Te Waka Maori o Niu Tirani 1871-1877: Volume 8, Number 22. 20 November 1872

TE WAKA MAOEI O NIU TIRANI. "KO TE TIKA, KO TE PONO, KO TE AROHA." VOL. 8.] PO NEKE, WENEREI, NOWEMA 20, 1872. [No. 22. HE KUPU ATU ENEI KI NGA HOA TUHI MAI. Ko nga tangata enei kua tuku moni mai i muri nei mo te nupepa, ara:— £ s d. Tame Ranapiri, o Otaki ... ... ... O 10 O Te Kahu, o Whanganui ... ... ... "O 10 O Wiripo, o Whanganui ... ... ... O 10 O Pepe, o Whanganui ... ... ... ... O 10 O Maihi P. Kawiti, Kawakawa ... ... O 10 O Eru Waikerepuru, Ohaeawai ... ... O 10 O Riwhi Hongi, Te Ngaere ... ... ... 010 O Joseph Baker, Motueka ... ... ... 010 O John Millir, Purakanui, Blueskin, Otago ... O 10 O Whare o Te Runanga Whiriwhiri, Poneke, Nowema 4, 1872. KUA pai a Te Kawana ki te whakatu i a Wiremu. Katene hei Mema mo Te Runanga Whiriwhiri o Te Kawana; a kua puta te kupu o Te Kawana kia panuitia, kia mohiotia ai kua oti ia te oati i tenei ra. FOSTER GORING, Kai Tuhi o Te Hunanga Whiriwhiri. HEOI, kua mutu te Paremete me nga whawhai me nga tautohe i puta ake i roto i te hiahia nui o te Tapeta ratou ko ona hoa kia pikitia e ratou te turanga whai inana, kia taea e ratou te rangatiratanga o te motu—ara kia riro i a ratou, te tikanga o te Kawana- tanga. Ko tenei kua mutu te manukanuka o te motu ki ta ratou mahi, kua tau ano te marietanga o te rangi me te marinotanga o te moana ; ka tahuri tonu tenei te Kawanatanga ki te whakahaere i nga tikanga hei painga mo te motu, hei painga mo te katoa o te tangata—te Maori me te pakeha. Tera ano koutou nga Maori e koa ki te tunga ano o to koutou hoa, o te Makarini—te tangata marama hei.whakahaere i nga ritenga o te taha Maori, te tangata kua tohunga- tia ki te titiro i nga whakaaro me nga hiahia o te iwi Maori. Ahakoa, ki te tangata ka tika i te tauhou, te whakahaere i nga tikanga o te taha Maori, ki ta matou whakaaro ekore rawa e tika. Na te tohunga- tanga o te tangata i oti ai nga mea pai katoa o te ao te hanga ; koia hoki me tenei, ma te matauranga o te kai whakahaere e tika ai nga tikanga o te taha Maori; ara ma te matau ki te rerenga whakaaro o te iwi Maori, ma te matau ki nga mea e hiahiatia ana me nga mea e matakuria ana e ratou—ma te roro nui tetahi hei kimi ritenga i runga i te ngakau aroha e ora ai nga iwi o te motu. Na, heoi te tangata penei e kitea ana e matau ko te Makarini anake ano—he manaaki tonu taua i nga iwi Maori. I te tunga o te Tapeta hei upoko mo to Kawanatanga i puta tana kupu mana ake ano e whakahaere i nga tikanga o te taha Maori; a pairi ana nga pakeha o te motu ki taua kupu, mea ana akuanei ia rite ai ki te tauhou ki runga 1d te waka tikoki—akuanei tahuri ai. I tawaretia etahi o nga mema o te Paremete e te Tapeta ratou ko ona hoa i tu ai ratou. Te ara o ta ratou whawhai ki te Kawanatanga ko nga mahi i whakaaetia e te Pare- mete i era tau kia mahia nuitia i te motu nei—ara nga rori, me nga piriti, nae nga rerewe, me nga aha atu. Ki ana ratou (te hunga whawhai ki te Kawana- tanga) kaore i tika te whakahaeretanga a te Kawana- tanga i aua mahi ; ko nga moni i tikina i namaia mai i Ingarangi e to Koroni he moni whakamahi i aua mahi e maumautia ana, e makaia noatia atu ana ki runga ki nga ritenga hanga noaiho; ko nga tino mahi e kore e pahure a pau noa nga moni. Ko nga tino take enei i kimihia mai e te hunga e piri ana ki a te Tapeta hei whakapae ma ratou, hei turaki ma ratou i te Kawana- tanga. Ko te whakahaeretanga o nga tikanga ki te taha Maori kaore ratou i whakaputa kupu whakahe mo reira, engari i whakapai katoa ratou ; kua mohio hoki ratou mehemea i pera ratou kua kore a ratou tikanga e paingia, no te mea kua marama te Whare Runanga katoa ki te whakahaere a te Makarini. Engari i waiho ta ratou kokiri ki runga ki te whaka- haeretanga o nga mahi o te motu kua korerotia i runga ake nei—ara nga rori, nga rerewe, nga aha noa atu. A, whakarangona ana a ratou korero whakawai e etahi o nga mema tauhou mo nga painga kia whaka- taua ki runga ki a ratou me o ratou takiwa—a ahuareka ana, vvhakaaro ana ratou ;—" Koia ano, ko Uenuku rawa tenei ! Me whai i muri i ona waewae kia kai tatou i te kai!" Ta ratou mahanga hei hopu i nga mema Maori, ko nga whenua i tangohia i runga

146            TE WAKA  MAORI  O NIU TIRANI.
i te rau o te patu ka kiia kia whakahokia; ko nga
tono katoa hoki a nga mema Maori i whakaaetia
katoatia, kia rere mai aua mema ki roto ki a ratou—
otira i tupato ratou, ko Karaitiana anake i mau. I
mau ano hoki a Wi Parata i te tuatahi, muri iho ka
rere ia ka puta. Heoi, ka rima wiki e tautohe ana e
whawhai ana ratou i roto i te Paremete; no te rangi
i wehea ai ka kitea tokotoru nga mema o te taha ki a
te Tapeta i pahika ake i a te Kawanatanga ana mema
e hapai ana i a ia—heoi, taka ana te Kawanatanga i
konei. No te 10 o nga ra o Hepetema ka tu ko te
Tapeta ratou ko ona  hoa hei minita mo te motu.
Kua  tono ke atu etahi o ratou ki a te Makarini kia
rere mai ia ki roto ki a ratou hei hoa whakakaha mo
ratou; mea  ana te Makarini  ekore ia e  pai, ki te
hinga ona hoa me hinga tahi. Heoi, kua tu te Tapeta
ratou ko ona hoa. Katahi ka tirohia e te Runanga
ana tikanga, ka whanga kia whakaponohia e ia ana
mea i whakaaetia ai; ki hai i kitea te tohu o te pono
ki ta ratou i whakaaro ai. Mea ana te whakaaro o
te Runanga akuanei pehia e ia etahi o nga mahi nui
kua whakaaetia ketia atu e ratou kia mahia; ara nga
rori me nga rerewe—a hoki haere ana te whakapono
o te Runanga ki a ia. Kotahi tonu te marama i tu
ai ratou ko ana hoa ka whawhaitia ka hinga—no te
wehenga o  nga mema  ka kitea kua tokorua a te
Kawanatanga  tawhito i pahika ake i a te Tapeta me
ana hoa.  Heoi, ka hinga te Tapeta ka tu ko  te
Kawanatanga  tawhito i a te Makarini ma. Kihai i
pai te Tapeta  kia hinga ia.  I tohe tonu ki a te
Kawana  kia pakarutia te Paremete, kia pooti ano te
motu katoa he mema hou mo te Paremete. He ki
nana mehemea ka tu he mema hou ki te Paremete ka
riro ano ko ia hei upoko mo te Kawanatanga. E ahei
ana ano te Kawana ki te pera ki te kitea he take e
pera ai. Otira kaore i whakaae te Kawana ki te tono
a te Tapeta, ki ana kaore tahi he take e pena ai.
Heoi no te tunga o te Kawanatanga tawhito ka tan-
gohia mai e ratou etahi pakeha hou hei hoa minita
mo  ratou-—a e tu nei ano ratou inaianei.
  Heoi, me titiro koutou ki nga kupu a te Makarini i
roto i te Paremete, kia ata marama i a koutou Ki
hai i whakaaetia katoatia e te Makarini nga tono a
nga mema  maori i roto i te Runanga. He tupato
hoki nona kei whakaae kau ia, muri iho ekore pea e
taea nga mea i whakaaetia e ia—he mea  hoki kei
parau ia. Koia i penei ai ona kupu i panuitia i roto
i te Waka Maori o te 3O o Akuhata mo nga whenua
i riro i runga i te rau o te patu—ara te kupu na:—
" Tenei tetehi tikanga hei putanga kupu maku, ara
ko nga whenua i tangohia i runga i te rau o te patu.
Ko  au nei kaore rawa au i pai ki taua tikanga, o te
timatanga mai ra ano.  Inahoki me  titiro koutou
tena ano etahi wahi i whawhai ai nga maori, he tika
ano kia tangohia e matou he whenua mehemea i aro
pera—otira kaore i tangohia e tenei Kawanatanga,
kia kotahi noa te eka. Engari ta matou i hiahia ai
ko aua whenua kia whakahokia ki nga maori i nga
takiwa e takoto marama ana, nga taki wakaore i riro i
te pakeha, nga takiwa e mohiotia ana kaore e puta he
raruraru i muri mehemea ka penatia. Inahoki i te
Kawhiti, te wahi kaore ano i riro noa i nga pakeha
aua whenua, i whakahokia e te Kawanatanga ki nga
tangata nona; a kei a ratou ano hoki inaianei e mau
tona ana:  Otira tera ano nga whenua i tangohia i
runga i te rau o te patu, na tenei Runanga me etahi
atu Kawanatanga  te tikanga i tangohia ai. Na, ko
taua tangohanga whenua e whakaaro ana e au me
whakatuturu tonu.  E rua hoki nga take e pera ai.
Te tuatahi. He wahi nui o aua whenua  kua riro
rawa, i te pakeha. Te tuarua—E toru rau  e rua te
kau mano eka (320,000) o aua whenua kua hoatu ki
nga  maori nei ano.  Na, me tiaki e matou i enei
tangata ki runga ki aua whenua kua  riro nei i a
ratou.  Engari ko nga whenua noa atu i tangohia i
runga i te rau o te patu, e tika ana kia waiho ena
hei whakamana i nga tono a nga maori e tika ana
kia whakamanaia.  Kai te pai te Kawanatanga ki
tenei."     
  Tetahi.—" Ko  tetahi tikanga e mea  ana au. kia
whakaputaina atu ki te aroaro o te Hunanga nei, ko
nga hara o nga iwi maori katoa kia murua .rawatia.
He  tikanga ano hoki tenei no nga iwi rangatira katoa
o te ao i muri  i ana riri penei me  enei riri i tenei
mota i roto i nga tau maha nei. Ki taku whakaaro
kaore e pai kia tohe tonu te iwi whai kaha, te iwi
whai mana  whai rawa, ki te iwi kaha kore; te iwi
hoki i kitea he maha nga tohu pai nga tohu rangitira
i roto i etahi o ratou ; te iwi i kitea nei te aroha nui
i etahi o ratou ki a tatou, i tahuri ai hoki ratou ki te
pehi i nga kino  o etahi o ratou—ara  te iwi maori.
E mea  ana au ko te wa tenei e tika ana kia tonoa e
tatou te Kawana  kia  tukua he panui e murua
katoatia ai o ratou, hara o mua—he  tangata kotahi
pea, tokorua ranei, me -whakataka ki waho o taua
panuitanga.  Tena e whakaputa  marire e au. taua
tikanga ki tenei whare i tetahi takiwa, a e mohio ana
au tera e marama te whakaaro o te Runanga ki taua
ritenga. Ko  taku kupu mo taua tikanga, he rangi
haringa no toku ngakau,  nui atu i to etahi rangi
katoa o toku oranga i tenei ao, te rangi e taea ai e
matou ko aku hoa te rangimarietanga i runga i nga
tikanga pera. Ka taea tena, kua pai au kia whaka-
rerea e  au  tenei turanga e  tu nei  au inaianei."
Ko  etahi kupu enei i puta i roto i ana korero, ko nga
Kura  Maori hei ako i nga tamariki Maori kia rite ai
ki to te pakeha tona matauranga ; ko etahi rangitira
Maori kia karangatia hei hoa mo te Kawanatanga 'ki
te whakahaere  i nga tikanga o te motu  nei; he
Runanga  Maori tetahi kia whakaturia ki nga takiwa
Maori.  Kua  kite hoki koutou i taua, " Ture mo nga
Takiwa Maori," i panuitia i Te Waka Maori o te 3O
o Oketopa, na te Makarini i tuku ki te Paremete kia
whakaaetia.  Te mea  i kore ai e oti kua tae ki te
mutunga o te nohoanga o te Runanga, a unuhia mai
ana ano e te Makarini ki waho. Mo tenei Paremete
e haere ake nei ka kokiri ai ano kia whakaaetia.
  Na  e hoa ma, ka kite koutou he, Kawanatanga
aroha tenei ki nga iwi Maori. E hiahia ana kia mahi
tahi ratou ko nga Maori ki runga ki nga tikanga e
ora ai te katoa, te pakeha me te Maori. Kaore ana
whakaaro pehi i nga Maori ki raro kia noho tonu i
runga i te kuaretanga; engari he hapai tana i ona
hoa  Maori  kia noho tahi i runga i te nohoanga
kotahi o  te matauranga me  te oranga. Hei tino
matua mo koutou tenei Kawanatanga—-ma koutou e
awhina i runga i ana mahi. Ekore e tika te tamaiti
whakarere i te matua—he pao ke noa atu ana mahi
he he noaiho.  Koia tena.

KO NGA  RETA I RARO IHO NEI HE MEA
  HOMAI  KI A MATOU  KIA TAIA KI TE
  NUPEPA  HEI TITIRO MA TE KATOA:—
         [He waea.] Akarana, Hepetema 6, 1872.
 Ki A TE MAKARINI,
     Kua tae mai nga rongo hinganga o to koutou
 nei taha i tenei ra. Tau ana te pouritanga me te
 ngoikoretanga ki te tangata.   Me  i noho koe hei
 whakahaere i  te Kawanatanga   hou, katahi ka
 marama toku ngakau me nga iwi katoa. E hoa, e
 hoki koe ki to turanga, kua kitea o mahi pai me o
 whakaaro nunui e te taha hauhau me te taha kupapa,
 otira e te motu katoa. He kupu mihi atu.
                     Na to hoa aroha,
                        NA PAORA TUHAERE.

                  Waiomio, Hepetema, 25, 1872.
 Ki A. TE MAKARINI,
    E  hoa, tenei toku aroha ka tukua atu nei ki a koe
 te tangata i mana ai nga ki a tenei motu, ahu atu ano

TE WAKA MAORI O NIU TIRANI. 147 i raro nei, i Muri-whenua tae atu aua ki tena pito o te nei motu ara ki te moana pounamu. Na, e hoa tena ra koe i roto i te aroha o te Atua o te Kuini hoki i nga mahi i tukua e koe hei whakahaere tika i tenei motu, na konei i marama ai te haere o nga matapo, ara i titiro ai ona kanohi, i haere tu ai nga nga kopa me nga totitoti katoa nau. Koia toku arohatanga ki a koe, no toku kitenga i nga nupepa me toku rongonga kua taka koe ki waho i tau mahi, koia au i tuku atu ai i toku aroha ki a koe te tangata whai mana me te manaaki i nga iwi Maori o Niu Tireni. Ko koe anake te tino tangata e manaakitia nei e nga ranga- tira maori o Niu Tireni. He ata tuku pai i te kupu i te aroaro o te tangata Maori ahakoa pehia tau kupu e nga whakataimaha a te maori, hei aha noa iho ki a koe. Tetahi hoki e kore e hohoro ki te riri tou ngakau, e pehi marie ana i te kino, e tuku marie ana i te he, tetahi ano, e kore koe e korero whakahihi atu ki te tangata, na konei matou nga iwi maori i aroha atu ai ki a koe, ahakoa tangata iti aha- koa rangatira ka manaakitia enei tangata e koe. I tenei takiwa e hoa, kia rongo mai koe, kua taupoki te riu o tenei waka o Niu Tireni kei raro ; tenei te kupu whakarite a te Katene mona kihai nei i tu i te pooti tanga o Makarauri raua ko Wi Katene, tu ana ko te Makarauri, kihai i tu a te Katene. Katahi ka puta te kupu poroporoaki a te Katene mo Niu Tireni, ka haere mai hoki ia i Pewhairangi ka ahu mai ki Akarana : Hei konei ra e " Niu Tireni apopo ra koe ko to matenga ka ahu iho ki raro, ko raro ka ahu ki runga." Na, e hoa mehemea he pono kua puta koe te kai whakahaere i to taha maori, kua tika te kupu a te Katene, ka he Niu Tireni. E hoa, tenei ta matou whakaaro ta Ngapuhi ko koe ano kia tu; e hoa, kia kaha koe mau e tika ai nga iwi e noho nei i runga o tenei motu puta atu ki runga puta ki raro. Nau i titiro ai nga matapo, me nga totitoti, me nga kopa i haere ai, na ko ta matou nei whakaaro tenei mou, ko ta te hunga o te Kawakawa, Taumarere, o Waikare, Whangaruru, ahu atu ki Whangarei, ko tahi tonu kupu, ko nga iwi tenei hei pooti mou, hei whakaara mou, kia tu koe ki to turanga ano. Tenei ano etahi pukapuka a Ngapuhi, he aroha mou kei muri ano. Heoi ano te aroha ki a koe. Na tou hoa, NA MAIHI P. KAWITI. Maketu, Hepetema 26th, 1872. Ki A. TE MAKARINI,— E hoa, tena koe, he tangi atu ra tena ki a koe i runga i to aroha 1d te Motu nei, Tuatahi ko te whaka- oranga i nga tangata o te motu nei, tuarua ko te kupu te parea ko tahi atu te kupu rite tonu mai i a koe. Tenei, e hoa, ma taua e titiro nga mahi a tenei tangata hou ka tu nei i muri i a koe. Na TE POKIHA. Mangonui, Hepetema 29th, 1872. Ki A TE MAKARINI,— E hoa, tena koe. Ka nui toku aroha atu ki a koe, i te mea kua rongo ahau kua taka koe i tou turanga i runga i te taha Kawanatanga e mahi nei koe e whakahaere nei i nga ritenga mo nga iwi erua mo te Pakeha mo te Maori. Heoi e hoa, e mea ana ahau heoi ano pea a matou tikanga i te wahi i a koe e tu ana i tou turanga, i tenei wahi kua mutu nei tau mahi, koia au e moa ai kua he matou te taha Maori kua pikaua matou ki nga pikaunga nui toimaha. Koia au i mea ai ara matou katoa me hoki atu koe ki tou tunga, me tino hold atu koe ki tou tunga ki te Paremete; e kore ahau e pai ki ena pakeha kua whakaaturia mai na. Ki te kite koe i taku reta, tuhia mai. Heoi ano aku korero, me aku mihi kia koe, Na HORI KEMARA TE PAKIRA TETI. Kororareka, Oketopa 2nd, 1872. E hoa ma, e nga tangata runanga o te Kawanat- anga, he kupu patai na matou ki a koutou mo te take i turakina ai a te Makarini. Notemea hoki kei a koutou ano e ngaro ana, kahore ano i marama mai ki a matou, notemea hoki e hara enei iwi i tetahi ke atu pakeha i marama ai ki nga tikanga o te taha pakeha, ara i hoki iho ai nga raruraru i enei takiwa. Koia ta matou, e kore matou e pai kia tu tetehi pakeha i muri ia ia, heoi ano to matou i pai ai ko te Makarini, mana ka tika ai matou. Ko to matou tino kupu tenei ko ta Ngapuhi puta noa i o matou rohe. me tu mai ano a te Makarini i tona tunga ara i nga mahi mana ki te taha ki a matou ki nga Maori, kaua ia e turakina, kia kaha koutou te tohe kia tu ano ia hei Minita mo matou, heoi ano ena kupu. Na matou, ara, NA NGA RANGATIRA o NGAPUHI. Foxton (Manawatu), [He waea.] Oketopa 7th, 1872. Ki A TE MAKARINI,— Tena koe. E hoa, kanui taku aroha ki a koe, mo tenei rongo kua hinga koe i te Kawanatanga. E hoa, tena koe. Na to hoa aroha, Na IHAKARA. TUKUMARU. KawaKawa Pewhairangi, Oketopa 7th, 1872. E hoa, e TE MAKARINI, Tena koe. He kupu mihi atu enei naku ki a koe. Tenei matou tou iwi a Ngapuhi te pouri nei mo to pekenga ki waho i te Kawanatanga. Kua rite ano matou ki te pani erangi i enei wahi kua mahue ako nei, e whakaaro atu ana matou ko koe ano hei tapiri atu mo matou hei matua mo matou. I era hinganga o te Kawanatanga kahore he mea i pouri ai matou, taka marire ki tenei, nui atu to matou pouri mou. E pai e pena nga tikanga a te Kawanatanga hou me au tikanga. Heoi ano aku kupu maioha atu ki a koe. Tenei kei to iwi kei a Ngapuhi te tini o nga kupu mihi atu ki a koe. Heoi ano, na to hoa, NA HEMI TAUTARI. Tamahere, Oketopa S, 1872. Ki a TE TAPATA, E hoa, tena koe te Minita o te taha Maori. Kua kite iho matou i au kupu i roto i te Nupepa i tukua mai nei, kei te whakamoemiti atu te whakaaro o enei iwi ou ki runga ki tau kupu e ki nei koe ka whaka- arohia e koe nga mate o nga maori, kei te whakapai matou mo runga i tenei kupu au. Tenei hoki to matou mate, mau hoki e whakaaro kua oti ano te hoatu ki a te Makarini kia whaka-arohia e ia, e kiia ana e ia kua oti ano te whakaaro taua mate; engari kei a ratou ko nga rangatira maori te whakaaro mo taua mate. Na kua mutu inaianei tona Minita tanga, kua tu hoki ko koe, na reira i whakaarohia ai e matou mau hoki e titiro taua mate nui, ko to matou mate ko te Aroha, kia whakaarohia e koe, haunga nga mate nui e whakaarohia ana e te motu nei, kua oti tena, kua waiho ko enei mate hei kimihanga ma koutou i roto i nga Paremete e haere ake nei. He kupu hoki tenei mo runga i nga pukapuka e ki nei koe o kore ratou e pai ki te Minita reo maori. Kowai te tangata e mohio ana ki te reo o te manu ? Ka korero te manu i tana korero whakarongo kau ana nga taringa, waihoki ko te reo pakeha whakarongo kau ana nga maori ki tana korero. Ki ta matou mohio, na te nui o te mohio o te Makarini ki te reo maori na reira i kaha ai ia ki te whakahaere i nga ritenga pai mo te motu nei, waihoki ki te tu tetahi Minita kihai nei ia i mohio ki te reo maori e rite ana tena tangata ki te

148 TE WAEA MAORI O NIU TIRANI. turi kaore nei e rongo ki te korero. Heoi a matou kupu ki a koe, Na te HAKIRIWHI i tuku atu i te whakaaro katoa o nga tangata o NGATIHAUA. [He waea] Nepia, Oketopa 9,1872. Ki A TE MAKARINI,— E pono ana ranei te hinganga a Tapata ? Whaka- atutia mai e koe kia hohoro te utu mai, kei konei ahau. Panuitia te korero o Karaitiana mo te wha te kau pauna (Ł40) mo tona kiki ki Te Waka Maori. Na MOANANUI. [He waea] Maketu, Oketopa 12,1872. Ki A. TE MAKARINI,— Kua tae mai tou waea ki ahau kua whakina e ahau ki a Ngatiwhakaue, ki a Ngatipikiao, otira ki nga hapu katoa e noho atu nei i Maketu. He nui te hari o o matou ngakau; i te noho pouri tonu o matou whaka- aro, no te taenga mai o tou waea kua ora matou. Ka nui to matou aroha atu ki a koe. NA IENI TAPIHANA. Manawatu, Oketopa 18,1872. Ki A TE MAKARINI,—— E hoa, tena koe. Kua tae mai to rongo hinga i nga mahi a te Runanga. Ka nui to matou pouri ki taua rongo. Ko tenei, ka nui to matou koa ki a koe ka hoki ano koe ki to turanga. E Ma, kahore matou e mohio ki tetahi atu pakeha, ko koe anake ta te motu nei e mohio ana. Heoti ano. Na Te MOROATI. Te awa a te Atua, Ki a TE MAKARINI,— Oketopa 18, 1872. E hoa, tena koe, kua tae mai tau reta kai au, kua mihi iho au. Tenei hoki tetahi kupu kia rongo mai koe ka nui toku tangi ki a koe, i rongo hoki au kua hinga koe, kanui toku pouri ki a koe ki toku matua. Ki te mea kua hinga koe, tuhia mai kia rongo atu au. I rongo hoki au na Karaitiana koe i turaki, ki te mea he tika tuhia mai, ki te kore tuhia mai, kia ora atu ai taku ngakau. Heoi, Na to hoa aroha, Na HIRINI TAKAMOANA. Whanganui, Ki a TE MAKARINI,— Oketopa 19, 1872. E koro, tena koe, he pukapuka mihi atu tenei ki a ko, mo to toa mo to maia. Kua mana hoki taku kupu i patua e ahau ki a koe, i mea ahau:—" E koro kia kaha, nau ano nga whawhai a te motou i mutu ai." Na koia tena, kua mate ou hoawhawhai i akoe mo runga ano i o tikanga pai e mahi nei koe. Haere tonu koe i to ara e koro. Kahore he kupu hou hei kianga atu maku ki a koe, no te mea, kei a taua ano a taua whakaaro. Tena ano he reta maku ka tukua atu ki a koe hei whakaatu atu i aku pukapuka kua tukuna atu ki te Kawanatanga ki a te Tapata ma. Heoi ano, Na tou hoa aroha, Na MEIHA KEEPA. Putiki, Ki a TE MAKARINI,— Oketopa 20,1872. E pa, tena koe, te mahi mai na i nga tikanga mo te motou. Kua tae mai te rongo kua tu koe hei Minita, ka nui te marama no te mea kua waiho ano koe hei kaiwhakamarama i te taha Maori. Ka nui te hari o tenei iwi o Whanganui, notemea ko te reo Maori kia rongo ai nga taringa i te kupu, kia matau ai te ngakau, ko te reo pakeha e kore rawa e mohiotia e te tangata Maori te whakarongo. Kia rongo mai -toe, ko Ngarauru kei te hoki tonu ki Waitotara, kei te korero ano maua ko te Keepa kia waiho te whakaaro ki a koe mau e whakahoki ki runga ki te whenua kia noho marama ai. Ko etahi kua hoki mai. Heoi ano taku kupu ki a koe, Na to hoa aroha, Na METE KINGI. Waikare, Oketopa 3, 1872. E hoa e TE KAWANA,— Tena koe, he kupu taku ki a koe mo te Makarini, kua rongo matou kua oti te turaki ki raro, ko to matou kupu tenei ko ta Ngapuhi, e kore matou e pai kia turakina a te Makarini, e kore ano hoki matou e pai ki a te Make, kahore ano matou i matau noa ki a ia, koia matou te pai ai ki a te Make, heoi ano ta matou i pai ai ko te Makarini. Engari, he kupu patai atu tenei na matou, he aha koia te take i turakina ai ? me whaki mai kia rongo matou i te take i hinga ai a te Makarini. Kia rongo mai koe, kua wha rau tanga ta o Ngapuhi, ki te whakaara i a te Makarini ko nga whenua tenei ko Waikare, Whangaruru, Owae, Whananaki, Tutukaka, Ngunguru, Pataua, Whan- garei, Wairoa, Mangakahia, ko te Kawa-Kawa, Tiro- hanga, ko te Retu, ko nga tangata enei 453 heoi aku kupu ki a koe e te Kawana, kia ora tonu mai koe. Na tou hoa, NA. WIREMU TE TEETE. Tuakoi, Waikare. Parewanui, Oketopa 1, 1872. Ki A TE MAKARINI,— E hoa, tena koe, he kupu mihi atu tena ki a koe naku, mo tou atawhai ki nga iwi pakeha, ki nga iwi Maori; nau hoki i tika ai tenei motu a Niu Tireni, tenei taku whakatauki mou, ko Maui koe, ko te tangata nana tenei ika te whenua a Papa e takoto nei —koia i tika ai taua whakatauki " I mau ta Maui kito na ringa, e kore e taea te ruru." He kupu tuarua ki a koe, mo tau mahi marama ki tenei iwi ki Ngatiapa. Na konei, i whai tikanga ai matou ki nga tikanga pakeha, ki te ahu whenua, hei painga mo te wahine mo, te tamaiti. Kupu tuatoru, E hoa, e Te Makarini, tena koe, te kanohi o nga rangatira o tenei iwi o Ngatiapa, kua mate nei ratou, tenei ano to ratou aroha e mau nei i a matou i a koe. He waiata tenei mou:— Tenei taku poho kei te kapakapa atu ei, Te whatinga parekura na Te Arirau ki te wa raro raia ei, Kei te turakanga o te kati tu a marino ei, Kei te weratanga o te huha kapu, kei te tahua ei. Ki te pai koe, ki te taia ki te panui, kia kite o taua hoa Pakeha Maori, ki te kore e pai ana, mau e tuku mai tetahi reta whakamarama. Ka mutu, Na TE ROPIHA TE HANEA. HE WHARANGI TUWHERA MA NGA HOA TUHI MAI. Ki te kai tuhi o te " Waka Maori." Whanganui Nowema 16, 1S72. E koro, tena koe. He whakaatu tenei ki a koe i tetahi whakaaro pai o nga tangata maori o konei, hei panui mau ki tau nupepa, hei tirotiro ma ngu iwi katoa o te motu nei, ara te whakaaro hoko paipera. I mua e homai noa mai ana nga Minita i te paipera, ara te pukapuka o te Atua ki nga tangata Maori i te wa kahore ano i tapu taua pukapuka. Ko tenei puka- puka te paipera kua pirangi rawa nga Maori, ki te hoko hei taonga ma ratou. E mea ana ahau ma te hahi e tuku nui mai i etahi paipera ki au, a maku e hoko ki nga tangata maori o konei ko te utu o te paipera kotahi e ono hereni. E hoa ma, e nga tangata katoa o te motu nei, tahuri mai ki tenei korero, hokona be paipera ma koutou, kia kite marire koutou i nga kupu o Te Atua e tau ai te ora ki a koutou. Naku, Na TE WUNU.