Te Waka Maori o Ahuriri 1863-1871: Volume 2, Number 44. 18 February 1865

TE "KO TE TIKA, KO TE PONO, KO TE AROHA. " No 44. ] NEPIA, HATAREI, PEPUERE 18, 1865. [VoL. 11. HE KUPU ATU ENEI KI NGA HOA TUHI MAI. Kua mai tae te 5s. a Nguha; ko te hikipene kua riro atu hei utu i te meera, he taumaha no te reta i te moni o roto—toe iho ana 4s. 6d. Tenei tetahi reta o nga tangata o te Hau Hau no Tauranga kua kitea e matou; he tono i etahi o a ratou whanaunga i konei kia whakarere i te mahi Kuini. Hei tera nupepa taia ai. KUA MATE. Ko HINE HOU tamahine a RIPEKA TE UlRA o Taupo, tamahine o Maniapoto. I mate ki Petane i te 9 o nga ra o Hanuere. He tamaiti rangatira. Ka nui te pouri o nga tangata ki taua tamaiti. TENEI kei te 22 o nga ra o Maehe ka tu te purei whakateretere poti i te ritenga ki Taputeranga i te Whanga nui o Roto—he purei whakatere etahi, he mea hoe nei ano etahi. Akuanei te rupeke ai katoa nga pa- keha o te taone ki reira matakitaki ai. Kotahi pea i kore ai e mene ki reira he kore poti hei uta atu—he iti no nga poti o te taone. Ki te ai poti a nga maori tera e rite he moni ma te tangata nana ki te hoe- hoe pakeha i taua rangi. Katahi ano ka whakaturia tenei hanga te purei poti i tenei kainga, engari kei Po Neke, kei etahi kainga atu hoki o te moutere nei, ko tana hanga tonu ia i roto i nga tau katoa. Ka- tahi hoki ka waiho hei tikanga tumau mo konei i roto i nga tau katoa e ta- koto ake nei. Ko to te pakeha ahua aro hoki tenei o tona kainga mai ra ano. he purei—he purei hoiho, he purei poti, he whai noa atu ki etahi atu mahi whakanga- hau i te tangata. He tikanga pai hoki ia hei whakaora i te tinana o te tangata, koi ngoikore, koi manawapiri noa i te nohoanga. Tetahi, he mea whakakaha ia i te hine- ngaro o te tangata. Ka noho tonu te ta- ngata i runga i nga mahi oranga mona, i te ao i te po, kaore he tanga o te manawa i roto i nga takiwa katoa, he he tona mu- tunga iho; ka tau te pouri, te hoha ki te ngakau, he mate tona otinga. Tena ka haere ka whakangahau te tangata i a ia, hoki rawa mai ki ona mahi maori kua ma- ma ake te ngakau, kua marama nga wha- kaaro. Tetahi painga o aua mahi, he whakatupu i te aroha, he whakahoa tetahi ki tetahi. Hei runga i te purei rawa ka kitekite nga hoa riri, nga hoa tautohe, i a ratou; ka kite i runga i te pai, kaore he putanga mo nga whakaaro kino no te mea e riro ana te aro ki runga anake ki te tikanga i haere mai ai, ara, i te purei. No konei matou ka ki, he aha ra i kore ai e hui mai nga maori ki aua mahi, ratou tahi ko te pakeha ? Heoti ano nga tikanga e kitekite ui te pakeha raua ko te maori i a raua, i enei takiwa ka pahure atu nei, ko nga tikanga e tupu ai te tautohe; ara, ko te hoko, ko te korero whenua, ko te reti, ko te aha noa atu. Na ehara enei mahi i te mea whakatupu i te aroha, no te mea e puta ana te tautohe i roto i aua mahi; uaua ana tetahi, uaua ana tetahi, waiho iho te tohu i runga i te ngakau he mauahara. Engari ko nga tautohe me waiho mo te rangi o te tautohe; koia hoki nga mahi ahuareka, mo te rangi o te ahuarekatanga. Me penei he tikanga mo tatou kia tika ai ki a tatou te ki o mua; —" Ko Rauru ta- ngata tahi. " E mea ana matou hei tetahi tau me pena ano koutou me matou; me tahuri koutou ki te kohikohi moni mo tetahi purei maori—hei te waka maori, nei ano he poti, kia kite nga pakeha o Here- taunga te tere o tena hanga. Kia pena hoki me nga maori o Po Neke i roto i nga purei pakeha. Tera ano e pai nga pakeha ki te hoatu i etahi moni me ka panuitia ki a ratou taua ritenga, Kia whakaaro ma- rire koutou ki ta matou korero mo tetahi tau, kia mahi tahi tatou i nga mahi whaka- tupu i te pai, i te aroha, i te kotahitanga. WHANGANUI. KUA timata te riri ki Whanganui. Kua mutu te aiotanga, kua tu te puehu i te hau. I te 24 o nga ra o Hanuere ka hinga te parekura ki Nukumaru. I taua rangi ka tae nga hoia me te Tianara ki waho mai o te pa ki Nukumaru. Ko taua pa e tu ana ki waho mai o tetahi ngaherehere i reira, ko te ngaherehere kai te taha ki muri o te pa. Na, titiro rawa atu kua noho mai te hoa riri, e toru nga matua. Ko te matua o te taha katau i tetahi taha o te awa o Nuku- maru e noho ana, i te wahi teitei; ko te matua i waenganui i pahaki mai o te nga- herehere e noho ana, i te ritenga ki tetahi • wahi pokorua; ko te matua i te taha maui i te parae i roto i te rarauhe i te toetoe e noho ana, i tetahi taha atu o taua wahi pokorua. Heoi, tena te hunga kua tukuna atu e te hoia ki mua hei hunuhunu kua puta ki tetahi taha o te awa. Titiro rawa atu kua maranga te aoahi o te rarauhe kua tahuna e ratou; inanoa kua rongona te paku o te pu o te matua katau o te hoariri; maringi ana mai tera te mata o te pu ! Ko te rerenga mai i rere mai ai i roto i te aoahi; ka tae mai ki nga hoia, te hunga kua whiti i te awa ra; anana! katahi ka tukua te mahi a te patiti. Ki hai i roa ka whati mai taua hunga hoia nei, (eruarua hoki ratou), mahue atu tokoono o ratou kua hinga ki te whenua, kua mate rawa. Ko to ratou rangatira i mauria mai ano e ratou, kua tu kino tera. Katahi ka maranga te hoia; ka tukuna atu etahi o ratou hei awhina; katahi ka whakahokia; pipiri tonu te pupuhi o tetahi, o tetahi; nawai ra i toa

TE WAKA MAORI O AHURIRI. te hoa riri, i toa, a, ka whati hoki. Ka whaia tonutia e te hoia, whiti tonu i te awa, aia tonutia atu tae rawa ki te ngahere- here. Katahi ka puhia ki te pu repo; ko etahi o nga hoia ki te whai i te hoa riri e tahuti haere ana i roto i te awa. Heoi, ka kotahi haora tenei e riri ana; kua mate rawa tenei te matua katau o te hoa riri, kua whati kino rawa. Na, e riri ana tena paparanga kua huaki hoki te matua i te taha maui, me te matua i wae- nganui. I te timatanga ano o te pupuhi, i te matenga o nga hoia tokoono, ka rere iho i nga taupae o nga hiwi te matua maui, me te matua o waenganui—he tini te tangata. Te taenga ki raro ki te raorao katahi ka whakamarara ka wheraia, ka haere mai i roto i te rarauhe, i te toetoe, tata rawa ki nga teneti o nga hoia—e rima te kau pea nga iari te pamamao atu. Katahi tera ka ri tonu te rere o te mata i roto tonu i nga teneti. Tino marangatanga o te hoia, pipiri tonu te riri, o tetahi, o tetahi. Ka reia tonutia e te hoia; anana ! tino maranga- tanga o te hoa riri i te whenua e kupapa ana, me te rango tena e maranga ana—tona whatinga i whati ai. Katahi ka huakina i te taha katau e nga turupa; ka puhia hoki e te hoia ki te pu repo. Heoi, ko te tino whatinga ia o te hoa riri; titiro rawa atu e whai haere atu ana i era o ratou kua whati i te tuatahi—a, ngaro tonu atu ki ro nga- here. I roto i te riri ka whakarongo te hoia ki te waha wahine e whakahauhau ana i nga tane kia kaha. I te whatinga ka pa te karanga; —" Kororia ! Korona ! Ho ! Ho! Hau! Hau!" Kaore i mohiotia nga maori kua mate, e hia ranei. Te kau ma rua kua kitea e te hoia; engari e kiia ana he tokonui pea kai roto i te rarauhe, i te toetoe, e takoto ana —kua kitea pea etahi inaianei. Ekore ano e iti nga mea mate, no te mea i pipiri tonu te riri—he tokomaha nga mea i toia atu e te hoa riri. Ko nga tupapaku kua kitea e te hoia no Waikato etahi, no Ngatimania- poto, no Ngatiruanui. Tokorua nga mea i mau ora tonu, ko tetahi o raua i tu i te hemihemi—kai te ora tonu. E korero ana raua e waru rau o te taua o te hoa riri. Te kau ma rua o te hoia kua mate rawa; e rua te kau ma ono kua tu a kiko. Ko nga mea mate hanga kinotia ana e te hoa riri. Ko nga tinana i tapatapahiaki te patiti, ko nga karu tikarohia ana, ko nga ihu tapahia ana. To te kuri tona ahua ! Ma enei mahi e kino rawa ai te ngakau o nga hoia apopo. Ka mate pea te mea mate ka waiho kia takoto ana. Ko tetahi o nga hoia i mau ora tonu, he tai tamariki noaiho. E toia oratia ana e te hoa riri ki ro ngahere; katahi ka karanga ia ki ona hoa; —" wha- kaorangia au e!" Katahi ka rere atu tetahi hoia, he toa taua tangata; ka mate i a ia tetahi o te kai to i te hoia kua mau ra; ka tae ake hoki etahi o nga hoia ka whati nga maori ki ro ngahere, ka mahue te hoia ra—heoi ka ora tera. Tera ano hoki tetahi riringa i muri iho e korerotia ana; mate ana etahi hoia, mate ana hoki etahi maori—e ki ana te kau o tetahi i mate, te kau o tetahi. Muri iho whati ana ano te hoa ririki ro ngahere. Ka mutu ra, kua whakamatau tenei nga akonga o te " Pai Marire" ki te hoia, a, kaore tonu ano kia kaha. I ki ratou ma to ratou Atua e a te hoia ki ro te wai ki te moana; otira kai te noho tonu te hoia ki uta. Ko tona ahua ano tenei apopo, he mate. [Tenei nga korero kua rongo matou i muri iho ite tanga o nga korero i runga ake nei. E ki ana 70 nga tupapaku maori no taua riringa kua kitea e te pakeha i muri mai. No nga nupepa o Akarana taua korero. ] HE WHARANGI TUWHERA MA NGA HOA TUHI MAI. Purimu, Pepuere 13, 1865. KI A TE KAI TUHI o TE WAKA MAORI. Tenei te haere nei te Atua o Taranaki rae ona tangata, tenei kei Petane. Mea ake pea kei etahi, wahi o Heretaunga. I reira ano tetahi o oku ta- gata e whakarongo ana ki to ratou karakia—ano he reo pakeha. Ta ratou ritenga he kauhau ana kia tahuri atu nga tangata ki to ratou Atua. Te- nei pea etahi tangata pohehe mana e rere atu ki tetahi pohehe mana. Kua kitea atu nei ona ritenga hei patu tangata. Hua noa ake hei whakaora tangata. Ehara tenet i te ritenga o te Atua. Tenei ke ta te Atua kupu; —" Aua koe e patu, aua hoki koe e hiahia ki te patu. " Tena ko tenei Atua e kauhau ana kia toa ai te ta- ngata ki te riri pakeha. E ki ana ko Nehera te Atua; —"Haurakiraki; koi waiho te mate mo hapopo. " Na te Atua tenei kupu kei te rongo pai; —" Kia tupato koutou. E ki nga poropiti teka e haere mai ana ki a koutou, mea ana ko a hau te Karaiti a ka homai i ana tohu nui, me nga mea miharo, aua koutou e whakapono. " Ko ta te Atua kupu tenei. E kore ano hoki au e whaka- pono, na te mea hoki ko taua Atua e haere mai ana he kai wehiwehi i a tatou i to tatou kotahi- tanga ki o tatou hoa pakeha—i horahia nei e o tatou pakeha i mua a te kotahitanga raua ko te aroha. Na NIKORA NGARANGI, me etahi atu tangata. [Ko te pito timatanga me te pito whakamutunga o tenei reta kaore i taia e matou; he kore hoki, kaore e o ki te nupepa nei. Koi whakarongo koutou ki te ki a nga tangata pohehe nei ko te reo pakeha kai a ratou—he parau anake. Ina ra he tohu mo to ratou matauranga. Ki te mea ka tuhia e te pakeha tetahi reta ki te reo pakeha, ka karangatia kia kotahi rau pauna e riro i te tangata o taua ahua teka mana e korero i taua reta, tera ranei e mohiotia nga korero o roto, tera ranei e riro taua rau pauna i a ratou? Kaore ra, kore rawa. Ko tona tikanga o tenei mahi teka he ko- huru i nga tangata, he patipati kia rere katoa ki te riri pakeha kia rite tahi ai te mate—koi mate ko ratou anake, ora ko etahi iwi maori o te motu nei. ] HE KORERO KOHIKOHI MAI. E ono te kau (60) o nga maori o Tataraimaka i Taranaki, kua tae mai ki te pakeha. I haere mai ratou ki runga i te panuitanga o te Kawana kia whakarauoratia nga tangata rere mai ki roto ki te pakeha. Etoru te kau nga tane. he wahine be tamariki etahi. Ko Minarapa, ko etahi toko- rua hoki, kei roto i a ratou. Ko nga tangata enei e kiia ana nana i kohuru nga tamariki pakeha i Omata. Ko enei kaore i haere mai i runga i te panuitanga a Kawana no te mea ko nga tangata kohuru i whakatakaia ki waho o taua panuitanga. He haere tonu mai ta ratou, kei te pakeha te whakaaro mo ratou. Tera e whakawa mariretia i aua kohuru; ki te tika to ratou be ka mate ratou.

                 TE WAKA  MAORI  O AHURIRI.

  Kua tae mai te korero o nga maori Kuini o ta

taha ki runga o Whanganui ki o ratou hoa e noho

aua i Putiki; he korero mai kua tao mai te rongo

ki a ratou ko te taua no Waikato e haere mai ana

i Taupo ki a Pehi hei hoa mona ki te patu i a

ratou. No  konei ku whakatika atu nga tangata !

o Putiki kua riro whakarunga i te awa; ratou

tahi ko te Waite, Kai Whakawa pakeha, me te-

tahi rangatira hoia hoki.



  No te 20 o nga ra o Hanuere ka tae mai ki

Akarana  tetahi kaipuke no Ingarani, hu uta.

mai. Nga hoia i runga i taua Puke 292; nga

apiha tokowhitu; kotahi te takuta.



   Ko tera taha o tenei rangapu hoia e noho nei i

Nepia, i kawea atu ki Po Neke i mua atu ra, kua

 riro ki Whanganui inaianei. Ko  nga pakeha

mirihia o tau kainga kua whakaturia hei tiaki i

 te taone.



   E korerotia ana kua pa tetahi mahaki kino ki

 nga maori o te Rawhiti. E ki ana, rahi ake i te

 200 nga mea  kua ngaro ki te po i era kainga ki

 Opotiki. He hemo kai i tupu ai taua mate. He

 ngaro no nga tane ki te riri; tetahi he pau no nga

 kai i nga tangata i tahuti atu i Tauranga noho

 hemo ana  nga tangata kainga. To te riri tona

 ahua.



   Ko  te Huperiteneti o Nerehana (te Taitapu

 nei) kua mate i te wai. He haerenga i runga i

 te timu ki tetahi awa i reira, (kaore matou e

 mohio ana ki te ingoa maori o taua awa. ) I

 haere ki te matakitaki i nga mahinga wahie pa-

 keha i taua kainga, he koura te ingoa he mea

 keri ki te whenua. No te taenga o te tima ki te

 ngutu awa  ka piki tetahi pakeha ki runga ki

 tetahi o nga rewa ki te titiro ki te ngutu awa.

 No  te tirohanga atu e ahua pai ana. e marino

 tonu ana. Katahi ka  tukuna te poti ki te wai,

 ka eke ki runga te Huperiteneti. rae tona tama,

 me te meti o te tima, me etahi pakeha. Ka hoe

 te poti ra ki te ngutu awa; no to taenga tonu ki

 te waha o te awa ka maranga ohorere tonu tetahi

 ngaru nunui, he tahuri anake te poti. Tae rawa

 ake tetahi poti no te tima kua ngaro  Huperi-

 teneti, me te mete o te tima, me etahi pakeha

 tokorua. Katahi ka mauria mai nga morehu ki

 te tima. Te kau nga tamariki a te Huperiteneti

 kua pani i te matenga o to ratou papa; tokorua

 hoki nga tamariki o te meti.



   Ko te Paraone Kai Whakawa o te Wairoa e

 haere ana ki o Ngaitahu noho ai i tera moutere i

 runga i nga mahi o te Kawanatanga. Ko te

  pakeha hei Kai Whakawa    mo te Wairoa, no

  Whanganui, ko Taitene te ingoa.



    Tera e koa nga hoa o te Makarini ki te rongo

  o tona oranga ake i tona mate. E mama haere

  ana tenei tona mate. E  ki ana tera o haere ki

  Otakou, me ka ahua kaha, ki te matakitaki i nga

  taonga i kohikohia i tenei moutere kei reira e

  whakakitekitea ana. Ma  te haerenga pea i te

  moana ka tino ora ai tona tinana.



    Kua rongo matou he tokomaha nga maori e

  haere mai ana i Taupo hei hoko whenua ki a te

  Kawanatanga.





    TE PUREI HOIHO I NEPIA.

  KUA  mea mai etahi o nga maori o uta kia taia atu nga

  ritenga o te purei hoiho i Tutaekuri i te kainga o Tipene.

  Koia tenei: —

   TE RA TUATAHI, WENEREI, MAEHE  1, 1865.

  Purei 1—Te Paehi  £... hui ki nga moni £2 2s. a ia ta-

    ngata, a ia tangata o roto o te purei. Mo nga hoiho i

    whanau  i tenei moutere kaore ano kia puta i tetahi

    tino purei o mua iho. Te hoiho i 3 tau, te taimaha 119

    pauna; te hoiho i 4 tau, 133 pauna; te hoiho i 6 tau,

    rahi ake hoki i te ono tau, 147 pauna. Te roa 1 maero

    me te hawhe.

  Purei 3—Te Paehi £... Ko nga ritenga he pena ano me

    te purei tuatahi. Te roa 2 maero.

   Purei 3—Te Paehi £... hui ki nga moni £3 3s. a ia ta-

   ngata, a ia tangata. Te hoiho i 4 tau, 154 pauna te

  taimaha; te mea i 5 tau, 168 pauna; te mea i 6 tau,

  175 te taimaha. Te roa S maero.

Purei 4—Te Paehi £... hui ki nga moni £1 1s. a nga ta-

  ngata. Te roa 1 maero. Ko nga hoiho e rua e puta,

  ka purei ano raua kia kite te kaha o tetahi, o tetahi.

  Ko nga taimaha he pena me te purei tuatahi.



   TE RA TUARUA, TAITEI, MAEHE 2, 1865.

Purei 5—Te  Paehi £... hui ki nga moni a nga tangata

  £3 3s. Te hoiho i 3 tau, te taimaha 110 pauna; te

  mea i 4 tau, 150 pauna; te mea i 3 tau, 161 pauna; te

  mea i ono tau, 168 pauna. Ho purei rere taiepa tenei;

  7 nga taiepa, to teitei o putu 6 inihi. Te roa 2 maero.

Purei 6—IV Paehi £... hui ki nga moni a nga tangata

  £3 3s. Nga taimaha he pona me te pura tuatahi o te

  ra tuatahi. Te roa 3 maero.

Purei 7—He kapa hiriwa, tona ritenga £30. Te utu mo

  te whakatapokoranga o to hoiho £ 3 3s. Nga taimaha

  me te roa he pena ano me te purei tuatahi o te ra tua-

  tahi.

Purei 8—Te Paehi  £... hui ki nga moni anga tangata

  £1 1s Mo nga hoiho katoa kaore i puta i tenei purei-

  tanga. Ma nga Tuari e whakarite i nga taimaha.



             NGA RITENGA.

  Kia 4 pauna e whakarere atu o nga, hoiho uwha whae-

 rere nei, o nga raho poka hoki.

  Ko nga pukapuka whakatapoko hoiho ki te purei me

 tae ki te paparikauta a te Kira i Nepia i mua mai o te

 Turei te 27 o Pepuere, i taua ra tonu ano ranei. Me tuhi

 a waho, '' ki a te Kai tuhituhi o te Purei" i taua whare.

 Ko nga tau o te hoiho, me te ahua o nga kahu o te ta-

 ngata e haere i runga me inaka ki roto ki te pukapuka—

 hiiri marire.

   Ko to tangata kaore i tae ana moni ki te £2 2s. i roto i

 te kohikohinga mo te purei ekore tena e whakaaetia kia

 homai hoiho ki to purei.

   Ko te tangata i rere ke te ahua o ona kahu ki to taua i

 whakaatu ai i ro pukapuka, ka painetia kia £1.

   Ka koro i tae ki te toru nga hoiho e rore ana i ia purei,

 i ia purei, ekore o hoatu nga moni. Ko te hoiho e puta

 tuarua ana, ka whakahokia ona moni—Ka penei tonu i

 nga purei katoa—ko te purei whakamutunga anake e

 kore e hoki nga moni.

   Ka puta he tautohe, ko nga Tuari hei whakarite.





    WHAKARONGO   MAI.

 ME    haere mai nga maori, me nga manuhiri

       puta mai ki Nepia nei, ki taku whare ma-

 takitaki ai ki aku hanga hou. Ara ko nga TERA

 WAHINE; ko nga TERA TANE; nga PA-

 RAIRE; he papai anake, he iti ano hoki te utu.

   Tenei hoki nga Hate nga Tarautete, nga Koti,

 nga Ringi, nga Piwhi. me nga aha noa atu. Kei

 taku whare enei hanga e ru ana, ko te whare e tu

 aua i tetahi taha o te rori i te toa hou o te Hutana.

       HAERE MAI KI TE MATAKITAKI.





       PANUITANGA.

 KIA  rongo ruai nga tangata maori o Heretaunga.

    Kua whakatuheratia e au taku whare hoko

  wati i tetahi taha o te rori i te ritenga ki te Whare

 Kawanatanga  i Nepia. Tenei kei au nga meka-

  meka wati, nga ringi, nga aha noa atu. Ka

 pakaru te wati a te tangata rae mau mai ki au

 maku  e hanga. He tohunga rawa au ki taua

  mahi. Kua maha oku tau e mahi ana i taua mahi

  i Ranana, te taone nui e noho mai nei te Kuini i

  Ingarani.

    He tupeka hoki tetahi kei taku whare hei hoko.

                       Na HEEMI.

    Nepia, Hanuere 19, 1865.





 WHARE  HOKO KEI TUTAE-

             KURI.

  HE     mea  tenei naku kia rongo nga tangata

        maori o Tutaekuri, o hea atu, kua tu i a

  maua ko taku hoa tetahi WHARE HOKO i ko atu

  o te Arawhata i Tutaekuri. Ka tangohia tonutia e

  maua nga TAONGA PAPAI  katoa a te pakeha,

  ara; —

    Nga kai, huka, ti, aha noa nei.

    Nga kahu tane, wahine, nga kakahu katoa hoki.

    Nga piwi kareko, nga kaone, nga aha noa atu.

    Nga  paata, nga toki, nga hapara, nga mea rino

         katoa.

  Ko  te utu o enei taonga katoa e rite tonu ana ki to

  te taone, hei raro iho ranei.

       Haere  mai, matakitakitia.

        Na HEKITA PIKAKA  ma.

TE WAKA MAORI O AHURIRI. PANUITANGA. KUA whakatu TOA HOKO i te Wairoa e au, e te tangata e mau nei tona ingoa ki raro iho nei. Na he mea atu tenei kia rongo mai nga tangata o taua kainga ko nga hanga katoa kei a au e tu ana i enei takiwa e takoto ake nei, ko etahi enei; — He Huka, he Ti, he Paramu, he Maati, he aha atu Nga Kahu tane katoa Nga Kahu wahine katoa Nga Kahu tamariki katoa He Puutu, tu ke, tu ke He Hapara, he Toki, he Paata, me nga mea rino katoa He Tera, he Paraire, me nga mea hoiho katoa He Hinu popo mahunga, he Winika, he Pikara kai nei, be aba noa atu He Rari—he kai porotaka, huka nei Me etahi atu taonga e kore e taea te whakahua. Heoi nga taonga e mauria ana e au ki taku whare ko nga taonga papai anake. Ko taku ritenga tenei, ara; — KO TE HOKO KIA NGAWARE, KIA WE TE HOKI MAI NGA MONI O NGA TAONGA. Ko te mahi tui Hu hoki kei taua whare aku. Ko te tangata e hiahia puutu ana, ka hohoro te oti pai i a matou. Na PIRIKETI PERENITIHI me ona hoa. HE PANUITANGA. HE ki atu tenei ki nga tangata Maori katoa i a ratou oku hanga e takoto ana, kaore ono kia rite, Na, no te mea e hoki wawe ana ahau ki Ingarangi, he ki atu tenei ki aua tangata Maori, me whakarite katoa mai aua hanga i mua mai o te tahi o nga ra o Maehe o tenei tau. A, ki te kore aua hanga e rite i raua mai o taua ra ka tamanatia ki te aroaro o te Kaiwhakawa, Ko te tangata mana e kohikohi ana taonga, kei aia katoa hoki nga ritenga, ko Erueti Hemara o Waipu- reku, Na TEONE REWITI. Ngawakatatara, E RIMA PAUNA HEI UTU. KUA HAERE KE tetahi hoiho uwha, ko te parani he penei § kai raro iho i nga huruhuru o te kaki; e haere ake ana ki te 5 tau; ko te tu, he tu a pouri, whakauruuru ai te huru- huru ma ki roto. Erua enei nga tau e ngaro ana; e hapu ana i te ngaronga. I whanau mai i tetahi pakeha i Nuhaka taua hoiho. Ko nga moni i runga ake nei ka hoatu ki te tangata mana e mau mai taua hoiho ki a KAPENE RATA; ki a te RATA ranei i Mangakuri. Hanuere 26 1865. ERUA PAUNA HEI UTU. KUA HAERE KE i te kainga o te Paraone i Mata Pirau tetahi hoiho RAHO POKA whero; kaore he wahi ma; nga waewae me nga turi he pango; ko te parani tenei PO kei te taha katau o te kaki i raro i nga huruhuru; kua hu- ngia katoatia nga waewae; ko te whiore he poto. Ka riro nga moni i runga ake nei ki te tangata mana e mau mai ki Mata Pirau. TURANGA TERA HOIHO. E MEA ana a HOURA, kai hanga tera nei, ki nga tangata Maori o Heretaunga kia rongo mai ratou e haere tonu mai ana ki a ia nga uta- utanga tera pai o Ingarani mai. He mea whakarite marire e ia kia hangaia mai ano; ehara i te mea hanga noa. Ko te ritenga o te utu e ngaware ana. Tuitui tonu ia i te mea pakaru, me ka mauria mai ki a ia. Heekipiri rori. PANUITANGA. HE kai hoko hoiho au. Ka tae mai te hoiho a te tangata ki au me hoko tonu e au; ka kore, ka waiho iho i au maku e hoko atu, ma te tangata nana te hoiho te ritenga ki au. Nga hoiho e waiho ana ki au ka kawea e au ki roto ki te tai- epa 25 eka te rahi; he nui te kai, te wai. Kia pahika atu i nga wiki e rua e noho ana ki roto katahi ka mea au kia whai whakaaro te tangata— ki te rua tonu wiki e noho ana kaore tahi he utu. Na TANA, Kei te taha ki te MIRA a TAMATI i NEPIA. Noema 28, 1864. PANUITANGA. KO aku hanga i taia atu nei au na runga mai i te kaipuke i a te NEPIA kua pau tenei te hoko—ekore hoki e toe i te papai o aua hanga. Ko tenei he taonga hou enei kei au i tenei takiwa na runga mai i etahi kaipuke maha; ekore e taea te tatau. Ko taku karanga ano i mua ra, koia ano tena; ka kore te moni i a koutou, ahakoa tena, rae haeremai ano koutou ki te matakitaki—tena te rangi e kite ai koutou i te moni ka hoki mai ki te hoko. E hiahia ana au ki te hoko taewa; ma te tanga- ta e whai taewa ana e haere mai ki taku whare, maku e hoko. Na te HATANA. TAHUTI MAI! TAHUTI MAI! TENEI nga hanga e makaia noatia ana e au; ehara i te tikanga utu ona utu. Ko nga hanga katoa o te pakeha, ina anake kei au—nga paraikete, nga hate, nga tarau, nga kahu raumati, nga kahu hotoke, nga kai, nga tupeka, nga aha noa atu. Ko te ahua he pai anake; ko te utu he iti noaiho—he mea hoki naku kia we te riro, i whakaititia ai. Ma koutou e haere mai ki te ti- tiro; ahakoa hoko, kore ranei, me haere tonu mai. Na te NOURE Kei Hekipiri Rori. ERUA PAUNA HEI UTU. KUA HAERE ke atu i Nepia nei. kua tahaetia ranei, i te timatanga o Hepetema 1864, KOTAHI HOIHO WHERO pouri nei. Ko te parani kei te pakihiwi maui he penei; te kitenga whakamutunga e ahu atu ana i te taone whaka te Awa Puni; he wahi paku nei te pahure o te tuara i te tera; he tongi ma kai te rae, me to hawhekaraone te rahi; kua hungia i mua taua hoiho. Ko nga moni i runga ake neia hoatu ki te tangata mana e hopo i taua hoiho ka arahina ki a te Paranene i Ruataniwha. Nepia, Hanuere 10 1865. WHAKARONGO!! E MEA ana a WIREMU RAETEPONE, o Waipawa, ki ona hoa Maori kia rongo mai ratou e hokohoko tonu ana ia i te Witi, i te Poaka, te aha noa atu hoki a te tangata maori. Rupeke katoa nga taonga, me nga kai pakeha i kei tona whare hanga i Waipawa e tu ana hei hoko. PANUITANGA. HE pakeha hoko i nga kai maori nga tangata kua tuhia nei nga ingoa kiraro iho—ara, i te witi, i te aha noa. Ko te WATA ratou ko KENERE ko WATA ano.