Te Karere O Nui Tireni 1842-1846: Volume 1, Number 3. 01 March 1842


Te Karere O Nui Tireni 1842-1846: Volume 1, Number 3. 01 March 1842

1 9

▲back to top




nga Pukapuka,

Ka timata te toru o kia wakamaharatia koutou e nga Hoa Maori ki te tini o nga mea e pouri ai

0

matou, ina ka haere ki te Taone; ka
timata ahau ki te mangeretanga o etahi
e haerere ai ki ia ware ki ia ware, unene
ai; ehara tenei i te ahua o te Rangatira,
ki te mate ia ki tetahi mea, hei aha
ranei te mauria. mai e ia tetahi aha
noa hei utu mo te mea e mata ai ia;
kaua e unene ki te kahore ona rawa,
kia wakaaro ia ki te mahi, hei wakarite
i te mea e mate ai ia, kaua e unene,
ka kitea tenei mahi ka pouri matou,
-ko o koutou hoa. Na, ko tetahi atu
mea e pouri ai matou, koia tenei, ko
-te paru me te kino o nga kakahu e
kakahuria ana e te tangata Maori, e
-mahara ana matou, na te mangere te
wai kakahu ai, he pono ano he tohu
mano-ere te kakahu paru, te kakahu

0

kino, he tini nga pakeha e rapu ana nga kaimahi mo ratou, ki te mea, mahi te tangata maori, ka wai moni kakahu, nga aha nga aha, koia ahau

i mea atu ai, he tohu mangere -te kakahu paru, me tetahi atu hoki, koia tenei., ka haere mai te tangata kia kite i te Kawana, e -haere mai ana me te kakahu paru.. Na, ko te toru ng;k mea e pouri ai matou, koia tenei ko te tini o nga kotiro maori e noho kino -ana ki nga Pakeha maori, e mea ana ahau, e wakaaetia aua e nga Matua, e nga Rangatira, e noa,& Tungane, me nga Wanaunga katoa,, ki tenei mahi,, mo te utu kino e riro mai ai ki a ratou; e pirau ano te tangata, e pera, ki te mea e marenatia tikatia -ki te Pakeha, e pai ana, e tika ana, otiia, e moe puku ana ki tenei Pakeha,- ki tera, e mahi wakarihariha tenei ke te tino mea tenei hei wakapouri ai 

o matou. ngakau; tena ano pea tetahi te mea mai ana, na te Pakeha i tohe, kia ronga mai E hoa ma, i na te Tangata Maori ano, ehara i te e Pakeha anake te tohe, e tika -ana kia riria ngatahitia Na. kia kotahi aft ahau mea, ka mutu, koia tenei, ko te mahi


2 10

▲back to top


-haurangi, tenei ano tetahi e inu llama \_ana, Waina, -aha noa atu, a ka haurangitia, ka .tutu, ka. wawai tetahi ki tetahi, E hoa ma* meake turorotia koutou, he mahi wakakahore tenei mahi i te tangata maori., he mahi wakataurekareka tenei, ko te mea tenei e tino oti atu ai te tangata i te ao maori, ko te timatanga tenei o nga mahi wakamate, me nga mahi kino katoa; koia ahau ka tuhituhi i tenei korero kia wakakati ai ..ngatan-.. gata maori i anei mahi katoa.

Waingaroa, Pepueri 9, .1842.

E hoa e te Kareka

Tenei ano taku wakaaro kia koe, ta te mea, ko koe to matou hai wakatika, to Ngapuhi, to Ngatipaoa to Ngatiwatua to Waikato, koia au ka tuhituhi atu ai i tenei pukapuka ki a koe, ta te mea katahi au ka rongo ki te mahi a nga tangata o Kaipara, ki to matou hoa aroha, ki a te Potete; kei ki koe, no to matou ritenga maori tenei mahi, hahore, no to ratou nga-kau apo! otira e tupato 'ana matou ki to matou hoa, otira, ko to matou aroha kia koutou, ki nga *Pakeha ka puta: kia kaha ra tou 'korero kia ratou, kei noho kuware ratou ki te tikanga; Engari kia atawai ratou ki nga pakeha. Heoi ano

'Na-tou hoa aroha'

NA TIPENE.

[E pai ana te -korero -o tenei pukapuka te. ata noho tetahi ki tetahi me te atawai, meake maua ko te Potete -e -haere atu ki Kaipara, hei waka

komite kia ratou, ko reira tino kitea ai te take o tenei mahi.-NA TE KAI TUHITUHI

Ki te Kai Tuhituhi o te Karere-o Nui Tireni.

E. hoa, 

Tena ra ko koe, tenei ano taku waakaro, mau pea e mea, -kia taia ki roto ki tau pukapuka, ia rongo ai nga tangata maori katoa; he wakaaro kuware ranei naku, tika ranei, otira, e pai ana kia tuhituhia; Na, koia tenei, te kuwaretanga, o nga tangata maori ki o ratou turoro, ina hoki te rongo ai ratou ki te kupu a te Rata kua. rongo ahau ki etahi tangata i penei ki -te Turoro, na te Haterene taua turoro i wangai ki te rongoa, a i

6 0

mea mai ano ia, aua ra e turituri, tena, eturituri tonu ana rat ou, i mea ano, hoki, aua ra e kawea atu te turoro ki te kainga maori, engari me waiho ki konei takoto ai, tena, nonahea i rongo ai nga tangata maori, 'ka kawea ano

ID

I

te turoro, a ora 'noa ia i mate i te makariri, i ki ano nga tangata maori, Kua marere! Na, E hoa, e mea ana ahau, he wakaro kuware tenei, e mohio koia nga -tangata maori ki tenei mea, e ora te tupapaku, e mate ranei ? Kahore! ekore ratou e mohio.,* kei te Atua ano te tino tikanga, otira, me he mea, he mate, nui te mate o te turoro a e pai ana te Rata kia wangai a taua turoro ki tetahi rongoa kaha a e nui haere te mate, kei ki nga tangata, he tohu ka marere te Wairua, Kahore! na te rongoa kaha ano e nui haere ai te mate, otira, he mea pai ano te rongoa kaha mo te tino mate nui o te tangata Tena, ko te mareretanga, o te Wairua



3 11

▲back to top




kei -te Atua anake ano, koia ahau ka mea ai, he mahi kuware tenei, te mahi a nga tangata maori, engari, me waka

115 0

rongo tonu ki te ritenga a te Rata, a

 

ma  te Atua ano e mea, kia ora te 
tupapaku i te rongoa, kia mate ranei. 

Heoi ano taku, wakaaro
Naku, Na tetahi

KAI TITIRO. Kia te Karaka.

Akarana, Pepueri 20, 1842.

Kia rongo mai e nga Tangata maori

ki enei tikanga o te ture wakawa
kiia oti nei te wakarite e te i-unanga

Wakarite ture.

Ko te tikanga tuatahi,
Ki te mea, ka tahae tetahi tangata 
tamaiti ranei, taitamariki ra


nei i  etahi hanga a, ko te utu o nga mea i tahaetia, ekore e rite ki te pauna kotahi, ka mauria. mai taua tamaiti, taitamariki ranei ki te Kai Wakawa o te kainga i tahae ai' te tangata, ka wakarongo te Kai Wakawa ki tetahi taha, ki tetahi taha, ara ki te kai tahae, ki te kai wakapae -a -ki te mea ka kitea te hara o te tangata he pono ano te tahaetanga ka herea. ano ia, kei te Kai-Wakawa te ritenga mo te roanga o tona herenga

otira kia kaua e pokai ke atu i nga marama e ono, a e tino rite ano tenei wakawakanga, ahakoa ka kitea

0

4  pea muri iho o te wakawakanga he nui ke te utu o nga mea i tahaetia i te pauna kotahi."

Ko te tuarua,

Ki te mea ka kite te Kai Wa kawa he pokanoa, te wakapaenga

o tetahi he mea iti. rawa ranei te mea i tahaetia, ki a ia ano te tikanga kia tukua te tangata, kia haere."

Ko te tuatoru,

Ki te mea, ka kake ke te utu 0 nga mea, kua oti nei te tahae ka 

rite ano ki nga paura erima (otira aua e nui atu i enei pauna erima) ahakoa, he tamaiti ranei lie korehere ranei te kai tangata, ina ka rongo ia ki te. korero o. ana kai wakapae, o nga kai korero ranei a ka wakapuaki atu i tana hara ki te Kai Wakawa, ka rongo ano te Kai Wakawa ki tana wakapua kanga ka tukua kia kerea, e hia ranei nga marama, kei a te Kai Wakawa te tikanga otira kia kaua e poka ke atu i te tau kotahi."

Na, ka rongo nga tangata maori ki

"I

 0

tenei wahi o te ture wakawa i waka
ritoa e te kawana Tatou. ko ona tangata
wakarite-rite ture i te ra tuatahi o

Mahi 1842 tera atu ano etahi ritenga
kihai taia ki tenei pukapuka, otira heoi

ano nga tikanga a wakatupato i te tan

ti g

tangata ko enei kua oti nei te tuhituhi. 
E nga Hoa Maori! kia tupato, kei tahae koutou, rite tonu ano te wakawa

kanga o te tangata tahae ahakoa
0
Pakeha, ahakoa Tangata Maori, ma

tatou

katoa ano enei tikanga, kua

 Pakehatia tahitia nei hoki tatou.

Kia mohio E nga Tangata katoa

Kkua tuhituhia tetahi pukapuka ki te kai hoko wenua. mo te Kuini, e mea ana, me tuku tetahi wahi wenua kia te Kawana, ki tera taha o Papakura, wakarongo  mai ki

ngakua tuhituhia
 ingoa o nga tangata

0 

mai, ko Wiremu Parata tetahi ko te Rori tetahi, ko Uruahu tetahi.; ko

nga ingoa enei o te Kainga e pai ana

ID

ngaI


4 12

▲back to top


ki te tuku., Mangotahi, Waiparere, Waingoungori, Kopuimi,  Pokapu, Kiwiriki, Aparanga, Te Karaka, Patupuku,  Ko Mata, Matai, Whetu, Ko Mata,  Turipona, Kuri.

KIA rongo mai e nga tangata katoa kua oti te hoko e te Kauwana tetahi wahi wenua ki Manukau ko nga rohe enei, ka timata ki Papakura, ka haere ki tatahi a tae rawa ki Waipapa, hoki mai ki te rohe o le wenua kua oti te tuku kia a te Pepene, ko te Tihi te kai tuku; a e mea ana etahi o nga -tangata Maori, .hei tuku he, tera ano te tangata nana Ite wenua, koia te wakaritea wawetia ai te toenga utu ki a te Tihi ma, E mea ana hoki te Pepene nana ano etahi wahi o te wenua kua oti te hoko, koia ka raruraru ai te kai hoko wenua a mea ana, me huihuia nga .tangata katoa a te ra e wakaritea ai te utu kia kite ai ratou I te tikanga.

KUA pai a te kawana kia meinga a Te Karaka, hei Kai Tiaki mo nga tangata maori.

TENEI ano tetahi Kainga kua hokoa e te Kawana. Ko Pukaki, a ,le Waipapa, na te Tihi ma i tukua.

NO te rima o nga ra o Hanueri i toro ai 
nga ' ware o nga kai kani
rakau o Kawana i Waipapa tokorua nga
ware i toro, pau katoa ana i te ahi., ko
etahi ra ia o nga mea i ora i te tangata
Maori na reria hoki i waka aro pai
ai a te Kawana ki a ratou, wangainga
ana ki te kai-ki te Tupeka.

0 nga Ingoa enei o nga kai wakawa me o ratou kainga. Ko Te Matiu, te kai wakawa e noho ana i Akarana. Ko te Pekama te kai wakawa e noho ana i Tokerau, ko Te Mapi, e noho ana ki, Poneke ko te Tahana te kai wakawa i Wanganui ko te Rapihona te kai wakawa i Akaroa.

IA ronga mai nga tangata katoa ko a te 28 o nga ra o Pepuere ka timata ai te wakawa nui ki Akarana, hei reira ka wakawakia ai nga hara nui o te tangata.

KUA pai a te kawana kia meinga a Hori Karaka, hei Kai Tiaki mo tangata maori.

He mea ta tenei pukapuka e HONE MUA ki te Perehi o te "Wakaminenga, ta pukapuka o Akarana."