Ngā kupu kāore i roto i te Wiremu » Te Taura Whiri i te Reo Māori English Māori Ngā kupu kāore i roto i te Wiremu 'Kia ita!' Te Taura Whiri i te Reo Māori Māori Language Commission PAE TAHUA Kaupapa Context Ratonga Services Ako Learn Rauemi ā-Ipurangi Online Resources Mahere Reo Language Planning Kaupapa Whakatairanga Events He Muka He pitopito kōrero Kaupapa Context Ratonga Services Ako Learn Rauemi ā-Ipurangi Online Resources Mahere Reo Language Planning Kaupapa Whakatairanga Events He Muka He pitopito kōrero × Ngā kupu kāore i roto i te Wiremu He Muka Ko tā te kaiwhakawā mahi... Tākuta James Te Wharehuia Milroy He Whakaaro Noa Papakupu Hangarau Matihiko Mihi ki te hunga mate Te Matatini ki te Ao Te Vaka Reo ki Hawai'i 2019 Te Reo Māori, Tōku Oranga, Tōku Ara Mahi Kei te maumahara ake pea ētahi o koutou ki tā mātou pati i tērā tau kia tukuna mai ngā kupu Māori kāore e kitea ana i te papakupu Māori a Te Wiremu. Mea ki te kīa atu i kaha tonu tā koutou aro mai ki taku tono i tērā wā, e tama, he rūkahu kē taku mahi. Heoi anō, tēnei te tukurua nei i taku inoi. Kei te pēnei ake te whakaaro, ki te hemo te pati tuatahi, kāore he hē o te whakahoki, mei kore e hāngai pū te tuarua. Arā kē pea te take i kore ai au e muia e te mahi a te reta, ko te āhua tonu o te mahi. I tono hoki mātou kia kimihia mai, kia tuhia mai ngā kupu kāore i roto te papakupu a Te Wiremu. Ehara tēnei i te mahi māmā, inā hoki kei taua papakupu e mau ana tētahi wāhanga tino nui o ngā kupu o te reo Māori. He āhua rite tēnei tono ki te kōrero nenekara rā, “Ko koutou mā kāore anō kia tae mai, tēnā whakatūhia mai ō koutou ringa”. Inā rā, me pēhea kē hoki e kitea māmātia ai ngā kupu me uaua kē ka kitea, e rangona ai ngā kupu kua kore i rangona? Kāore mātou mō te tono atu kia āta noho te tangata me tana papakupu, ka āta whakaaroaro ake ki te katoa o ngā kupu e mōhio ana ia, ka tirotiro ai i te papakupu a Te Wiremu kei tūpono kāore i reira. E tā! Mea ki te pērā, ka whai pāhau kē taua tangata, ka whai pāhau anō hoki ngā kupu, me te kore tonu e mau o tētahi kupu hou kotahi! Ko tā mātou kē e whakaaro ana, kia tūpono noa koe ki tētahi kupu kāore i roto i taua papakupu, tēnā, āta tuhia, ka tuku mai ai. Katoa ngā kōrero kei a koe mō te āhua o tērā kupu, me tuku mai anō hoki i te taha. Mena kei te mārama anō koe ki te tikanga o te kupu, ko te painga atu tērā. Ki te kore, mā te aha i te tuku mai kia rangahaua e konei. Mena he kupu e kōrerotia ana e tōu iwi anake, ki tōu nā mōhio, me whakaatu hoki tērā, kia mōhio ai te motu he kupu tērā nā mea iwi, ko te tikanga, ko mea. Hei whakatauira i tā mātou e kimi nei, anei e rārangi ake nei ētahi kupu, ētahi tikanga kupu rānei kāore e kitea mai i te papakupu a Te Wiremu: whakatenetene ( kupumahi ) = he kupu whakaahua i te tangata kāore i te hiahia whai wāhi atu ki tētahi mahi e tika ana kia whai wāhi atu ia hetiheti ( kupumahi, kupuingoa ) = he pāraha hei ngaki i te māra, arā, ‘hoe’ taiharu ( kupuāhua ) = māngere kerepēhi ( kupuingoa ) = kerepeti (he momo uku) kōwai ( kupumahi? ) = ? Te āhua nei he kupumahi tēnei e pā ana ki te māhunga (kei te pukapuka a Hēmi Pōtatau tēnei kupu e mau ana, engari kāore anō kia kitea mai e au te tikanga)       Ko te pātai pea kei e korokoro o ētahi, he aha oti i pīrangitia ai ēnei kupu e te Taura Whiri? Ko tā mātou kē, he pai ake te whawhao atu i te katoa o ngā kupu ki te kete kotahi, kia noho ai hei mātāwai kupu e āhei mai ai te katoa. Ka mutu, ehara i te kupu noa iho, he whakaaro kē kei aua kupu, he whakaaro tangata. Ka ngaro ana he kupu, ka kikī ake te mataaho atu ki ngā rā o tuauri. Waihoki, ki te waiho kia rite tonu te ngāhorohoro, ko tō tātou reo Māori tērā ka tū humuhumu kau ā tōna wā tūtata nei. Koinā au i kī ai, mena kotahi te kupu kei a koe hei tuku mai ki a mātou, mā hea mai ki tēnā. E pā ana anō hoki tēnei tono ki ngā kīwaha, arā ki ngā tino kōrero a tēnā iwi, a tēnā iwi, me uaua kē e kitea ai te tikanga ki te whāia ko te tikanga ake o ngā kupu. Ko te nuinga hoki, arā kē tōna whiu, engari te aronga, titi ki wāhi kē. Māna he pai ake te waiho mā ia iwi e whakaemi āna ake kōrero pēnei, engari ahau nei, kāore e kite i te hē o te tuku pēnei mai hei pānui mā mātou ki te Muka, kia mārama ake ai tātou ki tō tātou reo Māori, ōna rerenga kētanga ā-waka ā-iwi, ā-aha-ake-nei. tukurua - whakahoki i te mahi muia - pokea nenekara - heahea, take kore rangahau - he āta kimi mai i te āhua o tētahi mea whawhao - he rau atu ki te kete mātāwai - puna tuauri - neherā humuhumu - more Te Matatapu Privacy Statement Te Taura Whiri i te Reo Māori +64 4 471 0244 INFO@TETAURAWHIRI.GOVT.NZ LEVEL 11, THE CO-OPERATIVE BANK HOUSE 20 BALLANCE ST , WELLINGTON , 6011