|
loading...|
|
Te Puke Ki Hikurangi 1897-1913: Volume 7, Number 9. 16 December 1911 |
Commentary|
|
1 1 |
▲back to top |
Te utu) "TE Puputanga ki te ora. Nui tangata e haere ana ki te po, iti tangata 6d
Price) i mahue ake ki te ao nei, rauhitia, manaakitia."
Nama 9 o te tau 1. Carterton Wairarapa, Haterei Tihema 16 1911
HO HO HO HO
Kakahu Motu-ka taane.
J, L, MARE,
Te toa taonga kaha Mahitaone.
G. HIUANA.
(G. HUGHAN.)
KO. IA ANAKE TE TANGATA WHAI-MANA KEI WAIRARAPA
NEI, KI TE HOKO I NGA ;
WHOOTA MOTU
(FORD ... MOTOR CARS.)
HE MOTU-KA KEI A AU MO TE TUKU. Ko nga oota e tukua
mai ana kia an, ka tera tonu taku mahi.
HU RAUMATI.
Koia nei te taima tika hei whakaa-
rohanga ki te tango Putu, Hu raumati
hoki. Haere mai kia KITINA mo te ra
rangi pai, kakama hoki, kei roto i re ro
he o Wairarapa nei. Na matau nga tao-
nga pai atu, e taea ai te hoko mo te mo-
ni iti. a, e whakapaua ana omatau wha-
kaaro ki te iwi Maori. HAERE MAl!
J .KITINA
Te hoa o te waewae." Kei tawahi o to
Poutapeta.
Kuini tiriti MAHITAONE.
|
|
2 2 |
▲back to top |
2. Te Puke Ki Hikurangi, Haterei Tihema, 16,1911. Nama 9 o te tau 1
(d.) Tetahi whanaunga o te
kai-hanga wira kaore nei i mata-
ra atu i te tuawha tona whanau-
ngatanga, ahakoa he mea wha-
nau tika, he poriro ranei.
(8.) Kaore tetahi kupu o tenei
tekiona e arai i te tukunga o te-
tahi rawa (ara whenua, taonga
ranei) i runga i tetahi tikanga
kai-tiakitanga awhina tangata.
(4.) Kaua tetahi kupu o tenei
tekiona e kiia kei arai i te Maori
kia kaua hei whakaturia e ia ki
tana wira he Pakeha hei kai-wha-
kahaere mo tana wira, hei kai-
tiaki ranei mo ona rawa (ara
whenua taonga ranei,) mo tetahi
wahi ranei o ona rawa.
(5.) Ka pa tenei tekiona ki ia
wira i mahia e tetahi Maori i ma-
te i muri iho i te timatanga o te-
nei Ture, ahakoa i hangaia taua
wira i mua atu i muri iho ranei
i te timatanga o tenei Ture.
188. Ia wira i hangaia e te
Maori, ina mutu nga tau e rua i
muri i te matenga o te kai-hanga
wira, ka tino manakore atu, mai
ano o te ra i mate ai te kai-hanga
wira, ki te kore i tukuna atu he
tono i mua atu i te paunga o ta-
ua wa ki te Kooti kia whakama-
naia taua wira, kia whakaputai-
na ranei he pukapuka whakama-
na kai-whakahaere me taua wira
e tapiri atu ana, kia hangaia ra-
nei he ota whakatu riiwhi tupa-
paku i runga i nga kupu o taua
wira.
(Taria te roanga)
PITOTITO KORERO.
Kua tino tuturu te ra Pootita-
nga mo nga Mema Maori ki te
tekau ma iwa (19) o nga ra o
Tihema, 1911.
He nui nga mahi Rehia, Hara-
koa ma nga Tai Tamariki a te ra
o te Kirihimete ki Ngatauewaru.
Tekau ma rua mano, e waru
rau, e rima tekau ma rima nga
Peere Wuuru mo te Makete
Wuuru ki Nepia.
I rangona tetahi ru ki te taone
o Nepia i tera wiki nei.
Kei te Tai Hauauru o te Wai-
pounamu te Kawana, e haere
ana Inaianei.
Kei te tino* kaha te Kauwhau
a, te taha Apitihana me te taha
Kawanatanga Inaianei.
Tekau ma whitu miriona e rima
rau mano (17,500,000) pauna te
maha o nga moni tera e whakapa-
ua e Tiamani hei hanga Manuao
mo Tiamani.
Ko tetahi wahanga o nga Maori
. o te Arawa i haere nei ki Ingara-
• ngi, i hoki mai, ko tetahi wahanga
i noho atu ki te purei haka, i
runga i te whakaaro a Rangiuia.
Kaore te Kai Whakahaere o
Niu Tireni i Ranana i whakaae
mo te nohoanga atu o etahi o nga
Maori o te Arawa.
I tino nui te hari o nga tangata O
Turanga, i te tuanga o te Ta Timi
Kara hei Mema mo Turanga, i
runga i te kore tangata hei wha-
kataetae ki a ia.
Ko tetahi Whakataetae nui a
te ra o te Kirihimete ki Ngata-
uewaru, ko te Waiata Himene
ma nga Kai Hapai Himene o nga
Haahi. Paraihe tuatahi he Kapu
Koura. Paraihe tuarua he Kapu
Hiriwa, Paraihe tuatoru he Tuu-
nga Kanara Hiriwa.
Kotahi tetahi wahine ko C. H.
Pikaringi o Otepoti (Dunedin) me
tona tamaiti ka wha nga marama,
e tu ana i te taha o te ahi he
ohorere anake te hukihukitanga o
te kuia nei hinga tonu atu raua
ki runga i te ahi, kitea rawatia
ake kua wera katoa te tamaiti, e
rua nga ra o te tamaiti ki te
Hohipera ka mate, ko te whaea
kei te ahua pai.
Kei te 13 o nga ra o Hurae
1913 ka tuhera te Awa Kari o te
Penema (Panama Canal) katahi
ka tino poka-pu te huarahi mo
Tima e rere atu ana i Niu Tireui
nei ki Ingarangi.
NGA RONGO KORERO
O NGA TAKIWA
NU PAREMATA
I puta tetahi Tupuhi kino ki
Nu Paremata, e rua rau nga
Tarewhoono (Waea Korero) i
te Hiko kino.
He nui te uaua ki nga tangata
e noho ana i te Takiwa o Okato,
ara mo a ratau tamariki, i te kore
pereti o nga awa no reira kaore e
taea e ratau te tuku a ratau
tamariki ki nga Kura.
TARANAKI KI TE TONGA
Kua mutu te mahi Takuta a
Takuta Maka-Reikana o te Kapo-
nga, tera ia e whakapakia hei
Minita mo te Haahi Mihingare
mo roto i te Pihopatanga o Poneke.
E tata aria te oti te Poutapeta
hou o Manaia.
E whakaaro ana te Poari mo
nga Hohipera o te takiwa o Ha-
wera kia whakahoutia te Hohipera
i runga i te mea kua ahua tawhito
taua whare.
KAEO
I mea te Kai Whakawa Hara o
Whangaroa (Mr R. Y. Atihana
S. M). Ehara i te mea tika kia
waiho te Kooti Whakawa hei
mihini tono i nga tangata kia utu
i a ratau nama i nga wa katoa,
heoi ano te tikanga o tenei mahi
he whakakino i nga Maori.
E rua nga Poropihana Ota mo
te wha tau i whaka-whiwhia ki
etahi Maori tokorua.
WAIRAU
E £64 8s 5½d te maha o nga
moni i kohia i te wa i tu ai te Ho
o Marepara (Marlborough) ko te
tapiri a te Kawanatanga mo tenei
moni e rua tekau ma wha hereni
mo te pauna.
I puta tetahi Hukarere ki konei
i tera atu wiki nei, tino ma tonu
te whenua i te Huka ehara i te
mea tika kia puta te Hukarere i
tenei wa o te tau ki reira.
E tata ana te oti te wawahanga
o te (Flaxbourne Estate) kei
waenganui o te marama o Pepuere
ka Maketetia nga tekihana, ko te
nunui o nga tekihana timata i te
450 eka ki te 8000 eka, ko nga
eka katoa nao te Makete 10,000.
WAIKOHU
I tenei wiki ka hori ake nei ka
tae a Naahi Pekeri (o Te Tari
Whakaora) ki Te Karaka ko te
take o tona haere ki reira, ki te
titiro i te ahua o te ora me te noho
a nga Maori o reira.
WHANGANUI
I tupono tetahi Aitua ki tetahi
tamaiti Maori 5 runga i a Te Wa-
ione Tima, e rere atu ana te tima
ki Pipiriki, e takaro ana etahi
tamariki Maori tokorua, ka hang-
ai ki te mataaho i runga ake i te
Iniana ka ohorere te takanga o
tetahi o nga tamariki nei ki roto
i te mataaho, te taunga ki raro
hemo tonu atu. I te Whakawa
Uiui i Pipiriki ka whakataua e te
Kai Whakawa he "Aitua Ohorere,
kaore he hee e whakapaea ki
runga i tetahi tangata"
HANATERE
I te Taite, te 80 o nga ra o
Noema nei ka mate a Te Whero-
whero Tawhiao, tuakana o Mahu-
ta Tawhiao, ki Waahi, Hanatere.
He maha nga wiki o te timata- .
nga mai o tona mate tae noa mai
ki te wa i mate ai ia. Otira i
mua atu i tona matenga ka
whakaaro nga tangata kia haria
ki Waingaroa ki reira whakakau-
kau ai me kore e puta mai tetahi
painga ki a ia otira i te hokinga
ki te kainga ka hemo. Kei te
whakatikatika te Iwi i nga mea
katoa e tika ana mo te Tangi
hanga kia whakaeke rawa ake nga
Ope kua rite nga mea katoa.
ROTORUA
I te mane te 4 o nga ra o Tihe-
ma nei ka mate a Topia (Sophia)
Kai Arataki o Te Whakarewarewa
ki Rotorua. Ka 85 ona tau, he
Tamaahine ia na Kerei, he Apiha
no te Ingarihi, ko tona whaea no
Ngati-Ruanui, Taranaki. I tup-
ono ia ki te pakarutanga o Tara-
wera i te 10 o nga ra o Hane
1888. I whakamanawa etahi
Maori ki tona whare i te wa i
pakaru ai a Tarawera i te Wairoa.
Na Topia i Arataki etahi tangata
Rangatira, i Tarawera, a, i "kite
hoki ia i tetahi tima wairua, e
kiia nei e nga Maori ki te kitea
taua mea he Aitua Nui. Nana i
Arataki Te Taika o Erinipara,
me to tatau Kiingi e tu mai nei.
RONGO KORERO O NGA
MOTU
PAITINI I TE MIITI TOTE.
PIRIHIPANE:
Kotahi rau nga tamariki i
pangia e te mate, no te kainga i
nga paraoa he mea whakauru he
miiti tote, o roto i nga tini miiti
ki roto. Ko te n ainga o nga
tamariki kanui te kino o te mate.
RONGO O MURI MAI
MAREPANA
E toru rau katoa te maha o
|
|
3 3 |
▲back to top |
Nama 9 o te tau 1. Te Puke Ki Hikurangi, Haterei Tihema, 16,1911. 3.
nga tamariki i pangia e te mate
paitini miiti o roto i nga tini-
E ono nga mea kei te tino kino
utu.
HE AHI NUI
POIHAKENA
I puta tetahi ahi nui ki te tino
tiriti o Canbeleco, e waru nga
haapu i wera i te ahi. I runga i
te kore hau kore ana e horapa te
ahi ki nga waahi katoa o te taone,
le wariu o nga taonga i pau i te
ahi (£5000) e rima mano pauna.
TAENGA O TE KIINGI
KI INIA.
POOTO HEITI
He nui te hari me te koa o nga
tangata o Inia i te taenga atu o
te Kiingi ki reira. I kitea i konei
te piri-pono o nga Iwi o Inia ki
te Kiingitanga o Ingarangi.
[Ko te tino take o te haerea te
Kiingi me te Kuini ki Inia kia
whakawahia hei Emepara te
Kiingi mo Inia hei Emeperehi te
Kuini mo Inia].
I TAHUNA ORATIA
WEENEKUWA
Ki te whakaatu a etahi tangata
i ahu mai i te Whenua o te Paka-
nga a Haina He nui nga mahi
kino i mahia ki Henekau.
I kitea etahi Hainamana e
pahua ana katahi ka hereheretia
nga ringaringa me nga waewae,
ka makaia ki runga i te ahi.
Ko etahi i hereheretia ki tetahi
rakau (Bamboo) ka tonoa- kia kau
i roto i te awa, ka tae ki waenga-
nui o te awa, ka timata te puhipu-
hi a nga hoia, me ora atu mahi
kino.
E £330 MO TE PUTU
POIHAKENA
I te hokonga mai a tetahi
Kamupene, perehi Nupepa i tetahi
whenua hei tuunga mo te perehi
a te Kamupene e toru rau e toru
tekau pauna te utu mo te putu.
[Mehemea ki te mohiotia nga
putu tera e kitea te nui o te moni].
KARIRI MA HAINA
PEKINI
E wha tekau miriona te
maha o nga Kariri kua tae ki
Taku. Ki te whakaaro a nga
Kai Whakahaere o te hoariri na
Tiapani aua Kariri.
e PAREMATA O NIU HAUTE
' WEERA
POIHAKENA
I puta tetahi raruraru i te
tuheratanga o te Paremata o Niu
Haute Weera, otira i raruraru
ano i tenei wiki ka hori ake nei. i
panaia a Wuuru (Mr Wood)tetahi
o nga Mema, i runga i te whaka-
i hau a te Pika.
I te mea ka noho te Pika,
' katahi te Upoko o te Apitihana
ka tu ki te whakaatu ki te Pika.
"I haere mai a Wuura ki te i
I
muru i ona korero kino mo te
Pika".
I mea te Pika, "kua kore mana
a Wuuru te tu hei mema mo te
whare.
I konei ka tu a Wuuru ki te
i whakaatu, koia e tu ra, e tu ana
i ia i runga i tona mana memanga
mo tona takiwa pooti, a e whai-
mana ana ia ki te tu ki te korero.
Te Pika:——(He nui te turitu-
ri o nga mema o Te Taha Apiti-
hana), Mehemea a Wuuru ki te
kore e whakarongo ki nga to-
hutohu a te Tiamana o te Whare,
ca whai mana ia (Te Pika) ki te
pana ia Wuuru ki waho o te
Whare Paremata.
I konei ka ahua tupapaka nga
korero a Wuuru, me tona ki ano
e kore ia e puta ki waho.
Ka tonoa e Te Pika te pirihi-
mana kia mauria a Wuuru ki waho
I tenei wa ka timata te ngungu-
ru me te tutu o nga mema o Te
Taha Apitihana, tino kino atu
nga korero a nga mema o Te
Taha Apitihana.
He tokomaha nga Pirihimana
katahi ano a Wuuru ka riro ki
waho.
I muri i te pananga ia Wuuru,
ka whakahau ano te Pika kia
panaia etahi o nga mema Toko-
wha. Tino kino te tutu o te.
whare i tenei wa.
I muri o enei mahi ka ahua
marie haere te Whare, katahi ano
ka timata ki nga mahi o te
Paremata.
NGA HOIA TAI TAMARIKI O
AHITEREIRIA.
MAREPANA.
Ko te tokomaha o nga Hoia
(Senior Cadets.) Tai Tamariki o
Ahitereiria e waru tekau ma iwa
mano, e iwa rau e iwa tekau ma
ono.
MAMAU.
NIU IOKA.
Kua whakaaetia e Areka
Manaro te tau-tono a Paraki Ko-
ta (te tangata kaha o te Ao ki te
Mamau) kia Mamau raua mo te
Tangata Kaha o te Ao. A te 27
o nga ra o Tihema.
POOTI MEMA O TE
TAI RAWHITI
KUA TU A NGATA
KIHIPANE
I te Haterei te 1 o nga ra o te
marama nei ka tae mai nga
whakaatu kua tu ano te Honore
Apirana Turupa Ngata, M. A.,
L. L. B., hei Mema mo te Tai
Rawhiti, i runga i te mea kaore
he tangata i whakataetae ki a ia.
RONGO O MURI MAI
Ki te whakaatu a te Kihipane
Taima, i whakauru ano a Hori
Pawa, me Tiki Paaka, i o raua
ingoa, engari i runga i te mea
kaore i tika, whakakorea ana to
Hori Pawa.
I unu a Tiki Paaka i a ia i
runga i te mea i korero tahi raua
ko Ngata, mo etahi tikanga e ahu
ana ki nga Whenua Maori. I
runga i te marama o te whakaa-
turanga a Ngata kia Tiki Paaka,
na reira a Tiki Paaka i unu ai i a
ia.
WHAI KORERO A NGATA
ROTORUA
I tu a Ngata ki te whakautu i
nga korero a Herihi mema o te
Taha Apitihana) mo runga i nga
Whenua Maori.
Te Inihua Whawhai.
Kei uiui a Tiamani.
HEI HIPOKI I TE WHAWHAI.
I WAENGANUI IA TIAMANI
ME PIRITEINA.
[TE TOMINIONA.]
RANANA,
Kanui te uiuia haeretia i Rana-
na, mo te Inihua reiti hei hipoki
i te whawhai i waenganui ia
Tiamani me Piriteina., he mea
whakatara nei na Tiamaui, a
Piriteina. E whitu paihaneti mo
te ono marama, tekau paihaneti
mo te tau, a, neke atu, te reiti,
mehemea ki te pakara, te whawhai
i waenganui ia Tiamani me etahi
o nga Mana o Piriteina.
Kei te ripoatatia mai e nga
< Kamupene nunui o te Ingarihi i
- Tiamani, e ki ana, kaore rawa i
te pai te noho, i muri mai o te
Korerotanga o Ta E. Kerei (Grey)
ki reira.
Kua tae te ahua awangawanga,
ki nga Whare o Ranana, ki te
whakaaro iho, i roto ietahi o nga
taone o Tiamani, i ahua rereke te
whakamaoritanga i roto i nga
nupepa, o nga korero Paremata a
te Ingarihi.
Ka nui te uaua o nga reiti ki
runga ki nga taonga e haria
mai ana, e haria atu ana i Takei.
Korero o Muri Mai.
RANANA.
I roto i te korero a Kanara
W. Hooro Waaka, M. P. mo
Witini, (Widnes) i te whakatuhe-
ratanga i te tino Tari mo te Ki-
ngi Riwapuuru Retimenete,
(King's Liverpool Regiment,) i ki
ia kia noho tupato, e hara i te
mea, he whakamataku naana,
engari, kei te haere mai te wa e
puta ai tetahi whawhai nui.
I apitiria e ia ki tona korero,
tenei ki aua, i tenei toru marama
ka hori ake nei, i noho tupato
katoa nga mema o te Whare o
raro o te Paremata, a, i tukua
hoki he Ropu Hoia (150,000) ki
te whakapiki i te Wiwi me Pere-
kiana, ki te whawhai kia Tiama-
ni.
NGA MAHI PAAMU
WAIKOHU
I whakaaro tetahi tangata Mahi
Miraka Kau kia tahuri ia ki te
rapu i te tino kau pai mo te mahi
miraka. I runga i te kaha o tona
rapu me tona haere i roto i te
takiwa o Poneke o Pamutana, o
Whanganui, kitea iho e ia ko te
Tiehi (Jersey) te tino kau pai, mo
te mahi miraka, ko te take, he iti
noa te kai ma tenei tu kau, tua-
rua, nui ke te pata i roto i te
miraka o te Tiehi.
Ko tetahi o nga ahua kau e
ahua pai ana mo te mahi miraka
kau. he Hotereni (Holstein).
Ko te wahi ahua uaua o tenei
kau he roa ke tona miraka ki te
wehe i te kirimi, tuarua, e homai
nui ana tenei kau i te miraka
engari ehara i te tino miraka pai,
a he roa ke atu tenei kau kite
miraka, i te tiehi Tuatoru ko
tenei kau ko te Hoteneni he kau
|
|
4 4 |
▲back to top |
4. Te Puke Ki Hikurangi, Haterei Tihema; 16,1911 Nama 9 o te tau 1
POOTI MEMA O TE
TAHA PAKEHA.
Nga Mema Kua Tu
ME NGA MEMA MO TE
' POOTI TUARUA.
PEI O AERANA.
Riiti (V. H. Reed) M
Wikinihana (G. Wilkinson) O
Pooti Tuarua
MAAHITENE.
Meneta (F. Mander) . O
KAIPARA.
Torowati (J. Stallworthy) M
Kooti (J. G. Coates) IL
Pooti Tuarua
WAITEMATA.
Herihi (A. Harris) O
Nepia (W. J. Napier) M
Pooti Tuarua
AKARANA KI TE HAUAURU.
Paratene (J. H. Bradney) O
AKARANA NUI
Korowa (A. E. Glover) M
AKARANA KI TE RAWHITI
Maea (A. M. Myers) M
KEREI RIINI.
Whaura (G. Fowlds) M
Peini (T. Payne) I
Pooti Tuarua
IRENA.
Porata (J. .Bollard) O
PANEERA.
Hon. Ta Whinirei (Hon. Sir J
(G. Findlay) . M
Tikihana (J. S. Dickson) lL
Pooti Tuarua
MANUKAU.
Renga (F. W. Lang) O
PARAKIRINI.
Maahe (W. K. Massey) O
TEEMU
Rouhi (T. N. Rhodes; IL
OHINEMURI.
Porana (H. Poland) M
Hiki (P. H. Hickey) S
i Pooti Tuaana
WAIKATO
: Ianga (J. A. Young) 1.0
RAKARANA
(Raglan)
Parata (R. F. Bollard) O
Pere (Allen: Bell) LO
Pooti Tuarua
TAURANGA
Herihi (W. H. Herries O
PEI O PERETI.
Makitonore (W.D. S. Macdonald)
M
KIHIPANE.
Hon. Ta, Timi M
HAAKI PEI
Himihana (H. J.
Kemara (H. M. Campbell) O
Pooti Tuarua
NEPIA
Paraone (J. V. Drown) M
WAIPAWA
Hanita (G. Hunter) O
PAHIATUA
Roohi (R. 1). Ross) M
Ehikoti (J. II. Escott) O
Pooti
WAIRARAPA
Buchanan
TAUMARUNUI
Wirihana (C. K. Wilson) O
EKEMANA (Egmont)
Makenehi (Hon. T. Mackenxie) M
- TARANAKI
Oke (H. T. II. Okey O
PATEA
Pitiha (G. V. Pearce) O
TARATIWHOOTA (Stratford) -
Haina ( J. B. Hine) (.)
WAIMARINO
Te Mete (R W. Smith) M 1
Hokori (F. F. Hookly) O
Pooti Tuarua 1
WHANGANUI I
Hokana (J. T. Hogan) O
Wiiti (W. A. Veitch)
Pooti Tuarua
OROUA
Kateri (D. H. Guthrie)
PAMUTANA
. Puiki (L). Buick O
RANGITIKEI
Niumana, [D. Newman O
OTAKI
Whiira, [W. H. Field O
Ropitini [J. Robertson- Lab
Pooti Tuarua.
TE HATA [HUTT,
Wiriwhata [T. M. Wilford M
PONEKE KI TE NOOTA
Hetimana, [A. T. Herdman] O
PONEKE NUI
Piha [F. M. B. Fisher] O
Wheretia [R. Fletcher] M
Pooti Tuarua
PONEKE KI TE RAWHITI
PONEKE
MOTUEKA
HURUNUI
KAIAPOI
|
|
5 5 |
▲back to top |
Nama 9 o te tau 1. Te Puke Ki Hikurangi, Haterei Tihema, 16, 1911. S.
Takuta Teeka (Dr, H. J. T. Tha-
cker) IL
Pooti Tuarua
OTAUTAHI KI TE TONGA
Eera (H. G. Ell) M
RIRITANA Lyttelton
Roorehana (G. Laurenson ) M
ERAMEA Ellesmere
Roati (R. H. Rhodes O
HEREWINI Selwyn
Tiki (W. J. Dickie) M
AHIPATENE Ashburton
Noohiwati (W. Nosworthy O
Keneti («T. Kennedy ' M
Pooti Tuarua
TE UMUKAHA Temuka
Pakitana (T. Buxton) M
TIMARU
Kereiki (J. Craigie) . M
Moa (J. H.Moore) O
Pooti Tuarua
WAITAKI
Mete (P. H. Smith O
Makipehana (J. A. Macpherson M
Pooti Tuarua
OAMARU
Hou Takana (Hon T. Y. Duncan
M
Rii (E. P. Lee) O
Pooti Tuarua
TIAMA CHALMERS
Karaaka (E. H. Clark) I
Teonetini (J. T. Johnson) IL
Pooti Tuarua
OTEPOTI NOOTA(DUNEDIN)
Tamihana (G. M. Thomson) O
Takerehi (R. R. Douglas) I
Pooti Tuarua
OTEPOTI KI TE URU
Hon. Mira (Hon. J. A. Millar) M
Petiwhata (H. Bedford) IO
Pooti Tuarua
OTEPOTI NUI
Anora (J. F. Arnold) . M
Tetama (C. E. Statham) O
Pooti Tuarua
OTEPOTI KI TE TONGA
Haiti (T. K. Sidey) M
OTAKOU NUI
Koti (R. Scott) O
PURUUHI (Bruce)
Arani (J. Alien) O
KURUTA (CLUTHA)
Marakama (A. S. Molcolm) O
MATAURA
Anehana (G. J. Anderson) O
WHAKATIPU
Pereiha (W. Fraser) O
WARAHI (WALLACE)
Tamihana (J. C. Thomson) M
MURIHIKU (INVERCARGILL)
Henana (J. A. Hanan) M •
Wheremingi (T. Fleming) O
Pooti Tuarua
AWARUA
Ta Hohepa Waari (Pirimia) M
\_\_
TE TAI RAWHITI ]
Hon. A. T. NGATA M
NGA HUA O TE AC
TAWHITO
Tenei au te hoki whakamu
nei nga. mahara ki nga mahi
mahia e o tatau Tipnna Matua
kua whakahemo atu nei ratau
te po, whakahemo atu ana ratau
whakahemo atu ana a ratau kupu
I mana, whakahemo atu ana nga
whenua, i whakapau ai i o ratai
matauranga i roto i nga whare
Pu-korero Wananga ko Hikurangi
ko Aotea, ko Moiki, ko Hikurangi
Tuarua, ko Te Paremata, i te
Uruotaane ko Poupourangi, ko
Te Rongo-o-Tamatea, ko Tapu-
ratu, ko Te Poho-o-Kahungunu.
ko Whataroa. Ko, nga tino kupu
o roto i enei whare, ko te n ki te
whakapono, ki te rangimarie me
Heretaunga
Waimarama
Whanganui
Turanga
Tamaiharoa
Te Hapa
Niu Tireni.
Na te Kawanatanga i tango te
Kingitanga na Te Kooti Whenua
i tango te Matauranga na Te Ture
i whakamutu nga Poropititanga.
Kotahi tonu te wahi i kiia e ia
hei puputanga mo nga morehu
koia tenei:— "Whakapotoa te
matauranga ki te whenua, whaka-
roaia ki te rangi kia kaha ki te
whakapono, ki te Matua ki te
Tama ki te Wairua tapu. Ko te
mea tenei i whakatuheratia e ia
hei okiokitanga mo te Maori, ko
te tuhera tenei, me karakia nga
hahi katoa i roto i Ngatauewaru
tenei ake te wa ka puta mai te
hahi mo taua mo te Maori i te
moana ranei, ka puta tonu ake
ranei i konei. Hemaha o na kupu
kua tutuki. Kati nei aku e whaka-
puta ake ko Takitimu te whare ko
te Kooti Rrikirangi te tangata, ko
kona kupu, "kai waho te mirimiri,
kai roto te rahurahu," he hau te
kai mo tenei whare, Tuarua ona
kupu mo tenei kainga ahakoa
matekuku pango nei e toe ka
) manaakitia te whenua ka mana
akitia te tangata.
Ko Hikurangi tuarua te whare
ko te kai o roto ko te Roimata
me te aroha, ko nga Hahi kato*
me tomo ki roto tangi ai.
Ko Aotea me te Waipounamu
ko nga kai o tenei whare:—
Ko te Kotahitanga o nga
motu nei,
Ko te Whaka-whaiti tanga
i te Tiriti O Waitangi,
Ko te whakaputanga i te
inoi ki te Kuini, me te tukunga
i nga Hoia o te Maungarongo
ki Ingarangi.
Tamahau
Hoani Parata
HE MIHI.
E nga. Iwi, e nga Hapu, e nga
Reo, me nga Huihuinga tangata.
Tena ra koutou, nga Taane,
nga Wahine, nga Tamariki, nga
Uri tuku iho o koutou Tipuna, o
koutou Matua, kua. whakahemo
atu nei ratau ki te kopu o te
whenua, waiho ake ko a ratau
tikanga me a ratau whakahaere, e
pupuri maina koutou, nga Uri
Rangatira o koutou Tipuna, o
koutou Matua. Tenei ta koutou
mokai a "T* PUKE KIHIKURANGI"
te mihi atu nei kia koutou (i te
mihi a o tatau hoa noho tata) mo
tenei wa o te tau, "MERI
KIRIHIMETE" kia koutou katoa,
nga Taane nga Wahine me nga
Tamariki. Tenei ta koutou
mokai te mihi atu nei kia koutou,
mo to koutou kaha, mo to koutou
manaaki me to koutou aroha ki
te whangai i a ia, i aia e haereere
ana i runga i o koutou marae, ki
te torotoro haere ia koutou. Kia
ora koutou katoa i roto i te ra
WHANAUTANGA o to tatau
KAI WHAKAORA. AMENE.
Ko tenei i whakaaro ai nga
kai whakahaere o ta koutou
mokai mo te pepa i te tau, (i
runga i te mea ka puta i nga wiki
katoa) kia KOTAHI PAUNA i te
tau. Kia TEKAU MA TAHI
HERENI i te ono marama.
Na reira e nga rangatira Taane,
e nga rangatira Wahine, me nga
rangatira Tad Tamariki, ka
tumanako atu te whakaaro o ta
koutou mokai ki o koutou whaka-
aro rangatira mo runga i nga
take kua tahia ake nei, heoi ena.
Ko nga mahi ka panuitia e ta
koutou mokai koia tenei:— Ko
nga Rongo korero o Niu Tireni
nei. Ko nga Rongo korero n
nga Mota o te Ao. Ko nga
mahi Ahu Whenua o Niu
Tireni, tae ata ki nga Motu o
te Ao. Ko nga Makete o Niu
Tireni nei, tae atu ki nga Motu
o te Ao. Ko nga mahi
whakatiputipu hipi, kau, me
em ata tu mahi katoa e ahu
ana mo tenei tu tikanga. Ko
nga mahi tiri hua rakau. Ko
nga whakatipu manu. Ko nga
mahi taka-kai, ko nga mahi
tiaki turoro, ko nga mahi
miraka kau. Ko nga take
katoa e pa ana Ki te Iwi Maori
Otira ka panuitia e matau nga
mahi katoa e puta mai ana he
painga ki nga tangata.
Ko nga panui, e: puta ana he
|
|
6 6 |
▲back to top |
6. Te Puke Ki Hikurangi, Haterei Tihema, I6 1911 Nama 9 o te tau 1
A. H. Kereikana.
(A. H. Krahagen.)
HU MEKE.
Kei tawahi o te Poutapeta.
MARAMATAKA
Niu Tireni
AOTEAROA
NGA TAHATAHA O PONEKE.
Pere W. H. D. Bell (O)
Moa, F. T. More (Lab)
E te pikinga ake o te Pere.
PONEKE KI TE TONGA I
(Lab)
Raiti, R. A. Wright
PONEKE
Piha, F. M. B. Fisher (O)
Wheretia, R. Fletcher (M)
E te pikinga, ake a Piha
KEREI RIINI
Peini, T. Payne (1. Lab) 3457
Whaura, Hon. G. Fowlds (M.)
E 32 te pikinga o Peini
PONEKE KITE RAWHITI
Niumana Newman (O)
3711
Makarerana, D. McLaren (Lab.
HAAKI PEI
Kemara, H. M. Campbell (O)
OHINEMURI.
Porana, H. Polland (M)
WAIMARINO.
Te Mete, R. W. Smith (M) 2965
Hokori, F. F. Hockley (O) 2514
WAITEMATA
Herehi, A. Harris (O) 86(51
Nepia, W. J. Napier (M) 8300
E 861 te pikinga o Herehi, e
wha nga whare pooti, kei te toe,
otira ki te whakaaro ake o kore e
raruraru te pooti.
RAKARANA.
OTAKI.
MAHITAONE.
PAHIATUA.
WAIPOUNAMU
OTAUTAHI KI TE RAWHITI
TIMARU.
Tamihana, (i. M. Thomson (O)
OTEPOTI KI TE URU
WAIRAU
|
|
7 7 |
▲back to top |
Nama 9 o te tau 1. Te Puke Ki Hikurangi, Haterei Tihema, 16,1911. 7.
Carterton
|
|
8 8 |
▲back to top |