere tonu Ka Piki Au          Ka piki au piki ake          Piki ake au ki te taumata rā o Marotiri          Ka titiro iho au ki ngā huarahi          I haere ai aku mātua tīpuna 5       Ki te... haere tonu Te Ipukarea Whakarongo Kaitito: Ngoi Pēwhairangi, Tau: 1980 - Momo: Namatoro: PEW003 Ngā Kupu          Whakarongo!          Ki te reo Māori e karanga nei          Whakarongo!          Ki ngā akoranga rangatira 5       Nā te Atua i tuku iho ki a tātou e          Pupuritia, kōrerotia mō ake tonu          Tirohia!          Ngā tikanga tapu a ngā tīpuna          Kapohia 10      Hei oranga ngākau – auē          Whiua ki te ao          Whiua ki te rangi          Whiua ki ngā iwi katoa          Kaua rawatia e tukua e 15      Kia memeha e          Whakarongo!          Ki te reo Māori e karanga nei          Whakarongo!          Ki ngā akoranga rangatira 20      Tēnā kia purea te hau ora e          He kupu tuku iho mō tēnei reanga          He kupu tuku iho mō tēnei reanga          Whakarongo!          Tō reo whakarongo! Ngā whakamārama He waiata-ā-ringa a 'Whakarongo' na Ngoi Pēwhairangi. Koinei tētahi o ngā titonga rongonui a Ngoi, hei whakaū i ōna mātāpono, me ōna whakapono mō te whakaako i te reo Māori. I titoa te waiata nei ki te marae o Pākirikiri, ki Tokomaru Bay. I titoa i a ia e wānanga ana i te taha o āna manuhiri, nō te hōtaka pouaka whakaata Koha te ope nei. Nā Waihoroi Shortland rāua ko Selwyn Muru te īnoi kia titoa tētahi waiata, ko te huanga mai o tērā īnoi, ko ʻWhakarongoʻ. Ka whakaemi a Ngoi i tana whānau ki te whakarite i ngā mahi-ā-ringa, me te whakaako hoki ki taua rōpū a Koha, i te mea, ko te nuinga he Pākehā, kātahi anō rātou ka ako tētahi waiata Māori. Ka mauria e Ngoi te waiata nei ki tāna hui whakamutunga mō Te Ataarangi ki Ngāruawāhia, ka āta panoni ētahi o ngā kupu kia hāngai ki tērā kaupapa. Ko te timatanga o te whiti ʻWhiua ki te ao...ʻ i tākoha ki te rōpū Koha hei whakamanawa i a rātou kia horahia katoatia ngā hōtaka Māori ki te motu, ki te ao anō hoki. Ko tāna ki Te Ataarangi, ka panonihia e ia taua whiti rā ki ngā kupu, ʻTēnā kia purea te...ʻ. He kupu ākī kei roto i te waiata nei, kua whakarāpopotohia i te rerenga 'He kupu tuku iho mō tēnei reanga. Whakarongo! Tō reo whakarongo!'    Ka rangona whānuitia tēnei waiata puta noa i te motu, ka mutu, e kawea tonutia ana e te iwi Māori i ēnei rā. Ko te nuinga o ngā tāngata ka waiata i ngā whiti e rua i titoa mō ngā rōpū e rua. I te tau 1995, i tohua e Te Taura Whiri i te Reo Māori, a ʻWhakarongo', hei waiata motuhake mō Te Tau o te Reo Māori. Nā tēnei i piki ai te mana o te waiata ki ōna karamatamata e rangona ana i ēnei rā. E mihi ana a Tāmata Toiere ki te whānau Pēwhairangi mō tā rātou whakaae mai kia irihia te waiata nei ki tēnei o ngā paepae. I whakakōpaehia e te whānau o Ngoi i Pākirikiri Marae, Tokomaru Bay. Nā Chub Renata te waiata nei i whakarite, ā, i whakatikaina ki Mauria Mai Productions. © 2019 Tāmata Toiere - waiata and haka lyrics VO2 web design