Te Waka Maori o Aotearoa 1884: Volume 13. 05 September 1884

TE WAKA MAORI. Hoea te Waka, ha! O A O T E A R O A. KO TE TIKA. KO TE PONO. KO TE AROHA. NO 13 TURANGANUI, KIHIPANE, HEPETEMA 5, 1884. Te utu 6d. HOKO NUI 0 TE TAONGA ME TONA TINI O TE KAKAHU. NA HORI MOA. MO TE MARAMA KOTAHI ANAKE. NO te mea, E hiahia ia au ki te whakawatea i taku Toa, Hei Takotoranga mo nga Taonga, Hou, Ehara mai ana i te marama o Maehe Ko Katoa aku Taonga, ka tukua ki te Hoko mo te utu iti rawa. Ko ia nei etahi o ana Taonga. He kakahu wahine, he kaone wuuru he kaone kara ma, puuru. He kareko ma he kareko hei hiiti. He Pairakete ma, he Paraikete raka, kara, he Paranene. He Peehi moenga, he kori wahine, me tona tino o nga kakahu wahine. Ko enei Kakahu i whatua i te Koroni o Niu Tireni, e nga tino kai hanga kakahu i Kaiapoi, me Rohirena, me Mohikera, nga kainga mahi o aua kai hanga kakahu. He Kakahu i ata hangaia mo nga tane menga taitamariki. He pihi Wuuru, mo te Tarutete, koti, wekoti. He nui atu te Ingarihi, koti, tuira, tarautete mo te tangata pakeke mo te tamariki. He nui ata nga tu kakahu mo te tane kei au. Kai Mahara nga tangata katoa. NO HORI MA. (I mua na Renata) KEI KARATITONE RORI, KIHIPANE. PANUITANGA. Kia aku hoa Maori katoa. Tena ra koutou, e hoa ma. He kupu whakaatu atu tenei naku kia koutou katoa kia mohio mai koutou e kite ana koutou I ahau e noho ona e hoko ma I nga taonga kia koutou i te whare e Wiremu Atea kei Kihipana nei, i enei tau etoru kua pahure ake nei. I tenei kua mutu taku mahi kia ia. A kua tangohia e ahau i te tari tawhito, o te Rihi Roia te whare hoko taonga moku Ki te haere mai nga tangata Maori ki Kihipana ki te hoko me haere mai ratou ki taku whare toa, i te tuatahi ki Matakitaki i nga taonga o roto. He nui nga tahi o taku mahi hoko taonga no reira taku mohiotanga ki nga kakahu me nga taonga o roto. He nui ki tau o taku mahi hoko taonga no reira taku mohiotanga ki nga kakahu me nga taonga e paingia ana e hiahiatia aua e nga tangata katoa. No reira taku kupu kia koutou kia haere mai kia kite aku taonga hou katoa, me hoko i aku taonga, me korero hoki koutou ki a koutou hoa kia haere mai hoki ki te hoko. He taonga pai te taonga utu ngawari, Ko taku whare he toa hoko taonga ki nga tangata Maori me nga tangata Pakeha e rite tona ana ki au raua erua, tetahi ki tetahi kaore te tangata ke. Kahore e tukua ke nama ki te Tangata e hoko ana i nga taonga o tenei whare, ahakoa Pakeha maori ranei, Konei Kaha ai ahau Ki te whakaiti i nga utu aku taonga. Ko etahi tou e tuku nama ana na reira I whakapikia ai nga utu. Tena ko nga utu aku taonga Kahore he take i whakapikia ai. Haere mai nga tangata katoa ki te titiro i nga taonga hou. HAERE MAI, HAERE MAI, HAERE MAI. Na ta koutou hoa NA ARIKI KIWHA. Kihipane, Tihema 5, 1884. ÿ

PANERA ME PAERANA. Timata i te Wenerei, Hune 18. Mo te moni anake. He hoko tino ngawari rawa o nga Kakahu mo te Makariri, me nga TAPUTAPU MAITAI. Ki a maua hoa maori. Kua puare ta maua toa nui i te Tiata, e mohiotia ana ko te Horo a Panera me Paerana. E hokoa ana e maua nga tu mea katoa, ki nga moni iti rawa. He kakahu, paraikete, nga tuuru Kamura, pepa mo a koutou whare, Me te tini noaiho o nga taonga, e rawe ana kia koutou. E iti iho ana i nga moni e taea ana e era atu toa te hoko. Haere mai kia kite tonu koutou. E kore hoki maua e tono utu mo te matakitaki noaiho, i nga tino taputapu papai, e kitea ai koutou ki reira. A e mohio ana maua ka kite tonu koutou, e ngawari iho ana i nga mea katoa e hoko ana e koutou i mua atu. He tono atu tenei ki nga Maori, kia haere wawe mai ki te matakitaki, e koro hoki e roa te whakahaerenga o tenei hoko. Ka puare te whare i te 9 o te ata, tae atu ki te 5 i te ahiahi, a ka puare ano i te 7 o te ahiahi, tae atu ki te 9. PANERA ME PAERANA. HE PANUI. ROPATA WATIHANA ROIA. I te taha o te Tari o Poata me Korowhata, Kihipane, E whakahaerea ana e ia nga mahi roia mo te katoa. PANUITANGA. Ki nga kai tuhi reta mai Apititia mai he hereni ki te taha o te reta tuku mai kia taia i roto i te WAKA MAORI hei whakakoa i nga tamariki takatakai atu a te pepa nei. PANUITANGA KI NGA HOA TUHI MAI. Ko nga tangata e tuku korero mai ana kia taia ki Te WAKA MAORI. Kia marama te tuhi mai, kia marama ai nga kai ta ki te whakanoho i nga reta. E kore e taia nga reta e tukua mai ana kite kore e tuhia mai e te tangata tona ingoa tika raro iho o nga korero. TERMS OF SUBSCRIPTION. The subscription to the Waka Maori is 6s. per year, payable in advance. Persons desirous of becoming sunscribers can have the paper posted to their address by transmitting that amount to Editor, Post Office Box No. 10, Gisborne. TE UTU MO TE WAKA. KO te utu mo te WAKA MAORI i te tau e ono hereni, me homai taua moni ki mua. Ka tukuna atu te nuipepa i te Meara ki te tangata e hiahia ana me ka tukua mai e ia tana moni ki a te Kaituhi o te Waka Maori. Pouaka, No.10, Poohitapeta, Gisborne. He pane kuini, He ote moni ranei te moni tika ki te tuku mai te meera. Ko te mea tika rawa me huihui nga moni o E tangata o te Wahi Kotahi. Ki te tahi tangata Kaitiaki Toa, Apiha ranei o tana takiwa mana e tuku huihui mai nga moni. Mo te whakaaturanga o nga tangata nana nga moni. TE WAKA MAORI O AOTEAROA. TURANGANUI, KIHIPANE, HEPETEMA 19, 1884. Oranga mi i te mate.- I tae mai tetahi whakaaturtanga kia matou mo te matenga o Iritana Te Kaui, koia tena i panuitia ki te Waka mo te 5 o nga ra o Hepetema. Heoi no muri mai nei ka rongo matou, kua hok mai taua wahine ki te ora. He tika ano nga korero o te tuatahi, ara, i mahara katoa ana whanaunga kua mate rawa ia, a hui atu ana a Ngatiporou ki te tangihanga. Kati he mate hemohemo nei tona mate, ehara i te mate rawa ki te po. Ehara tenei i te mate tauhou ki te Pakeha, engari kahore i te kitea nuitia i roto i nga iwi Maori. Heoi ka koa rawa ona whanaunga, ne ona hoa katoa mo tenei hokinga mai o tona wairua. Te Korero.- He mate whakamataku rawa atu tenei e pa ana ki nga taone nui o uropi. He mate kino rawa atu hoki e kore hoki e taea e te rongoa e te aha. Hei tona paanga mai ki te tangata ka mate tonu atu ia i te ra kotahi. Kei tetahi taone i Itari, te nuinga rawatanga o taua mate, mate atu, mate atu ia ra, ia ra, te tini tangata. E 300, 400 i te ra katahi. Oma atu ana etahi tangata i te wehi ki taua mate, whakarere ana nga kainga me nga taonga haere aua ki whea atu ranei noho mai ai. Kaore ano kia whiti mai tenei mate ki tenei taha o te ao, o mua iho rano. Ehara hoki tenei i te mate hou, engari he mate e pa mai ana ki nga kainga werawera, i roto i nga taone e noho huihui ai te tangata. A e maharatia ana ko te tino putake o taua mate, ko te purangatanga o nga otaora, o nga paru hoki, i roto i nga tau maha, a hei te tino pirautanga, katahi ka puta ake te piro a ka kawea haeretia e te hau ki ia wahi, ki ia wahi, whakatipu haere ai i aua mate. Te Korimako.- He nui rawa to matou whakapai mo nga korero a Eruera Te Hamatera i taia ki Te Korimako, i te 15 o nga ra Akuhata kua taha atu nei. He tika he marama rawa hoki nga kupu whakaatu mai a taua tangata a e mea ana matou, me ata tirotiro marire nga tangata Maori ki te pono o era korero, a ka whirwhire whakaaro mai i roto ma ratou. Ki ta matou titiro, he tangata whai mahara nui tenei ki nga tangata Maori, a e nui ana tona hiahia kia ora te iwi maori, kia tahuri hoki ratou ki rapu i nga tikanga pai, e whewhe ai ratou i nga painga ma ratou, me a ratou tamariki. Kuka kite noa atu matou i te kuaretanga o nga tangata Maori ki te whai atu ki nga mahi whakararuraru a te Pakeha, me te kore hoki e rongo ki nga whakahaunga a nga tangata whakaaro tika. He nui hoki te tawai a nga Maori ki nga Pakeha e ako atu ana kia ratou i nga mahi pai me te ki hoki, na te Pakeha i tari mai i nga kino a muri mai ka whakahe ratou i nga Maori mo (last paragraph unreadable) ÿ

22 10s, te Pariha o Whareponga, 17 14s. 6d; te Pariha o Tuparia, 2, te Pariha o Te Horo, 2, te Pariha o Rangitukia 1 5s, te Pariha o te Kawakawa, 9 11s, te Pariha o Taranga, tae noa atu ki te Paritu,m ona wahi katoa, e 40. Na te kura o Te Raukahikatea, 5 10s. Hui katoa te moni o te Kawanaga o tenei whare karakia, 143 10s 6d. Ka mutu te kohi i te moni ka tukua te kai ma te hui, ko nga Taha manu, e 33 nga taha e 2 taha Titi (no tera motu nga taha Titi) Haunga ia nga kai katoa, te Paraoa, te poaka, te kau, me te kai Maori. I enei taha kereru e 33, kaore he tnagata nana i mahi tenei pakatua taha manu. Ko nga tangata i tae mai ki tenei hui, e 400 tangata Maori, Pakeha. Heoi hei konei mutu ai, kei hoha nga tangata mahi. Hei titiro ma nga iwi e whai nei i te atua tipatipa, taka noa te motu nei ki nga mahi a nga iwi o tenei taha o te motu nei, he hanga whare karakia ki te Atua o te Rangi, ta ratau na mahi. Na te iwi ouou nei, na NGATIMANAWA POHATU. Whangara, Hepetema 8, 1884. Ki te etita o te Waka Maori. E hoa, utina atu taku kupu he paku nei. He whakaatu naku mo te riihitanga e nga whenua nei o Tau o whiro o Waiwhakaata kia Pooti, a tae atu ana matou ki te tono i te utu o taua Riihi, kaore i puta mai, rokohanga ka riro atu ia Matiu te tangata o te Peeke. Ka haere matou ki a Kenana ki te tangata i whakaritea ai te Riihi, ka mea mai ia me haere kia Matiu. I te 4 o nga ra o Hepetema, ka haere matou ki te tono i taua moni kia Matiu, ka mea mai ia kia matou, kei te Turei ka utua mai e ia kia matou. I taua ra ka tae matou kia Matiu me ana kai mahi, ko tana kupu tenei, me waiho kia maketetia te Wiuri ka wahi moni, ka uktu ai kaore matou i whakaae kia kitea he moni ka uta ai, kaore e tika tenei, hei te ra ano i whakaritea mo te moni ko te ra tika tena. Katahi ka tono matou kia whakahokia mai ana riihi, kaore i whakaae me te ki mai kia kitea e rawa he moni ka utu ai. Ko ta matou kupu tenei. Hei aha te kai i tua o Toka Rarangi i rapu a ai o tenei ra? Ki tenei ra aua e auaka, mo te ra apopo, ko tenei ra te mea tika. Heoi me homai kia matou ana o aua wha mua ma matou e hoatu ki nga tangata totika ki nga tangata o te awatea, kia wai kia wai. Mehemea kua hokona e ia tetahi hea o taua whenua katahi ano ka tika kia puritia e ia taua moni reti, ka wai paanga hoki ia ki taua whenua, hei puritanga mana i taua moni, ko tenei me whakahoki kia matou aua Riihi e rua a Tau o whiro, a Waiwhakaata. He kupu tuturu tenei na matou me whakahoki mai aua riihi kia matou. Heoi a matou kupu. PETERA HONOTAPU APERA MATEHAERE WIREMU TOKE TAME HOHE me etahi atu. Ki te etita o te Waka Maori. E hoa, mau e tua atu ena kupu hei utanga mo te Waka, hei titiro mai ma nga kai manaaki o te Waka ina tae atu ki o ratou marae, hoe haere ai, ara. He tono tenei na matou ki a koe e te Pihopa o Akarana me te rohe porohita o te Haahi Maori i raro i a koe. Ko te tamaiti ko Hoete Te Rahui, e akona nei e Te Wiremu te Atirikona hei minita, i te kura i te Kareti i Raukahikatea Kihipane. Me tuku mai hei minita mo o matou Pariha o Whareponga e takoto i te Takiwa o Waiapu, apiti ki te Pariha o Tuparoa. Ko Rev. Raniera Kawhia te minita o enei Pariha, no te 2 o nga haora o te awatea te 22 Hune 1884, ka tangohia atu a ia e te Karaiti ki tona okiokinga. Ko tenei Pariha o Whareponga e toru nga Whare karakia hei karakiatanga ma te minita i nga tangata me nga whare papai ano hei whare tuturu mo te minita. Ko nga tangata hei karakiatanga ma te minita e 8, e 9 ranei rau tangata. Hui atu ki te Pariha o Tuparoa, ka kotahi mano hemi hemi te rua, nga tane, nga wahine, me nga tamariki. Ko te takapu tenei o Porourangi. Ko tenei tono, ka tono tonu, ara ka tukua atu ano he Pitihana a te Iwi tuturu e tenei Pariha ina tu te Hui a te Haahi Maori o te Pihopatanga o Akarana. Hei reira koe e te Pihopa me te Haahi Maori i raro i a koe mohio ai, ki te nui o nga hipi e tono nei, kia tukua mai he Hepara mo ratou. Whakaaturia mai te ra, te marama, e tu ai te hui o te Haahi Maori, o te Pihopatanga o Akarana. Heoi Mana i runga e whakakaha nga mahi pai. Na to koutou hoa pono, TUTA NIHONIHO. Kihipane, Hepetema 1, 1884. NGA MATE KINO Kite ana matou nga whakaatu i roto i nga nupepa Pakeha mo nga mate whakarihariha, te Korera me te Koroputaputa. Ko nga tino mate whakangaro tangata enei. Kei te kaha rawa te mate Korera, kei Nepera te tino taone o 1 tare. Me te mura ahi te ahua kaha o taua mate ka paa tonu ki te tangata e kore e pau nga haora 24 ka hemo rawa atu. E tae ana ki te 800 tangata e mate ana i te ra kotahi i taua taone o Nepera. Ko te koroputaputa kua paa ki nga iwi o atereria kei Merepone, kei Poihakena ano. I tae rawa mai taua mate ki nui Tireni i tera marama. Na tetahi heramana tima i mau mai ki Nepia. Mate tonu atu ia ki reira. Na te tupato rawa o nga takuta i kore i whanui haere i roto i nga iwi katoa. No te tau 1881 i tuku panui te Kawanatanga ki nga iwi Maori mo tana mate koia nei nga kupu o taua panui ka taia hou e matou he whakamaharatanga ki to tatou iwi Maori. Me ata whakaaro o matou hoa Maori ki nga korero whakaaroha e mau i raro nei mo te paanga o taua mate ki nga toiwhenua o Amerika. E hara taua iwi i te mangumangu engari i tau rite ki te tangata Maori tona ahua, e hara i te hanga to ratou whaka ngaromanga, huna iho i te mate koroputaputa tu kau ana ko nga whare anake, kua kore hoki he tangata. Ko te 22 tenei o nga tau ka pahure nei i te paanga ai o te mate ki taua iwi:- No te 15 o nga ra o Hune, i te tau 1837, i pa ai taua mate tona korokoputanga kei te kainga o nga Matana, kei raro tata i tetahi pa o nga Meikana ka ahu atu i reira taua haere, me taua huna i te tangata puta noa puta noa, rero ana te wehi ki te ahua kino o taua mate ki te hohoro o tana kai i te tangata. Kei nga hapu o tetahi iwi, he ahakoa he mamao noa atu ona kainga e rima tekau kotahi rau tangata ka ngaro i te rangi kaotahi. I te korokopanga ki te tangata he mamae nui kei te upoko kei te tuara, a hia noa nei nga haora kua ngaro, moe rawa muri tata i te hemonga ka mangu katoa te tinana, ka pupuhi tetere rawa. Whakatu noa nga pakeha i nga hohipera mo nga turoro, pau kau ana nga rongoa, nohea hoki i ahaaha. Kati he mahi ma nga kai mihi Pakeha, wiki noa, wiki noa, he kohi he tanu i nga tupapaku, muri iho maro ana te whenua i te huka, kaore nga poka mo nga tupapaku i taea te keri, heoi ano ruku atu ki te awa. (Me whakaoti i tetahi putanga.) ÿ

Ki te etita o te Waka Maori.
Ki te pai koe, tukua aku kupu hei ki te ma te korohi
hei tumatataenga ma te ngakau. E hihiko
ana te wairua, ko te kikokiko ia te ngoikore ana.
Ahakoa nana ano aua korero i tuku ki nga marae
o Aotea, hei matakitaki ma te tamati, ma te wahine,
ma te taane.
E hoa ma, he puaretanga ake no te ngakau kia
tatou  i tenei wa, i runga i tenei tu whakaaro koutou,
a nga tangata mohio. Kaore ano tatou i mohio,
me ahau e mohio nei, ko te kanga mo tatou tenei, te
whaka takina nei  i runga i te whenua, a ko tatou
ano te kai arahi ia tatou ki te mate. He maha nga mate
kua korerotia i mua atu i tenei wa i ki tatou ko te
matenga whakamutunga tenei mo tatou ko te reititanga
i o tatou whenua. A he mea korero e nga kai
tono pooti ki nga iwi o te Tairawhiti, no o tatou
mema kua whakakorea nei e tatou i whakaae te reiti
ki runga ki o tatou whenua.
E hoa ma, e nga iwi i poaina ki enei kupu, tena ra
koutou. Ka ata whakaatu ahau kia katoa i te
korero pono, i kitea e au i roto i nga pukapuka 
Paremata, o nga tau i non ai o tatou mema kua mutu
nei. E wha tau e whawhai ana ratou mo taua reiti
i te wha o nga tau, ka paahi taua Pire. Kore rawa
tetahi o tatou i pooti mo taua pire kia tu. I hinga
rangatira ratou i runga i te pooti. Kaore rawa he
whakaheanga ma nga iwi mohio o te ao mo tenei.
Ko tenei kua noho ano a te Pokuru kei te Paremeta,
kua puta ano te kupu kia nama atu ano
tetahi  moni, kia 10,000,000 tekau miriona pauna.
Na taua Pokuru rano, nana ra i tono te moni, kua
reititia nei ki runga ke o katoa whenua ka tono
nei ano, kia nama te tekau miriona. I kite
ahau i roto i nga nupepa kua piri to tatau mema ki
te taha kia Te Pokuru a i hinga ia i runga i tona
pooti. Kia tu te raua taha ki te Pokuru
kia paipai ai to raua tuaru waha mai i ta
raua tekau, miriona pauna, ki runga ki o koutou
whenua. Kei te mau tonu to tatou whakahe ki o
tatou mema tawhito, o te wa o te kuaretanga. Ka
pehea ra tatou ko o tatou mema hou o roto nei i te
nohiotanga. Ko raua hoki i tomo ai ki nga marae o
ia iwi, o ia iwi, whakaatu ai te mohio tanga, me te
whai rawatanga.
E hoa ma, ko te haere tenei a nga mema hou, e
kore e rere ke, ahakoa tu atu e kore rawa e rite ki
te haere a o tatou mema kua whakakorea nei e tatau.
Mehemea ko ratou ano e mema mo tatou, ka whiwhi
tatou ki tetahi painga i runga i te kupu whakatauki
a tetahi kaumatua ki ana tamariki. Ki te whatiia
te pupu rakau, e kore e whati tonu atu i na whatua.
E ahua ngawari ana nga tikanga i runga i te tapu a
to ratou pooti me te ratou mohio ki nga
tikanga o te whare. Otira e hoa ma, ko te
mea i pouri rawa ai te ngakau, ko te kupu
whakatauki a te iwi Maori, mo te Awhekaihe
i whakaaro ahau. Tena ra kia taka tenei whakatauki
ki raro ia tatou i te Awhekaihe. i tenei kua tino
mohio ahau ahakoa korero noa tato te Awhekaihe
i te mohio tanga, e rite ana to tatou mohiotanga
ki te parahi tangi, ki te himipera tatangi.
Kati na te iwi ano aua korero, koia i korerotia ake
ai, me tuku te memanga ki nga iwi o te motu nei,
kia mate rawa ake, na nga iwi katoa i mate ai. E
whakaae ana ahau ki tana uupu, mehemea kei taku
e whakaae nei ko nga mema kua tu i runga i tenei
motu, tuatahi he Maore, tuarua he Awhekaihe
Pakeha. Ko nga iwi kei te toe, he Awhekaihe
Mangumangu he Awhekaihe Paniora. He pai mehemea ko 
tenei te rerenga o taua kupu kia tuku atu hoki
te memanga ki nga Awhekaihe Mangumangu, kia mutu
tera ka tuku ki nga Awhekaihe Paniora.
I runga i te whakahaere o te taonga i runga ano
ia tatou whakaaro, e whakaaturia nei e koutou e nga
tangata mohio ki te ao katoa, ko te tika kuka hoki
atu ki tona takotoranga, ko te taonga, kua mauria e
koutou hei kupu korero ma tatou. No reira te
whakaaro  mohio tonu iho, kei te whakaporotititia
tatou i runga i te mohiotanga pera i te wiira e 
porotiti nei, a e rite ana hoki kia Iharaira i runga i
te whenua, i roto i nga tau e wha tekau. I whanau
etahi o tatou i mua atu o te Rongopai, kei te ora ano
etahi o ratou  i enei ra a e rite ana taua wa ki Ihipa
tatou hoki kia ratou  i te koraha. Hei konei mutu ai
tukua i tenei putanga o te Waka.
PITA KOANA.
Taonoke, Hastings, Akuhata 28, 1884.
[Ki ta matou titiro he kupu hangareka pea enei i
tukua mai e te tawhiti nei, tera atu ranei etahi
whakaaro kei tua atu. Engari kei te pohehe matou
ki tenei ritenga huihui korero, huihuinga iwi hoki.
Mehemea ranei he kupu tawai enei, tena ano pea te
take i whakapuakina ai enei korero, engari kei te
ngaro ia matou. - Etita Waka Maori.]

Ki te etita o te Waka Maori.
E hoa, utaina atu aku kupu ruarua nei, hei utanga
atu mo runga i te Waka o te iwi katoa. Ara no te
hui i tu ki Whangara ki te Kawanga Whare Karakia
no muri i te kohinga moni a te hui, ka turia te
Haka Maori. Tu ake e rua nga kapa Haka, kotahi
na Rongowhaata, kotahi na Ruataupare, hui mai ki
te Itangaahauiti. Ka rawe a Ruataupare, me Hauiti
te iwi nana tana mahi te haka. Tangotango atu ano
e hika ma, rawe ana. Whatero te arero, piri ana i
te paparinga o te tangata.
Tapou nga whatu ka rawe!
Na ta koutou mo kai,
NA R.TAITA.
Whangara, Hepetema 10, 1884.

KAWANGA WHARE KARAKIA.
Ki te etita o te Waka Maori.
E hoa mau e uta atu enei toru korero, hei utanga
atu mo runga i to tatou Waka hei titro  ma nga kai
manaki o te nupepa nei.
Koa tenei, ko te whakatuwheratanga i te Whare
Karakia i Whangara nei. No te 22 o nga ra o Akuhata
1884, i te Paraire, ka hui mai nga iwi i powhiritia
ai, kia hui mai ki te Kawangao taua Whare Karakia.
Nga iwi o te taha whakarunga i te awa o
Turanganui, tae noa atu ki te Paritu ona wahi katoa.
No te 23 i te Hatarei ka hui mai nga iwi o te taha
whakararo i te awao Uawa, tae noa atu ki Paa Tangata.
I te 24 i te Ratapu katahi ano ka tino whakatuwhera
te Kawnaga o taua whare. Timatatia ana e
Te Atirikona te karakia, i te 24 o nga Waiata a Rawiri
ka iriiria hok te ingoa o taua whare ko Patoromu
Apotoro. Ko nga Minita na ratou i karakia,
Te Wiremu Atirikana. Rev. Wiremu Hunia, Rev.
Matiaha Pahewa, Rev. Kerehona Piwaka me te hui
katoa. Kihai i poto te hui ki roto ki te whare karakia
i tonui o te tangata o te Pakeha hoki ka matu te 
karakia  ka takato te hapa o te Ariki, ka kohia te
moni o te ohaoha e 6 16s. I te ata o te Mane, i te
25, ka tuwhera te pereti hei kohinga i te moni a nga
iwi i hui nei ki te Kawanga o tenei Whare Karakia.
Karangatia ana nga Pariha katoa, i raro i tenei 
Pihopatanga, te Pariha o Whangara nei, e 53, te Pariha
o tokomaru,e
ÿ

PANUITANGA. Ko te tari o te Waka Maori kei muri tuta ake o te Tari perehi o te Terewhone i Kararitone Rori, Kihipane. Me ahu mai nga tangata kawe korero mai ki taua Tari. TE KOREROREROTANGA A MAHIKETE MO TE MEREPONA KAPA 1884. 1,000 nga hea i te 10 hereni mo te hoa, a e peneitia ana te wehewehenga; Hoiho tuatahi150 hoiho tuarua 75 hoiho tauatoru 50 Etahi hoiho wehewehe 75 Kotahi paraihe moni 20 E rima paraihi moni 50 Tekau ma ono paraihi 80 E wha nga winitanga mo te tikete kotahi. Ka ahei te tikete kotahi te wini i te paraihi tuatahi i reihi me nga paraihi moni e toru ano hoki. Ka tangotangohia nga rota i te aroaro o tetahi komiti e whiriwhiria ana e nga kaihoko tikete a ka uru atu hoki nga kaituhi o nga nupepa. Mehemea ka tuku tieki mai i te whanga me apiti mai te kotahi hereni mo te whakawhitinga. He ota poutapeta te mea pai, kia rua hoki pane kuini mo te whakaatutanga korero. Kei te kapi haere nga rarangi ingoa mo tenei korerorerotanga whaihoki kia tere mai nga tono a nga tangata e hiahia tikete ana. Me tuhi mai kia, MUSKET. Care of J.R.Scott and Co,Box 21, Post Office, GISBORNE HEI TE 2 O OKETOPA TUTAKI AI. TE KOREROREROTANGA A JACOB FAITHFUL MO TE HUINGA KI HAAKI PEI A TE KOANGA 1884. E 4,000 HEA I TE 10 HERENI. Hanikapa KoangaHanikapa Pekenga Hoiho tuatahi250hoiho tuatahi250 hoiho tuarua125hoiho tuarua125 hoiho tuatoru 75hoiho tuatoru 75 Etahi atu200Etahi wehewehe200 650650 KEI TE 110 NGA PARAIHI. E ono nga winitanga mo te tikete kotahi. Ki te tangata e utu ana i te 1, e rite ana ki te 17 ki te 1 tona korenga e wini, i te tangotangohanga kotahi, tena notemea e ono nga tangotangohanga rota, e hoki rawa iho ana nga take kore wini. Ka ahei te tikete kotahi te wini i te paraihi tuatahi i tetahi i tetahi o nga reihi me nga paraihi moni e wha ano hoki. Ka tangotangohia nga rotu i te aroaro o te Komiti e whiriwhiria ana e nga kai utu hea a e uru atu ana hoki nga kaituhi o nga nupepa. Me apiti mai te kotahi hereni ki nga tieke o te whanga. He ota poutapeta te mea pai, kia rua hoki pane kuini mo te whakaatutanga korero. JACOB FAITHFUL Care of N.Jacobs Box 7, Post Office, NAPIER. MARIONETE! MARIONETE! TE HOORO a PANERA me PAIRANA mo nga po te rima anake. Timata i te Hatarei, Hepetema 20, 1884. He purei whakaahua rite rawa ki tangata kakahu rawa. E kanikani ana, e waiata ana, e korero ana pera tonu me te tangata. He purei whakamiharo rawa tenei. T.STARKEY, HUMEKE. Te taha o te Arapiona Hotera, Nepia. Ki te tonoa mai e te tangata he hu i au o ia ahua o ia ahua, ka hangaia e au kia rite rawa, ki nga kiri papai anake hoki. No taku mohiotanga ki nga ritenga Maori, ka tika rawa aku hanga kia rite tonu nga hu mo te tangata. T.TAKEI. RUDDOCK AND FRYER. Whare Maitai, Nepia me Heihitingi. Kei a mana nga Mihini mahi whenua. Nga pu, Paura, Hota tingara. Nga tuuk kamura, me nga mea katoa mo roto i nga whare, o nga ahua katoa. E hokona katoatia mai ana i nga Kaihanga, no reira ka ahei te hoko atu ki nga utu ngawari rawa. He maha nga Pu puru Kumu, Pu puru atu i te waha hoki, he kohatu nei etahi, he mea iti etahi. He parau takirua takitaki ranei nga hea. He Miri Kaanga, he Penu Kaanga, he Ponaka mo nga tangata haerere, he Kaheru e 3 hereni te ut, nuku ake etahi, me nga taonga ke, e nui atu ana i era whare hokohoko o Nepia hei whiriwhiringa. E rite tahi ana nga utu o Heihitingi me Nepia. RATAKA ME PARAEA. HEEKI. KAI RUURI I RARO I TE MANA O TE KAWANATANGA. KI NGA MAORI O TE TAKIWA TAIRAWHITI. Kei te pai ahau ki te ruuri i a koutou whenua, ki te whakahoa atu hoki kia koutou ina whakahaerea nga kootitanga o aua whenua. E pai ana hoki kia whakaritea mo te takiwa e whakahaerea ai nga whenua, mo te hoko mo te reti ranei ka utu mai ai i nga moni ki au mo taku mahi. KI TE IWI MAORI. Ki te hiahia koutou ki te hoko paraoa, hopi, kanara, tupeka, maati, ti, huka, me ena tu mea me haere mai ki te toa. HEMI TAIRAWHITI. Ki te whare e ngawari ana nga utu. HE KAMURA. He panuitanga tenei naku ki nga Maori o te Takiwa Tairawhiti. He tangata Maori ahau no Niu Tireni. He tangata matau ahau ki nga mahi kamura katoa. Ki te hanga whare, tatau, wini, teepu, tuuru, topa, me ena tu mea katoa. Tekau ma waru oku tau i noho ai i runga i tena mahi ki tetahi tino kamura Pakeha i Katipere. Kia rongo mai koutou e nga tangata e hiahia ana kia hangaia tona whare ki te utu ngawari ko ahau te tangata ngawari te utu. Ki te hiahia te tangata kia mahia tona whare me tuku korero mai ki te Etita o te Waka Maori i Kihipane. H.KINGI TUTEPAKIHIRANGI. Hepetema 5, 1884. ÿ

HOHEPA PEKA KAIWHAKAMAORI WHAI RAIHANA. KEI TE TARI O TE WAKA MAORI, KIHIPANE. E ngawari ana nga ritenga ki nga tangata e tuku mahi mai ana. TE KAMUPANE RARAWE A ROPINI HUURU. PANUITANGA MO NGA KAPA O MEREPONA ME NIU TIRENI, MO NEMA, 1884. Kei te puare inaianei mo nga moni 10,000, 20,000 hea i te 10 hereni. E 404 PARAIHI, A E 7 NGA AHEITANGA MO TE HEA KOTAHI. Ki te tangat e utu ana i te 1, e rite ana ki te 25 ki te 1 tona korenga e wini a ka ahei te Tikete kotahi te wini i te 3110. MEREPONA KAPA 134 nga Paraihi. hoiho tuatahi2000 hoiho tuarua 900 hoiho tuatoru 450 Nga hoiha i oma 900 hoiho kihai i oma1750 ---- 6000 NIU TIRENI KAPA 70 nga Paraihi. hoiho tuatahi 100 hoiho tuarua 150 hoiho tuatoru 120 Nga hoiho i oma 250 hoiho kihai i oma 650 ---- 2500 E 200 PARAIHI 2 i te 50 100 6 i te 25 150 6 i te 20 120 40 i te 10 400 146 i te 5 730 ---- 1500 KA TUTAKI I TENEI O NGA RA O NOEMA. E 55,000 hea kua hokona e matou, o te timatanga mai. Ki te tuku tono mai, apitia mai nga pane kuini rua kapa, kia rua, mo te whakaatutanga korero. He Ota Poutapeta, Tieki ranei kua meakatia, me te 1 hereni whakawhiti te moni pai. Mehemea he moni tinana he noti ranei, me rehita. E pai ana te tuka mai ki te Waea, ki te reta hoki kia rehitatia. E pai ana te tuka mai ki te Waea ki te reta hoki kua rehitatia. Tekau paiheneti e patua ana i runga i nga Paraihi moni, e wha paiheneti e ana moni mo nga kaiwhakahaere e hoko tikete ana, ki nga tangata ranei e tango pukapuka ana mo te 25 tikete. Ka tukuna noatia atu ki te meera, nga panui whakaatu i nga tikanga katoa o mua o naianei mo ko ake ranei ki te tonoa mai. Me tuku mai nga whakaaturanga a nga Kaiwhakahaere, i mua mai o te 31 o Oketopa, kei kore e whakaaetia. Tuhi mai ki a Robin Hood, Care of T.Stapleto, Box 23S, Post office, CHRISTCHURCH. Kia Jubal Fleming, City Baths, Colombo Street, CHRISTCHURCH, ranei Kia Mr Adeane, Kaiwhakahaere mo Kihipane ranei. N.B. - Ahakoa e tukuna atu ana e matou ki nga Nupepa puta noa i Niu Tireni nga ingoa me nga kainga o nga tangata e wini paraihi ana, pera me etahi atu o nga korerorerotanga e hiahia ana matou kia mohio nga tangata tango tikete ia matou, kei te puae noaiho nga pukapuka, hei tirohanga ma ratou i nga takiwa katoa. PANUITANGA O TE FIDELITY KAMUPANE MO TE MEREPONA KAPA. Ka omakia ki Merepona i te 4 o Noema. 12,000 tikete i te 10s hereni. 133 Hoiho, 195 Niu Tireni Paraihi e wehewehea peneitia ana:- hoiho tuatahi1000 hoiho tuarua 600 hoiho tuatoru 300 Etahi mea wehewehe1100 ---- Huia katoa mo nga hoiho3000 10 Niu Tireni Paraihi i te 1001000 10 i te 50 500 25 i te 20 500 50 i te 10 500 100 i te 5 500 ---- 195 ParaihiHuihuinga3000 Huihui katoa nga Paraihi, 6000 E ono nga aheitanga mo te 10 hereni. 328 Paraihi 328 Apiti mai he pane kuini mo nga whakaatutanga. Me penei te tikanga tuku moni mai:- 1. Tieki Ota Poutapeta Peeke noti ranei. 2. Ripekatia nga tieki apititia mai hoki te 1 hereni mo te whakawhitinga. Me tuhi ki te nama me kati noaiho ranei engari kaua e tuhia te ingoa tangata ki roto i te tieki. Mehemea ka tuhia te ingoa ki roto, te ota ranei ka whakahokia atu ki te kaituku mai. 3. E pai ana te Ota Poutapeta, engari me tuhi ko Fidelity Company anake ki roto, a kaua ki tetahi tangata ake. 4. E kore e whakaaetia nga reta e rehitatia ana, nga terekarawhi ranei. Me tuhi anake kia Fidelity Company , Care of A.A.CameronÕs Box, 251, Post office, DUNEDIN. NGA TANGATA KUA WHAKAMANAIA KI TE KOHIKOHI MONI MO TE WAKA MAORI. Kua whakaae nga tangata e mau iho nga ingoa i raro nei, ki te whakahoa mai kia matou i runga i te whakahaerenga o te Waka nei a ki te hiahia te tangata i era takiwa ki te tango i te Nupepa, ka pai noa atu ki te utu i a ratou moni ki aua tangata a mo te taenga mai kia matou ka panuitia nga ingoa o nga kai manaaki me nga moni i utua e ratou. W.W.Paraone, Uawa, Tologa Bay J.Finlay, Waitotara Henare Mc Clutchey, Marahea Tamati Tautuhi Fox, Tokomaru E.Pook, Mataahu J.E.Dalton, Tuparoa Hori Waaka, Taumata Hone Mokena, Kawakawa E.C Wi Pahura, Wharekahika H.K.Taiaroa, Christchurch Rapana Inia, Kaikohe, Bay of Islands A e hiahia ana matou ki te whakarite tangata ke etahi atu takiwa. Ki te pai mai etahi tangata mo whakaatu mai. ÿ

E HOKI ATU ANA A KORORU. KI INGARANGI. NA KONEI ka hokoa i runga i te utu Ngawari rawa, oku taonga katoa Tona tini o nga mea maitai, E rite ana te utu ki te hiahia e nga Maori. Kia tere te haere mai ki te hoko kia whiwhi koutou i te wa e ngawari ana te utu. Ko te whare ai tenei te utu. NA KORORU. TIITI me WHARAEA. TURANGANUI WHARE HE TNO WHARE PAI HE WHARE NGAWARI. Haere mai e aku hoa maori katoa E mohio nei kia au i roto i nga tau ka tekau o te a Tai Rawhiti o te Tai Tuauru o te Hauauru o te Hautonga. 6000 ENO MANO PAUNA TE UTU ONGA TAONGA. He Tuira Huiti Kooti Tarau Wekoti, He Tokena. He Potae me te Hate, Enei mea Katoa mo te utu e 25s. KO TE RATA RAUA KO TAUNERE. Ko te toa tino pai rawa tenei rute o te Taone o Kihipane mo nga Maori. Hei hokonga Pouaka, Teepu, Tuuru, Moenga, Mihini tui Kakahu, Paraikete, me te nui nga atu o nga mea katoa mo roto o te Whare, Haere mai kia kite i o maua taonga. LARGE & TOWNLEY I. C. TEIRA. KIA MOHIO MAI AKU HOA MAORI. Kei au te tahi Tino Haupu nui o nga Tu Tera Katoa i Kihipane Kei taku Tera i Karatitone Rori, i te Kokinga o te PEERE TITITI. Ka taea e au te hoko atu nga Tera me nga PARAIRE mo te Paki mo te Terei me nga Kakahu mo te mahi Parau, me nga Tera Peeke me te tini noa atu i nga mea pera. I RUNGA I TE UTU O AKARANA. HAERE MAI KITA KITE. HE PANUI. Kua tae mai a WIREMU TOORO, Kai ruuri whai raihana ka Kihipane nei noho ai. He maha ona tau e ruuri ana ia i nga Whenua Maori i nga Takiwa o Akarana, a he tino tangata mohio ia ki tena mahi. He tangata whakangawari rawa hoki ia i te utu, ki nga tangata e tuku mahi mai aua mana. WIREMU MOKENA. KAI HANGA TERA, HANIHI. Haere mai ki te Whare whero (te Pei) Karatitone Rori, Kihipane. Kia kite i taku haupu nui o nga Tera me nga Paraire me nga Haihi me te tini noa atu o nga mea pera Kawea mai hoki a koutou Tera Tawhito Hanihi kia Mahia nga Wahi pakaru. HE PAI ANAKE E TIKA ANA ANA MAHI. E NGAWARI ANA TE UTU. W. TARATA KAI hanga Kooti Porowhita Kooti ki te hangaitanga kite Hahi o Ingarangi Karatitone Rori, Kihipane. E K PARONE WAIKATO. Ki oku hoa Maori Haere mai ki to Koutou, hoa, tawhito kia PARAONE, Waikato. Ko ahau te tangata tino ngawari rawata te hoko ki nga tangata o Kihipane. E ngawari ana a te Paraone ki nga tangata whakaaro tika, ki te utu mai, Ko nga tangata whakaaro kore ki te whakarite, E kawea ki te whakawa. Ko nga Taonga ngawari te utu tika i runga i te pono, Kei au. HAERE MAI! KIA PARAONE, WAIKATO. WIREMU TATARE. KAI RUURI WHAI RAIHANA, KIHIPANE. Ka ruuritia e ia nga whenua i runga i ritenga ngawari rawa. Ki te tukua mai he reta ki a ia ki Kihipane ka tere tonu tana whakahaerenga i nga whakahaunga mai. TAUMATA TOA, WAIAPU. Kua puare tenei Toa inaianei, a tino Taonga Ataahua nga mea e hokona ana. He Kakahu, rere ke, rere ke, nga ahua. He ti, he huka, he paraoa me ena tu kai katoa. A he taputapu maitai ano hoki etahi. E utua ana ki te moni te poaka, te hoiho, te keka, te kaanga me era atu mea e hokoa ana. HORI WAAKA. KI NGA TANGATA MAORI O TE TAIRAWHITI. Kia mohio mai koutou e taia ana ki te perehi o te Terewhene i Kihipane nei, nga panui, nga pukapuka ke ranei ki te reo Maori, i runga i te utu ngawari rawa, me te tere hoki o te oti ina whakahaea. Ko te tari mo hoki tenei, e taia a te Waka Maori. HONE MOKIRITI. He mea Ta e Hone Mokiriti i te Tari Perehi o Te Terewhene Kihipane mo Paratene Ngata te tangata nana tenei Nuipepa. Turanganui, Kihipane, Hepetema 19, 1884. ÿ