Te Karere O Nui Tireni 1842-1846: Volume 1, Number 9. 01 September 1842 |
1 35 |
▲back to top |
E mea ana te kai ta o te Nuipepa, e raruraru ana ia i te hua tonu o nga mea kia taia ki roto ki te Nuipepa, kapahemo etahi ka hua mai ano, no konei hoki. e raruraru ai te kai tuhituhi, i mea, ko ehea e tuhituhia, ko ehea e waiho i te hua hoki, na ki tana me tuhituhi ki tenei Nuipepa te ti kanga o nga ture o te pakeha, kia. mohio ai te tangata maori, ko tetahi wakaro ona e mea ana he maumau tuhituhi pea, ina hoki, kua rongo he mea kino te keia a e keia ana ano kei roto hoki kei te Wareherehere tetahi tangata noho ana, hei utu mo tana keiatanga, ka penei i tonu he pakanga te tukunga iho o tenei mahi e mea ana te tangata maori, na te pakeha i homai te wakapataritari e mea ana te pakeha na te tangata maori i homai te wakapataritari, na i mea mai tetahi pakeha e tetahi whare hoko ki au, ko nga mea o tone whare ake i tahaetia. ki, te hokoa atu, rua te kau pauna moni, te utu, heoti e kore ia e mohio na wai ranei keia na wai. ranei ka tokomaha hoki ki te titiro paraikete, ki te titiro. aha ranei, tena, ka warea, ketia te tangata i nga taonga ki te titiro i etahi, . waka pekea ake ana ta etahi i titiro ai haere ana ka riro, tirohia rawatia ake e te pakeha, kua riro ketia kautia, kiia kahore tana mea!. kahore ia. i mohio na wai ranei i !keia. ki taku ma tenei, mea e homai te wakapataritari akuanei, ae e mea ana au na nga rangatira hoki tetahi wahi i keia ai nga tutua, pirangi ana hoki ki te taonga mana, kahore ona mea hei wakautu, ka anga ka tahae, a ekore nga rangatira o te iwi o te tangata nana i keia e pai kia herea. te keia, ka tahuri mai hoki ka ngagare, penei me Ngatiwatua mo te herenga o eta hi o ratou i Okahu, ka herea te pakeha mo tana keia e kite ana koutou e poka ana te pakeha ki te waka bra i a ia? e kore hoki e pena, tera hoki e mea nga pakeha katoa kaitoa nana ana. hoki i keia ko te mea kino rawa hoki tena ki ta te. pakeha hei wakaora i te keia e kore e tukua ki nga katipa? ka penei kia a maua
2 36 |
▲back to top |
-ka puritia te keia e te tahi tangata ka herea te keia me te tangata i puritia ai, he mea ano ka witu tau e here ana mo tena mea anake ano le, -papa nui hoki tena.;. I. tuhituhia te nei e te kai tuhituhi Nuipepa, i kia rongo ai te, tangata maori, he mea hoki i puritia e Ngatiwatua te wahine i mea ai te pakeha kua keia, ko te tika ano kia rongo ki nga katipa ahakoa el kore e tika, a waiho ma nga kai wakawa mea, he tika ranei te -wakapaenga he he ra nei, ko te he o Ngatiwatua a i ora noa ai ratou koia tenei, ko te tahuri ki nga katipa ngangare ai, kua -.herea. ratou mo tenei na ta ratou. KaiTiaki ratou i, wakaora,., 'Ki te kai- Tuhituhi o Nuipepa. E HOA Una 'ra ko koe;, e pai ana koe kia taia tenei pukapuka! naku, ki roto' ki kia rongo ai fan 'ta te Nuipepanga, tangata maori katoa ki te ritenga 61 te' hunga e wakaae ana-*,, kia wakarerea ika te -kai i te *ai' piro ae'. pea, i timata ano tenei* komiti i te marama'; Hurai, he komiti ra'-, ia, kia wakamutua te* -kai wai piro, rima ranei waina ranei a nei, pia ranei ahi- ranei ko nga wai katoa e haurangi ai te, tangata kia 91 wakarerea i wakaaro ano hoki etahi ki tenei kino e tupu haere- Ana, e wakaneke iho ana i- te tangata no reira hoki i huia ai ki te komiti, -kia wakaaetia putia e nga tangata katoa o te komiti, kia kaua ai ratou e kai i te -wai piro, ahakoa poka ke ana tona ahua i te rarna i te aha ranei amua tonu atu, a -e tohe ana -ki nga tangata -a katoa kiia 'uru 'mai- ratou ki roto ki tenei komiti, Na, e pai Ana tenei ritenga ki au, ahakoa e kai marire ana ano ahau i mua, katahi au ka wakaae kia wakarerea ake, kua tuhia nei hoki -i taku ingoa ki tenei-komiti, a e hiahia ana ahau kia uru tahi i nga ti maori me e nga pakeha i roto ki "te' nei ritenga 'mo te mea e mohio ana ahau ki te tukunga iho o 1 kai, he kino, he mate, ahakoa e kai marire.* ana te:. tangata i, te timatanga. kua kawa, muri iho kua rongo i te reka kua hoki 'ano ki te kai, kohuru te tangata ki te hoki ano ki te kai, kua kawa ra, ka tohe ano ki te. kai ekore pea ia e mate i te ka haurangi noa- iho i wa enga a nui o' te Taone, koia ka tuhituhi ai. i tenei' pukapuka kia: tohea, -mai nga tangata maori, kia haere tou ki te tuhituhi o -ratou ingoa ki te pukapuka o te komiti, ko tahi rau e tua tekau o nga ingoa- pakeha kua- oti nei te tuhituhi na, ki te mea ka hiahia tetahi kia tuhituhia i tona ingoa kia haere mai ia ki te Kai Tuhituhi o .te Nuipepa, mana hoki e wakakite ,atu. te ritenga o te wakaaetanga ki a ia heoi ano. Naku NA TETAHI 0 TE HUNGA E WAKAAE ANA. (Ko o te korero, tenei i mahue i te Nuipepa 0 Hurai.) Ko tetahi mea i whakaro ai Raniera. ma.- E hara i te mea pai kia kai ratou ka ana tamariki -i to riwai anake no reira i hokona ai e ia te tahi kaha tote, a ka taka te marama na patua Ana tetehi poaka ko te nuinga i pania e
3 37 |
▲back to top |
raua ko Mere., hei kai mo etahi rangi, ko etahi i ata tuaritia hei kai. =ratou, ko a raua tamariki i whakaro hoki hunga karakia raua, a Raniera, he. ekore e tika kia paru na. kore a kia rite ki te, hunga whakaa ro hokona: ana e raua tetahi poro horoi, hei horoi -i- a ratou,, i te ata, i te. ahiahi, kahore ano hoki a Mere i pai kia waiho nga kakahu 0 tou& tahu ratou ko ana tamariki mo. a te horoi whare horoi -ai, kao i whakaaro ia e kore- e tikanga te horoi i. tau a ra he rangi wakararu -taua.ra. ko. te ra hoki tena e hapai katoa, ai: te -pa, ki waho ki, kauwau nui ra tapu ai ki. reira- kia wangaia a ai Ta I ,.,,ai Tatou- ki te kai ora, no. reira i hohoro ai- a. Here. i. te- tuiti te horoi i- ana ka kahu tahu- e kahu kahore hoki ia e whakaaro ma i whakaaro hoki, ko to mahi tena horoi ona kakahu, e tui mate wahine, i mahara hoki tana kupu e to raua marenatanga. "Ka -aroha ahau ka. atawai, ka rongo kia koe a mate. noa," na, horoi ana e ia nga kakahu, a taka rawa ake ki te ra tapu kua pai kua haianatia, kua maroke nga kakahu; otiia kei. mea a i tino tika nga mahi a. mai te tangata,he kotahi, Mere, me i huna e aha a ona -ka meinga ahau he tangata korero teka me whakapuaki -atu, otiia ehara i te mea noku e hari ana ki te he, e pai ana ki te whakaatu i nga koha o tera tangata, kahore, hei wakatupato, tenei mo etahi, kei rite hoki ratou te kino; ko tetahi mea i pouri rawa ai toku -ngakau, ko tona ngakau wakatamarahi me tona hohoro ki te riri, i Teira ahau i -etahi korerotanga a raua. ko tona hoa, kahore ia i whakaaro ki, te kupu nei 11 ko to koutou waka paipai kauaka hei to -waho ko to te wiringa ote, upoko o te wakatakotoranga o nga mea koura o te wakakakahuranga ranei o nga kakahu hei i te tangata ngaro o te ngakaui te mea e kore e pirau, ko 49, te wakapaipai a te wairua atawai o te Is a te. ta*\_ wairua rangimarie e pai rawa nei ki te i aroaro o te Atua kei Pita 3-4, me te, I whaki atu e 0 ahau kahore i waia e Mere te wairua. rangimarie te ngakau mahaki kotahi ano te kupu a Raniera, In no; inamata, e. watiia mai; ana e, tera, ahakoa kaha noa -ake- nei tana ohonga mai inamata remu reretia, mai, ana e ia, a pouri noa iho te ngakau o tona tahu, kihai ano hoki 'ia i wareware, ko, to nga. tangata maori katoa koha koia tena, he ngakau mauahara, ekore ratou e mahara kei toene to ra ki, to koutou riri" a mauahara ana ano a. Mere, otiia kia. mohio koutou. e, nga mea kua koreroa i tenei pukapuka,.kei, mauahara kei wakatamarahi kei rite ki koutou i o, te ngakau maori ritenga te kia rite ki to te tangata wakapono ahua kia rite hoki ki a Raniera raua ko tona. hoa, ki to raua tiakanga i to raua whare, i a raua tamariki, me o taonga. (Heoi ano, ka mutu te korero mo Raniera raua ko Mere.) ma, e taia ana kite nuipepa 'i na Kaihau (He pukapuka te nuipepa kia kitea e nga tangata katoa.) Ka timata i Kaitara te toenga a te Hemara, ka haere ki uta. Ruwaimoko, ka heke ki Waimatuku i te tai tua, ka haere tonu Te Tumutumu, Taiharuru, Waitara, Arakuri, Aratiatia, ka piki o Tokotokorau, Te Pakipaki ,~~i ka puta ki Manukau, na, i an Ra Ramaroa ka mutu i a teHemera te toenga ka Te Pua, Paenoa, Paeakeake Te Kowhekowhe, kohira, ka
4 38 |
▲back to top |
mutu, na i au te Karaka Mangatoetoe, Ngarua, Te Wakaupoko, Rawhiteroa Waiuku Kaweirauhe, Ngarou, Mangakara, Pakeka, Pukesotara, Mokonui, Rangiwakairia, Te Ranga, Te Wara, Opu, Matauhiuhi He Taniwa, Te Wa, Nga Hema, Te Kanohi, Te Huihui, Herekura, Te Puni, Te Mangemange, Te Wahaoruamano Otuihu, Te Pakahu, Akakohia, Kahuwera, Patumahoe, Otutaria, ka puta kei Watapaka Te Umuaparekatuku, Taurangorahi Ihutoto, Waihekura, Pakau, Piritaha, Oteata, Maioro, Huarau Kaeaea, Te Maire, Otaua, Te Awaroa, te Ngaio, Te Mata o te Karokaro, Paiaka te Waihoroikiore Te Koru, Matawai Raoraotanga, Ahikawariki, te Karaka, Te Aute, te Turipona, Ngapuraho, Paengaroa, Te Rorootionga, Pukekawa, Taramata, Tehei, Mangatewharau, Parakiwai, Tarewakahawai, Korahomei, Wangaotike, Puketutu, Parawan, Wakamako, Ohinerangi Tahurangatira, Mataware, Te Popore, Tikinui, Matapitairua, Tepoatu, Tepuai, Te Karaka, Ahitauwatu, te Pewa, Puketotara, te Raho, Paengatera, Parekura, Totaraputa, Kaimauku, Tukutukuawatea, Te uku te Ramarama. NA MANUKAU. NA KAIHAU. NA TE KATIPA. NA TE WAERAKAU. NA IHAIA MANGA. Ko ta matou tohu tenei ki o matou kainga kei hokoa, kia mau tonu ai ki a matou ake ake ake. Kia rongo mai e nga Tangata Maori katoa, Mehemea, he korero ta etahi kia tuhia ki te Kai Tiaki, ara ki a te Karaka kei maumau, tuhituhi noa mai i te pene rakau, he hori, me tuhi i te mangumangu kia mau tonu ai nga kupu. E HOA MA E NGA TANGATA MAORI KATOA Kia mohio ai ki ta te Kawana korero ki a koutou kua mea mai te Kuini ki a ia mea atu ki te tangata maori katoa me wakarere i te wawai i mea mai ia ki a ia korerotia marietia kia wakamutua, otiia ka tohea puta ki te wawai me wakatika a Kawana, kua rongo koutou i tera, Nuipepa me i kotahi kua wakatika ia mo te mahi kino o etahi o nga tangata maori me i mohio ia, kua ngaro ke, e mea ana a Kawana, waiho na ka rongo koutou katoa ki tana tika nga ki te patu te tahi e takato ake nei i te tangata ina ka wakatika hoki ia, heoti ano. NA TE KAWANA. KIA RONGA MAI e nga Tangata Maori katoa kua oma tetahi herehere ke Epeha te ingoa (he huru kehu te mahunga,) kei puritia tenei tangata e tetahi, engari ki te kitea whakahokia mai, kia wakaritea e ia nga ra kiia ai te Kai Wakawa kia herea mo tana kino, kei apitia tahitia hoki i tana te ki te kai pupuri i a ia a huia atu tokorua tahi herea, na, i tona omanga he hate whero te kakahu kakahuria ai, he tarautete poroka hoki. Heoi ano. Ko te Huihuinga tiaki i nga Tangata Maori o Nui Tireni. KIA rongo mai e nga tangata katoa ki te whakaaro pai etahi ki nga Tangata Maori ki nga mea e pai ai ratou, ki nga mea hoki e rite ai ratou ki to te rangatira tu, me tuhituhi mai ki nga kai Tuhituhi o te Huihiunga Tiaki, Ko Wiremu Paraone tetahi kei Akarana, ko te Kuepa tetahi kei Kororareka. Akarana, Akuha 24, 1842.. He mea ta tenei pukapuka e Hoatua MUA, ki te whare te pukapuka, Akarana.