Te Karere O Nui Tireni 1842-1846: Volume 1, Number 2. 01 February 1842


Te Karere O Nui Tireni 1842-1846: Volume 1, Number 2. 01 February 1842

1 5

▲back to top




Kua mea mai te tuatahi o nga karere o Nui Tirani he pukapuka tenei kia
mohio ai nga tangata katoa ki nga
Ture a te Kuini ki nga tikanga wa
kawa hoki, koia ra enei ka tuhituhi
nei ki tenei Pukapuka kia mohio ai
nga Tangata Maori katoa ki te tikanga
ote wakawa Pakeha. Tenei ano a Maketu te noho nei i te ware herehere e
tatari ana kia tae mai nga kai wakapae
me nga kai titiro i Tokerau kia tae mai
ratou ka wakawakia ai: koia ka 
tuhituhia wawetia ai tenei mea te tikanga
ote wakawa: Ka rongo ano te katipa
ka kite ra nei i te he o tetahi tangata
ka hopukia te tangata ka arahina
atu ki te ware herehere ra nei, ki te
ware wakawa ra nei, hei reira ka
wakawakia ia, mehemea e kore e kitea
tana hara ka tukua, ka kitea, a he hara
itika utua ki te moni, ka kore he moni,
ka panga ki te ware herehere, otira
mehemea he hara nui Wakaharahara
penei me te Kohuru, me te muru i te
ware, ka wakahokia te tangata ki* te
ware herehere kia, wakawakia ano e te
tino kai wakawa. Ko te tikanga tenei

o te Wakawa nui. Ka tomo atu te
kai wakawa ki roto ki te ware ha
 karangatia etahi tangata t ika, ko
tahi te kau ma rua ko ratou hei mea
e hara ana te tangata e hara kore
ana ra nei. Na, ka tu te Herehere te 
aroaro o te kai wakawa. Ka
korerotia nuitia tana hara ka mea
atu te kai korero, e hara ana koe, e
hara kore ana ranei ki tenei mea? ka
ki mai ano te herehere e hara ana. 
Ka wakatika te kai wakawa ka korerotia e ia te mea e ahatia ai ia ki te
ritenga 6 te ture: otira mehemea ka
ki te Herehere e hara kore ana ia
k a wakatika nga kai wa wakapae 
 wakarongo ana ano te tekau ma rua! 
ki
te korero, a ka mutu ta ratou korero,
ka haere ke ratou, ka komiti puku,

ka hoki mai ano ka mea atu te kai korero E te Tekau ma rua e pehea ana koutou, e hara ana te herehere nei, e hara kore ana ra nei? ka mea mai ratou, e hara kore ana, ka tukua otira, mehemea, ka ki mai ratou., e hara ana, reira, ka wakatika te kai wakawa, ka korerotia a ia te mea ,


2 6

▲back to top


e ahatia ai te tangata ki te tikanga o te ture, a  ka wakahokia ano ki te -ware herehere.

Tenei ano hoki tetahi kupu ki nga tangata maori, ka haere ratou ki te 'ware wakawa, kia wakawakia, -ka haere ra nei ki te wakapae, mehemea, kahore he kaitiaki, hei wakarongo, e tika ana kia tohea putia, kia  tika ai hoki te wakawa.-Tenei hoki nga ingoa o nga Kai tiaki, o nga Tangata maori kei tetahi wahi ke, o tenei Pukapuka

AKARANA, PEPUERI 1, 1842.

Ki te Kai tuhituhi o te karere a Nui Tirene,

E hoa,

E wakaaro ana ahau ki te tikanga ianei, ki te henga ranei o te mahi a nga tangata o Kaipara ki tetahi o o ratou pakeha, ara ko te murunga o te Kainga o te Potete, ma reira e tino pouri ai. .te ngakau o nga pakeha tika katoa, E hoa, ka tahi te mahi kino wakaharahara, me. lie mea, i reira ano a ia, kahore ra he *kupu; tena ko tenei  kei te ngaro noa te tangata; puta mai ana te taua a murua ana nga taonga. Ka he ngari, me i kite tona kanohi i te murunga, tena, he poka. noa tenei ta ratou wakapaenga ki a te Potete, kahore ra he papa, i murua kautia ona taonga: Engari te wakaaro a Parore, i tika.  Kahore ano ia i uru ki roto ki ta ratou muru, kahore ra i tika i to te wahi tapu anganga, he mea takoto noa i waenga ngakinga, he mea kite noa i te parautanga ranei, i te aha ranei.

Koia ahau ka tuhi-tuhi atu i tenei pukapuka ki a koe, kia romp ai nga

tangata maori katoa i te tikanga, kei takoto te he kia te Potete. Heoi ano taku korero

Naku na tetahi Kai aroha

o te Tikanga, me te Pono.

AKARANA, 22 HANUERA, 1842.

He pukapuka tenei no te wakawakanga o te tahi o nga tangata maori, me te tahi hoki o nga Hoia, o te hapu, o Meiha, 1; riri noa hoki taua hoia, ki taua tangata maori ra, e haere noa ana ano taua tangata, i raro i te Taone, i te ahiahi po, i te waru pea o nga takanga o te wati, ka tutaki taua hoia ki taua tangata ra, kahore i korero atu taua tangata ki te hoia, he riri pokanoa na taua hoia, ka tahuri mai taua hoia, ka moto ki te tangata ka u te moto ki te ihu, ka rere te toto o te ihu, na ka tahi ano taua tangata ka tahuri riri atu ki te hoia, kia wawai raua, otira ka kite mai te tahi o nga Katipa ko te Mete te ingoa o, te Katipa, na taua Katipa hoki i riri, me he mea pea, kahore he Katipa hei riri, kua wawai te tangata Maori ra ki taua hoia. E mea ana koki te tangata maori he mea tika tana, riri ki te hoia, no te mea hoki, na taua hoia ki mua kua patu ki a ia, ki taua tangata, heoi ra he noa ano pea tena nana na taua, tangata ra, e hara hoki i te kupu. tika, ta te tangata maori kupu, otira, he tangata ano i tika te wakaaro he tangata i he; otira he wakaaro he tenei? wakaaro tika ranei? na., amua ake nei, ka kitea ano tetahi pakeha,. ka pokanoa ki te patua noa mai nga Pakeha, kanga, te aha noa, e ngari me utu tena, he kawe ki te



3 7

▲back to top




Ware, herehere, ka kino, e kore e rite, e
Egg I A ano. te utu ka rite, ko te tangata

i patua -e te Pakeha ma te Pakeha e utu. Heoi ano te korero o te tangata raua ko te Hoia i wakawaki a nei

naku Na Hoari Takoare i tuhituhi enei korero.

Ki a te Karaka te kai tiaki, o te tangata Maori mo te Kuini.

Ekore e tika te tehi wahi o tenei pukapuka te wahi e tohea ai kia riro te utu ki te tan-ata i patua. [NA TE

KAI TUHITUHI

KO WIKITORIA, te Kuini o Ingarani i tana mahara atawai ki nga Rangatira me nga Hapa o Nu Tirani,

0 

i tana hiahia hoki kia tohungia ki a ,ratou o ratou rangatiratanga, me to ratou wenua, a kia mau tonu hoki te Rongo ki a ratou me te ata noho hoki, 

kua wakaaro Ia he mea tika kia tukua mai tetahi Rangatira hei kai wakarite. ki nga tangata maori o Nu Tirani. Kia Wakaaetia e nga Rangatira maori te Kawanatanga o te Kuini, ki nga wahi

0 

katoa ote wenua nei me nga motu. Na te mea hoki he tokomaha ke nga tangata o, tona iwi kua noho ki tenei wenua, ae haere mai nei.

Na, ko te Kuini e. hiahia ana kia wakaritea te Kawanatanga, kia kaua ai nga kino e puta mai ki te tangata maori ki the pakeha e noho ture kore ana.

Na, kua pai te Kuini kia tukua a, hau, a Wiremu Hopihona, he Kapitana i te Roiara Nawi, hei Kawana mo nga wahi katoa o Nu Tirani, e Tukua aianei amua atu ki te Kuini e mea atu ana ia ki nga Rangatira o te Waka

0

minenga o nga hapu o Nu 
Tirani. me
era Rangatira atu enei ture ka 

korerotia nei.
Ko te tuatahi,

Ko nga Rangatira o te Wakaminenga, me- nga Rangatira katoa hoki, 

kihai i uru ki taua Wakaminenga ka tuku rawa atu ki te Kuini o Ingarani ake tonu atu te Kawanatanga katoa o o ratou wenua.

Ko te tuarua,

Ko te Kuini o Ingarani ka wakarite ka wakaae ki nga Rangatira, ki nga Hapu, ki nga tangata katoa o Na Tirani, te tino Rangatiratanga o o ratou wenua o ratou kainga me o ratou taonga katoa. Otiia ko nga Rangatira o te Wakaminenga, me wa Rangatira katoa atu, ka tuku ki te Kuini te hokonga o era wahi wenua e pai ai te

in

tangata nona te wenua, ki te ritenga o te utu e wakaritea. ai e. ratou ko te kai hoko e meatia nei e te Kuini hei kai hoko mona.

Ko te tuatoru,

Hei wakaritenga mai hoki tenei no te wakaaetanga ki te Kawanatanga o te Kuini. Ka tiakina e te Kuini o Ingarani nga tangata maori katoa o Na 
Tirani. Ka tukua ki a ratou nga tikanga katoa rite tahi ki ana mea ki nga tangata o Ingarani.

(Signed) WILLIAM HOBSON,

Consul and Lieutenant Governor.

Na, ko matou, ko nga Rangatira o te Wakaminenga o nga Hapa o Na Tirani, ka huihui nei ki Waitangi. Ko matou hoki ko nga Rangatira o Na Tirani, ka kite nei i te ritenga o enei kupu, ka tangohia, ka Wakaaetia katoatia e matou. Koia ka tohungia ai a matou ingoa o matou tohu. 


4 8

▲back to top



.:Ka. meatia tenei ki Waitangi i te

 

ono o nga ra o Pepuere, i te tau kotahi mano, e waru rau, ewa tekau, -o' to tatou Ariki.

Tenei pea kua ronga nga -tangata maori i te' kokotinga o te ringaringa o
Tako i Poneke, kahore ra' nei. I te 20 o Nowema ka tae atu te Rata, ka
kite ia i tana ringaringa kua mangunga
i te pakaunga o te pu. Kua timata ia
-te Pirau, heoi ka kotia te ringa e ia i
waenga nui o te watunga, kihai i 20
nga ra, ka tae te. Tako ki te ware o te
Rata me tona ringaringa ano, kua ora.

nga Ingoa enei o nga kai .'Ko wakawa  me o ratou kainga. Matiu te kai wakawa e noho ana i Akarana. Ko te Pekama te kai wakawa e noho ana i Tokerau, ko Te Mapi e noho ana ki, Poneke ko te Tahana te kai wakawa i Wanganui ko te Rapihona te kai wakawa i Akaroa.

KIA ronga I mai nga tangata  'katoa
ko a te 28 o nga ra o Pepuere ka 
A  mata ai te wakawa -nui ki Akarana,
hei. reira ka wakawakia ai nga hara nui
o 'te tangata.

No te rima o nga ra o Hanueri i to
ro ai non ware o nga kai kani

I  "or 

rakau o Kawana i Waipapa tokorua nga ware i toro, 'pau katoa ana i te -ahi, ko etahi ra ia o nga mea. i. ora i te tangata Maori na reria hoki i. waka aro pai ai a te Kawana kia a ratou, wangainga .ana. ki te kai-ki te Tupeka

TENEI ano tetahi Kainga kua ho koa e te Kawana. Ko Pukaki a te Waipapa, na te Tihi ma i tukua.

Kua pai a te kawana kia meinga :a Te Karaka, hei Kai Tiaki mo nga tangata maori.

Kua pai a te kawana kia meinga  a Hori Karaka, hei Kai Tiaki .mo tangata maori.

He mea ta tenei pukapuka e HONE MUA ki te Perehi o te Wakaminenga ta pukapuka o Akarana."'