te whai i tētahi tirotirohanga hauora | Ngā Mōhiohio Pārurenga Skip to main content Skip to navigation within this section Mā te hunga e pāngia ana e te koeretanga Tahua Open navigation English Māori Kati Toggle navigation English Māori Kua pāngia koe? Te noho haumaru Te tiki tautoko Te āwhina i tētahi atu Te kōrero ki ngā Pirihimana Te tukanga kōti i mua i te whakawātanga Te whakawātanga I muri i te whakawātanga Rape myths Rārangi kupu Ngā hononga whai take Mō mātau Whakapā mai Maherepae Tūmataitinga Manatārua Ngā ture whakamahi me te whakakape Me pēhea te whakarite kia tūmataiti ō pūtirotiro Te tiki tautoko You are here Kāinga Kua pāngia koe? Te tiki tautoko te whai i tētahi tirotirohanga hauora te whai i tētahi tirotirohanga hauora Mēnā kua pā mai te koeretanga ki a koe i mua, he tikanga pai rawa te tiaki i a koe mā te haere kia tirotirohia koe e te rata. Ka whakarite kei te pai koe, ka whakamaimoatia ngā wharanga, ka tirohia koe mō ngā whakapokenga, hapūtanga hoki me te kohikohi i ngā whakaaturanga ka āwhina pea i a koe ki te tautuhi i tō kaipoke. Te whai i tētahi tirotirohanga hauora: Mēnā kua pā mai te koeretanga ki a koe i mua, he pai tonu te whai i tētahi aromatawai hauora mai i tētahi ratonga koeretanga mātanga.  Otirā, mēnā i pā mai tēnei ki a koe inā tata nei, i roto i te 2 wiki, 3 wiki rānei, ko te tere ake o tō haere kia tirohia koe ko te painga atu mōu.  He mea nui tēnei mō tō hauora me tō haumaru – hei whakarite kāore ō wharanga tinana, ā, kāore i te pāngia e tētahi mate paipai, hapūtanga rānei tē hiahiatia. Mēnā kua whakapā koe ki ngā pirihimana mō te take i pā ai ki a koe, ka taea e rātau tēnei te whakarite māu. He whai wāhitanga anō pea tēnei mō te rata ki te kohikohi whakaaturanga whakaaturanga Ngā mea rerekē ka whakakatakotohia ki te kōti hei whakaatu i tētahi meka e whakapaetia, arā, ngā ataata, ngā tauākī kaiwhakaatu. View the full glossary whare whakawā e taea ai te whakamahi hei āwhina i ngā pirihimana ki te rapu i ahatia ki a koe.  He tino matatau ngā rata me ngā nēhi e mahi ana i ēnei aromatawai ki te tiaki i ngā tāngata i whakaitotia. Mā tēnei ka tino whakarata i te tukanga katoa mōu. Kei a koe te tikanga e hia te nui, te iti rānei o te aromatawai ka kōwhiria e koe, mēnā rānei ka whakaurua mai e koe ngā pirihimana, kāore rānei. Me pēhea te kimi i tētahi ratonga hauora koeretanga: He pai ki te kōrero mā ngā Pirihimana. He aha te utu? He koreutu ngā ratonga katoa e whakaratoa ana, ā, kei roto i tēnei ko ngā rongoā e whiwhi i a koe, ngā whakamātautau e hiahiatia ana pea, me te whai i ngā kopounga whai ake. Ka aha? Mēnā kua kōrero kē koe ki tētahi mai i tētahi ratonga tautoko koeretanga, ki ngā Pirihimana rānei, ka tukuna atu ētahi mōhiohio mō ngā mea hei tūmanako māu i roto i te aromatawai hauora. Mēnā kei te hiahia kōrero atu anō koe, e whakaatu ana te kiriata poto e whai ake i te tukanga hauora mai i te tirohanga pārurenga. [link to police video – https://www.youtube.com/watch?v=qGxjG1i5hUQ Ina tūtaki koe ki te rata, ka whakamārama atu ia ki te tukanga, ā, taea e ia te āwhina, me te matapaki i ngā kōwhiringa rerekē ki a koe. Ahakoa ka mataku pea koe i te aromatawai, he wairua manaaki tō te rōpū rata me te nēhi, ā, ko te mea pai rawa mōu te mea nui ki a rātau.  Ka whakarongo rātau ki a koe, ka whakautu i ō pātai me te whakaute i ō kōwhiringa.  Kāore koe e whakawātia e rātau. Kāore anō pea koe kia whiwhi tētahi aromatawai hauora pēnei.  Ehara i mea rerekē mēnā ka whakamā koe engari ka whakapau kaha te rata me te nēhi kia tau ai koe, ā, kei a koe te tikanga ki te whakatā ahakoa te wā. I te wā o te whakamātautau, ko te rata me te nēhi anake kei roto i te rūma.  Kāore he tangata i tua atu i a rāua i reira engari anō mēnā ka āta tono koe kia whai wāhi atu he tangata ki tō taha.  Ka taea te heri kaitautoko mēnā e hiahia ana koe, engari ko te nuinga o ngā tāngata ka hiahia kē ki te tatari ki waho o te rūma. Ō kōwhiringa E ai ki ō hiahia, ā, e hia te roa mai i te koeretanga, kei a koe te tikanga ki te kōwhiri me aha i te wā o te aromatawai me te raupapa hoki.  E kore e whāia he huarahi ki te kore koe e whakaae, ā, kei a koe te tikanga ki te huri i ō whakaaro ahakoa te wā o te aromatawai. E ai ki tōu āhuatanga, ka kōrero atu te rata ki a koe mō ngā momo rerekē o te aromatawai: he tirotirohanga hauora me te haumaru - mēnā i pā mai he koeretanga ki a koe inā tata nei, engari kāore koe i te hiahia ki te whakauru mai i ngā Pirihimana. he aromatawai ngaio ake (e mōhiotia ana ko te aromatawai whare whakawā) - kei roto i te tirotirohanga hauora me te haumaru engari kei roto anō ko te kohikohi whakaaturanga whakaaturanga Ngā mea rerekē ka whakakatakotohia ki te kōti hei whakaatu i tētahi meka e whakapaetia, arā, ngā ataata, ngā tauākī kaiwhakaatu. View the full glossary ka taea pea e ngā Pirihimana te whakamahi i roto i tā rātau tūhuratanga, i te wā o tētahi kēhi kōti rānei.  Ko te mea pai rawa me wawe tonu te mahi i tēnei i muri i te koeretanga, ko te mea pai rawa i roto i te whitu ki te tekau rā. he aromatawai 'kei tūpono noa' - kāore pea anō pea koe kia whakatau mēnā me whakauru mai e koe ngā Pirihimana i tēnei wā.  I tēnei āhuatanga, ka āhei tonu koe ki te whai i te aromatawai whānui, ā ka taea tonutia ngā whakaaturanga whare whakawā i kohia te pupuri hunaingoa mō te ono marama, e whai wā ai koe ki te whakaaroaro mō ō kōwhiringa, me te tuku i ō whakatau me te kore pēhi i a koe.  Kei a koe te tikanga, ā, ahakoa ngā tautoko a te whānau me ngā kaitautoko, kei a koe kē te kōrero. Te tirotirohanga hauora me te haumaru Ko tō hauora me tō haumaru te kaupapa matua a te rata.  Ka pātaihia koe i aha, ā, mēnā kei te mamae he wāhanga ake o tō tinana, he wharanga rānei ōu.  Ka tirohia e ia aua wāhanga me te tuhituhi kōrero.  Mēnā kei te hiahia whakamaimoatanga ka whakaritea e ia. I muri i tētahi koeretanga, he pāpaku noa te tūponotanga ka pā mai he mate paipai (STD), engari ka tono tō rata kia whakamātautahia koe me te tirotiro i a koe mō ngā tohumate. Kei roto i tēnei whakamātautau ko te chlamydia, gonorrhoea, syphilis me te HIV. Mēnā e māharahara anō koe mō te mōrea o te whakapokenga, ka taea e ia te tūtohu ratonga hei whakaiti i te tūpono pānga mai o tēnei.  Ka tirohia anō e ia mēnā ka ārai tō tinana i te mate ate kakā B, ā, ka tukuna he kano ārainga mate mēnā e hiahiatia ana. Ka tukuna e ia ētahi atu pātai pērā i ēnei: ngā rongoā e kainga ana e koe mēnā he mate ōu, mate hinengaro taumaha rānei ōu i te inu koe, te kai whakapōauau rānei ko wai ka āwhina i a koe. He pātai tino whaiaro ēnei.  Engari anō mēnā kei te māharahara te rata mōu, e kore tētahi atu e mōhio ki ō kōrero, ā, ka āwhina ō whakautu i te rata ki te whakarite i ngā āwhina me ngā tautoko pai rawa mōu. Mēnā kei te hapū pea koe, ka kōrero atu pea ki a koe mō te ārai hapū ohotata me ō kōwhiringa. Ka whakarite anō ia i tētahi whakamātautau whai ake i roto i te 2-3 wiki, mēnā e hiahiatia ana.  Whakaatu katoa Huna katoa He tirotirohanga hauora me te haumaru Whakaatu Huna Ko te tūhuratanga tino ngaio - me kohikohi i ngā whakaaturanga Whakaatu Huna Ko te tikanga ko te mahi tuatahi he tirotirohanga hauora me te haumaru, engari he ngaio ake.  Ko te pūtake matua ko te kohikohi whakaaturanga whakaaturanga Ngā mea rerekē ka whakakatakotohia ki te kōti hei whakaatu i tētahi meka e whakapaetia, arā, ngā ataata, ngā tauākī kaiwhakaatu. View the full glossary ka taea pea te whakamahi i roto i te tūhuratanga a te Pirihimana me te kōti i muri ake ki te: tuhi i ngā wharanga āwhina ki te tautuhi i te tangata nāna koe i takakino – i te nuinga o te wā mā tana DNA whakaū i ahatia koe me te wā i pā mai. Ka tango ūkui (he rite ki ngā miro pūkohu) mai i ngā wāhi i pāngia ai koe, i puritia ai, ngā wāhi i ētahi atu pānga pea me te kaipoke.  Ka tangohia anō he tīpakonga mai i ō makawe me raro i ō matikara. Mēnā ka whakaae koe kia aromatawaihia ō taihemahema, ka tangohia ūkui anō mai i reira. Ka heria anō pea ō kākahu kia whakamātautauhia – kaua e māharahara, ka hoatu he kākahu ki a koe i mua i tō wehenga. Ka tirotiro te rata mō ngā wharanga, ā, ka tuhia ēnei ki tētahi pukaiti motuhake.   Ka hiahia anō pea ia ki te tirotiro mō ngā whakapōauau me ngā waipiro mā te tango tīpakonga mai i ō toto, mimi hoki – kaua e māharahara, ko te tikanga o tērā kia mōhio ai mēnā e "whakawarea" koe mā tō inu, ehara i te whakawā i ō mahi. I te mea he tino ngaio ēnei aromatawai, he roa ake ēnei i te haere ki te rata – engari, ka taea e koe te whakatā, te haere rānei ki te wharepaku mēnā e hiahiatia ana. Ka taea anō pea e ngā Pirihimana te tiki whakaaturanga mai i te wāhi i tūkinohia ai koe.  He mahi kē atu tērā, arā, he tūhuratanga wāhi taihara.   Whakaatu Huna I muri i te tūhuratanga Whakaatu Huna I tēnei wā kua tino rūhā koe me tō hiahia kia hoki ki te kāinga.  Ka wātea koe ki te horoi me te tīni i ō kākahu (ka hoatu he kākahu mōu), mēnā i tangohia ēnei mō ngā whakaaturanga whakaaturanga Ngā mea rerekē ka whakakatakotohia ki te kōti hei whakaatu i tētahi meka e whakapaetia, arā, ngā ataata, ngā tauākī kaiwhakaatu. View the full glossary .  Ka hoatu he inu wera, he kai ki a koe, ā, ka whakaritea he kaitautoko i a koe mēnā ka hiahia koe. Ka kōrero te rata ki a koe mō ngā mea i kite ia, he aha ngā rongoā kua hoatuna ki a koe me te take, ā, me te whakarite i ngā kopounga whai ake, tukutanga rānei e hiahiatia ana.  Ka tukuna pea he mōhiohio ki a koe hei heri atu māu. Ka whakarite ia kia whakahokia atu koe ki tētahi wāhi haumaru i muri mai. Mēnā ka hiahia koe kia tirohia e te ratonga Koeretanga, ka tukuna he toronga whai ake. Tērā pea he nēhi tēnei, tētahi atu rata rānei mai i te rōpū, ā, ko te tikanga ka tutuki tērā i te rua wiki i muri i te wā tuatahi i tirohia koe.   Whaiwhai ake Whakaatu Huna I muri i te aromatawai Whakaahu Huna I tēnei wā kua tino rūhā koe me tō hiahia kia hoki ki te kāinga.  Ka wātea koe ki te horoi me te tīni i ō kākahu (ka hoatu he kākahu ki a koe), mēnā i tangohia ēnei mō ngā whakaaturanga whakaaturanga Ngā mea rerekē ka whakakatakotohia ki te kōti hei whakaatu i tētahi meka e whakapaetia, arā, ngā ataata, ngā tauākī kaiwhakaatu. View the full glossary . Ngā mea rerekē i whakatakotohia ki te kōti hei whakamana i te whakapae, arā, ngā ataata, ngā kaiwhakaatu kaiwhakaatu He tangata ka kōrero mō ngā mea i kite ia, i rongo, i pā mai. View the full glossary He tangata ka kōrero atu ki te kōti mō tāna i kite, i rongo, i pā rānei. Tirohia ngā tauākī rārangi kupu whānui. Tirohia te rārangi kupu whānui.  Ka hoatu he inu wera, he kai ki a koe, ā, ka whakaritea he kaitautoko i a koe mēnā ka hiahia koe. Ka kōrero te rata ki a koe mō ngā mea i kitea ai e ia, he aha ngā rongoā kua hoatuna ki a koe me te take, me te whakarite i ngā kopounga whai ake, tukutanga rānei e hiahiatia ana.  Ka tukuna pea he mōhiohio ki a koe hei heri atu māu. Ka whakarite ia kia whakahokia atu koe ki tētahi wāhi haumaru i muri mai. Mēnā ka hiahia koe kia tirohia e te ratonga Koeretanga, ka tukuna he toronga whai ake. Tērā pea he nēhi tēnei, tētahi atu rata rānei mai i te rōpū, ā, ko te tikanga ka tutuki tērā i te rua wiki i muri i te wā tuatahi i tirohia koe. Kāore he utu o ngā kopounga whai ake. Te tiaki i ngā whakaaturanga Whakaatu Huna Ka whakakapia ngā tīpakonga katoa ka kohia, me ō kākahu, me te tapa ka hoatu ki ngā pirihimana, ka rokiroki hunaingoatia rānei mēnā kāore anō kia whakatau koe me whakauru mai i a rātau, kaua rānei. Ka āta tiakina.  Ki te whakatau kia tūhuratia e ngā pirihimana, ā, ka haere tō kēhi ki te kōti, ka tonoa pea te rata ki te tuku i ngā whakaaturanga whakaaturanga Ngā mea rerekē ka whakakatakotohia ki te kōti hei whakaatu i tētahi meka e whakapaetia, arā, ngā ataata, ngā tauākī kaiwhakaatu. View the full glossary i kitea e ia i te wā o te tukanga aromatawai.   Kei te hiahia koe ki te kōrero ki tētahi tangata? He pai ki te kōrero he koreutu me te matatapu Tere haere Mō te aratohu mā ngā pārurenga koeretanga He mea waihanga te paetukutuku e te Tāhū o te Ture hei āwhina ki te tautoko i ngā pārurenga-mōrehu o ngā koeretanga mā te tukanga kōti me te āwhina i a rātau ki te whai i ngā kōwhiringa i runga i te mōhio mō ā rātau mahi i muri i te pā mai o te koeretanga Rārangi kupu Ngā hononga whai take Mō mātau Whakapā mai Maherepae Tūmataitinga Manatārua Ngā ture whakamahi me te whakakape Me pēhea te whakarite kia tūmataiti ō pūtirotiro 239.6z"/>