Ko te timatanga o te tuarima o

nga Pukapuka-maori e tuhituhia ana e te Kai Tuhituhi, hei wakakitenga, i nga whakaaro a nga tangata maori ki te tini o nga kainga i. haere ai a te Karaka; ka timata ki te timatanga nei, ka puta mai te rongo kia te Kawana kua oti te muru te whare a te Potete e te Tirarau ma te tino rangatira o te Wairoa, i rongo atu ia he tupapaku te mea i oho ai ratou, i kitea e etahi o nga tangata maori e takoto ana ki te toa a te Potete, hua noa ratou, no nga wahi tapu te parihirihi tupapaku, kaore he taurereka, patunga no Ngatipaoa, ara no Ngatiterau otiia kia ratou, no nga wahi tapu, ka puta mai te rongo o tenei muru kia te Kawana, ka mea atu ia kia te Karaka, 11 E te karaka, haere mai, haere kia te Tirarau kia ata wakarongo ki ana korero, ui atu ki a ia, he aha te mea i oho ai ia ki te muru" e whakaaro ana hoki a te Kawana he tangata atawai a te Tirarau ki te Pakeha i mua, koia a te Kawana i tono ai i a te Karaka kia rongo ma

rire ai i ana korero, ara i a te Tirarau, kia tino rongo pu ano i te putake o te mea i oho ai ratou, kei maumau wakawa noa, ka he pea, koia ka ata wakawai kia tino u Na, i te wakamutunga, o te wakawakanga o Maketu, i te ra tuawa, o Maha, ka haere ahau i Waitemata, a waenganui po ka u ki te tauranga, ka moe i reira, ao ake te ra ka haere ki Kaipara, ka marere ki tatahi, kahore he waka i kite ai matou,. kahore he poti, noho ana matou i te Hatarei, i te ra tapu hoki, i te atatu o te mane ka pokanoa matou ki te rapu huarahi, kahore kau he huarahi i kite ai matou, ka kuhu  matou ki roto ki te nehenehe, ka haere a-tina noa te Pakeha ka tae matou ki te 'whare o tetahi Pakeha, ko Hemi te ingoa, ka

moe i reira matou, ka tatari ki tana
poti, hei poti mo matou, ao ake te ra
e tika ana hoki te tai , he tai tawati
ka taia matou ki te poti ka hoe, a
ahiahi rawa ka u ki Omokowiti, ka
tupato nga tangata maori, ka mea
I I he katipa matou," i mahara pea ratou

ki o ratou hara, koia ka tupato ai, po' tahi matou ki te paw ka hoki te poti, he waka maori te mea i wakawhitia .ai matou ki te Wairoa, e rua nga waka i whiti ai matou ka tapoko ki -te Wairoa, ka mea mai nga tangata maori, kia tupato kia te Tirarau," kihai matou i tupato, e mahara ana koki matou he rangatira. a te Tirarau., koia matou te tupato ai, ka hoe matou waenganui po ka u ti te kainga o te Potete, titiro ana matou ki te mahi a te tangata maori ki te whare .a te Potete, pakarua te whare, rirokatoa nga taonga, nga aha nga aha, kui pakarua nga taiepa, e pae ana nga mahi a te poaka patunga kua pirau noa ake! ka titiro matou, tau mai ana te wakatuarea, pakarua nga wini, e ka pouri matou, ka mea matou, he mahi aha tenei mahi? he mahi wakamate tangata maori tenei, otiia nana ano, na  te tangata maori tana mahi wakamate, ka moe i reira, ka ao te ra ka hoe matou, ka u ki te Warau te kainga o te Tipene, i reira ka tuhituhia i tetahi pukapuka kia Parore, kia haere mai ki te komiti, ka haere mai a Parore, ka tae mai ia, e pari ana hoki te tai, ka huri matou ki te poti o te Tipene ka hoe ki. te kainga o te Pura, tata pu ki te pa o te Tirarau, ka u atu ki te whare o te Pura ka tuhituhia tetahi pukapuka ki a te Tirarau kia huihuia  ia nga tangata ki te komiti a te ata., kia wakarongo katoa ai ki te murunga o te whare a te Potete, ao ake te ra ka patua te pere ka huihuia katoatia nga tangata ki te komiti, ko matou ko nga tangata maori

 ko nga pakeha hoki, ka korerotia e au te pukapuka "a te Kawana kia ratou, ka mutu, ka timata a te Tirarau ki te korero ka mea mai ia  e te Karaka tuhituhia ki te pukapuka nga korero katoa kia kite, kia rongo ai te Kawana ki te take i murua ai te whare o te Potete, rapu ana matou ki te tangata o tenei muru 'a-po noa, kihai i kitea, ka mea matou he muru noa ano te muru, kihai i tika, kahore he take i murua ai, ka tohe ahau i tetahi utu mo tenei muru pokanoa, kihai i wakaae a te Tirarau ma, hoki ana ahau ki te whare o te Pura ki reira tuhituhi ai i tetahi pukapuka kia ratou kia wakaritea tenei muru pokanoa, tohe atu, tohe mai, i te Mane ka hoki atu ahau ki te Pa, ka korero maua ko te Tirarau', a-mutu noa te tina, ka hoe matou, 'ka hoki, ka u ki te kainga o Paikea, komiti marire ana matou, ka mutu, na, ka wakaae-katoa nga Rangatira ki tetahi wahi whenua hei utu mo te murunga o te whare a te Potete, ko te Kopuru te ingoa o te-, wahi kua oti

I

0

te tuku, ka- mau te rongo, ka hoki

atu ahau, ka haere kia kite i nga Rangatira katoa o Hokianga o hea o hea.

(Ma te Nuipepa o tera marama atu e wakakitea.)

Ko te toronga o nga. Whare tuhituhi

o te Kawana.

No te tuawa o nga ra o Aperira i toro ai nga whare tuhituhi o te Kawana i tino oho ano te ngakau o nga pakeha katoa o te Taone, \_i a ratou e kai ana i te ata ka kite i te paoa nui e

rere mai ana, a ka haere tetahi ki te
titiro, he ahi aha ranei te ahi e ka
ana, a ka tae atu ki te whare raupo
(ko te whare karakia ia i mua) ka
tahi ka kite ehara i te ahi noa no
reira pu ano i puta te karanga, Ha! ka
pau te Whare tuhituhi o te Hoterene
i te kapura, a i whakaminea  nga
pakeha' katoa o te Taone hei whakaora
i nga pukapuka i nga aha i nga aha;
pakarukaru ana nga tatau me nga
wi ka atu ana nga mea ki waho,

ana i nga mea e makamaka ana e nga- hoia, a kawe ana i te tini o nga mea o te ware tiaki moni ko etahi hoki e tohe ana kia wawahia tetahi a 

taha o te  whare kia pirau le ahi, otira
no te kaha o te ahi te taea ai-kua
pau ke hoki te whare o te kai ruri whenua 
me ana mea katoa a ano te
ahi e ka tonu ana ko tona harurutanga
mete harurutanga o te waipuke nunui,
ka kitea te toronga, e nga tangata o te
kaipuke Wiwi a ka hoe mai o ratou
poti; ano te riri o nga Wiwi ki te patu
ite kapura, to ratou toa hoki, otira kihai
mate, ora noa hoki etahi o ratou te
wera, no reira ka karangatia etahi o
nga rangatira ki a ratou, heoi ra

kati, ekore hoki e taea te tinei --a mutu ana, ka tu at ratou tahi ko nga pakeha katoa ka miharo kihai roa, ka pau katoa nga whare ko nga piriki anake i toe; ko te timatanga o tenei ahi nui kahore ano i tino kitea, otira e mea ana etahi, na te ahi i waiho e nga kamura a ratou e haere ana ki te kai

i timata ai tenei toro; a-pena ano te toronga o nga whare tuhituhi o te Kawana; otira, kia kotahi kupu atu

 a

pea, kihai ahau i kite i etahi Tangata


Maori e haere mai ana ki te whakaora i nga mea o te Kawana, ahakoa, be

tokomaha ratou i reira e matakitaki ana --he wehi ranei tenei, he aha ranei ?

Kei te ngutu o to matou pa e noho ana tetahi tangata, ko Raniera te ingoa, he tangata mahaki, he tan tangata mahi, ko tona hoa hoki, kahore he rite mona, te nohio te uaua ki te mahi; ka takiri te ata inamata' e tangi ana te pere a Raniera, a huihui mai ana nga tana-ata o tona kainga ki te karakia, ki te kura, Mutu rawa iho te kura, kua maoa te kai a te hoa, kua oti te ware te wakapai, me te moenga, me nga aha katoa o te Whare, e takoto ana i tona wahi i tona wahi; ko a raua tamariki tokowha hoki, horoi rawa, wakapaipai rawa; kai ana, ka mutu, na ka pau te haere e Raniera ki tana mara, ko te hoa, ko Mere, ko tana mahi he noho i te whare ki te tiaki i nga tamariki, ki te wakaako. I reira ahau e matakitaki ana, e wakarongo atu ana, he oranga ngakau te mahi a Mere, me ana tini wakaaro pai mo tenei mea mo tena. mea, kihai i rite ona kakahu ki o te tini o nga wahine maori. He kaone rinena mangu te kaone tatua rawa, kei poke, kei pakore. Te ngaromanga o te taha inamata e haere ana ia ki te ruke i nga kongakonga ma nga poaka, E toru tahi. ana poaka kei roto ano i tetahi taiepa i ]hanga e Raniera kei pau nga mahinga a te Pa; ka mutu, na ka karanga ia ki ,nga tamariki, kua mau ki te ratari, wakaratangitia ana ratou ka tahi ia ka wakaari atu i te ratari ki a ratou, kia kite ai tenei tamaiti, tenei tamaiti ko te kaumatua o nga tamariki

kahore ano kia ono noa ona tau, he
nohinohi nei, he ahakoa, e wakaako ana
ano te whaea, ko nga mea nohinohi e tu
marie ana e wakarongo ana ki a raua
tuakana.

Te mahinga o te kura, na ka haere a
Mere ki te mea kai mo te tina mo te hoki
rawa mai a te tahu kua takoto te kai kei
roa ia ki tana mahi. Ko Raniera hoki, rite
tahi ano raua ko tona hoa. I tana mara
ahau e matakitaki ana, kihai ia i pai ki ta
etahi ritenga, ki te noho mangere noa iho,
ko tana i pai ai ko tana mara kia tiakina,
ko nga taiepa pakaru *kia houhia, ko 
tona whare kia uhia, ko ,tetahi wahie kia
tikina, kia marama ai tana korero i tona
pukapuka i te po; ahakoa rau aku
hokinga. ki te pa ,ekore ahau e kite i a
Raniera e noho ana i roto i te runanga
tangata, ko ena tangata e noho ana, e
korerorero ana, e kai ana i a ratou paipa, 
e takaro ana, a po noa, ekore a Raniera e
pai ki tena. E wakaaro ana ia ki te kupu
Kaua e mangere ki te mahi, no reira
hoki i rere ke ai te ahua o tona kainga, me
he mea ka tae koe ki tena pa ki
Tawitiroa, e kore e roa te rapunga i tona
kainga mau e titiro iho, te kainga kua
tahia te marae, me nga taiepa kua houhia
houtia, me te ware e tu ora ana kahore
he pakaru, kahore he aha, otiia kahore a Raniera i pena i mua
rite tahi tona ahua i mua ki to 
nga tini tangata maori, ka rongo ia ki te, kupu
nei kua pahure nga mea tawito, kua wakahoutia nga mea
katoa (Kei 2 Kor. 5, 17) na ka wakaaro ia, ka kapo ahau ki te ritenga
hou, kia hou ano hoki aku mahi.
(Kei tetahi Niupepa atu ka wakamutua tenei
 korero.)

E HOA MA he kupu tenei kia wakatupatoria 
koutou ko nga tangata maori katoa e noho ana, e
haerere ana ki te Taone, tenei ano te tini o nga
Tahae e tahaetia ana i nga mea o te Pakeha i ia ra, i
ia ra; e mea ana etahi o nga Pakeha, na te tangata
Maori, e mea ana etahi, na te Pakeha, otiia, e hoa
ma kia tupato Kei wakairia ki runga ki a koutou,
ki te mea lie pono, na te tangata Maori, na nga
kotiro Maori, nga tamaiti ranei, ka wakawakia a ka
kawea ki te whare herehere; e hia ra nga wiki,
marama ranei, e herea ai i reira 

KIA rongo mai e nga tangata katoa, e hiahia ana a
Wiremu Wata raua ko Wiremu Weteri, kia
hokona atu tetahi kainga ki a te Kawana, ko te
Karaka te ingoa o te kainga a ko nga rohe enei,
Kahukino, Waitete, Waikeri, Kuao, Kaiwaka,
Koironui, te Kauri, te Ngaia, tuhanga te Raupo,
Pohahao, Okaroro, Makania, Kanga mai te rohe
ki tatahi, te Rewa, Pukekaroro, Natukau,
Puketutu, Ngaturipona, Huha, Matikara,
Tuporo, te Oroi, te Kopuru, Ouawhero.

KIA rongo ma nga tangata katoa, e hiahia
ana a Tautari ma kia hokona ata i tetahi kainga
kia te Kawana ka timata kei te awa a te marama ka
rere a te Tauhinu, Paremoremo, Porotuki, te
Rangitopuni, Watati, Kaipakau, Kaiakeake,
Kumehu, Waikoukou, Mahoenui, Tukoromuko ko
etahi ingoa enei o te kainga meake nei e tuku.

KIA rongo mai e nga tangata katoa e hiahia
ana a Tautari ma kia hokona atu i tetahi
kainga kia Kawana, ka timata te rohe kei Tau.
maiwaho, ka rere Waitemata, Maraeroa, te
Ahipekapeka, eka, Ngongitepata, te Rakau tama 
houtaua te Repo raupo, nga Motu rikiriki, te
Maniia, Puke wakataratara Maunga Waowao.

He mea ta tenei pukapuka e HOANI MUA ki te
whare ta pukapuka, Akarana.