Te Pipiwharauroa,
he Kupu Whakamarama.
NAMA 107. Gisborne PEPUERE 1907.

WHAIKORERO A TE PIHOPA KI TE
HUI O TE HAHI I TU KI TOKO-
MARY MAEHE 4.
E hoa ma, e nga Minita, e nga Mangai o te
Iwi; -Tena koutou.
HE powhiri tena i a koutou kua huihui
mai nei kia tirotiro tahi tatou ki te
ahua o te tupu o te mahi a to tatou Ariki i roto
i a tatou, me kore e kitea e tatou he tikanga
e taea ai te pehi i nga mea e rere ke ana, te
tautoko hoki i nga mea e rite ai te mahi a te
tangata ki ta te Atua i pai ai.
Tena kua rongo koutou ki te Hinota Nui o
to tatou nei Hahi i whakaminea ki Otakou i
mua tata ake nei. Tetahi mea nui a taua
Hinota he whakaputa i te whakaaro ki te ta-
ha Maori o te Hahi, he mea kia tautokona
nuitia e te taha Pakeha, kia uru tahi hoki te
taha Pakeha me te taha Maori ki te whaka-
hoki mai ki a Te Karaiti i nga iwi kua wha-
karere nei i te whakapono. Tetahi kupu i
puta i taua Hinota, i kiia hoki kia whakapua
kina ki nga hoa Maori, koia tena:—
"Ka nui te whakawhetai a tenei Hinota i te
mea ka kite nei i te tupu o te whakaaro i roto
i nga tangata Maori o te Hahi kia riro
ma ratou ano e hapai nga mahi a te Hahi i
roto i a ratou, me te whai ano ratou, ko te
Kingitanga 6 to tatou Ariki kia nui haere."
Ma kona, ma te tiketike hoki o te tahua
moni a o tatou hoa Pakeha mo tenei mahi, i
tae nei ki te £3272 i te tau kua pahure nei,
ka kitea ai te nui o to ratou whakaaro,
o to ratou aroha ki te Hahi Maori.
Otira e kore e tika kia waiho ki ru-
nga ki a ratou anake te pito taimaha; engari
me puta ano te uaua o te Iwi Maori, i te mea
kua whai taonga nei, ehara hoki i te rawakore.
Tetahi ki a Te Hinota Nui, ko te oranga mo
te Minita Maori kia whakarawakatia kia ko-
re ai ia e kumea ketia e te kimi kai hei ora-
nga mona, mo nga tangata hoki o tona whare.
E taea ano koki tenei me he mea e whai ngakau
ana te tangata. Te mea i whai oranga ai nga
Minita Pakeha, he hono tonu no te kohikohi i
nga Ratapu katoa. Me whakapumau tena
hei mahi ma te iwi Maori, kia rite ai ki ta Te
Karaiti i whakarite ai; ko te kai •kauwhau i
te Rongo pai, hei te Rongopai ano he oranga
mona. He whakamahara hoki tena i a koutou
ki te wero a Te Wiremu, Atirikona, e takoto
tonu nei, kahore ano kia ea noa. He matenui
tenei no te Hahi Maori, ina hoki he tohu no te
mangere, no te ngakau-kore. I puia ai te
kupu whakamoemiti a te Hinota Nui, he
whakaoho i nga hoa Maori kia kakama tonu
ki enei mahi. Otira kia tupato tatou kei ho-
ha o tatou hoa Pakeha; kei ki, "He maumau
kohikohi noa i te moni hei tautoko i te Hahi
Maori, kahore nei hoki e kakama ngatahi."
E mohio ana ano ia tatou, ehara te nui o te
moni kohikohi i te mea e kitea ai te ora o te
whakapono, e taea nei hoki e te tangata wha
kapono kore te kohikohi i te moni; otira he

TE PIPIWHARAUROA
tohu no te whakapono kore te mangere ki te
kohikohi moni mo nga mahi whaka-te-Atua.
Tenei ano etahi tohu o te mate o te wha-
kapono e kitea ana i roto i a tatou:—
(1) Ko te kore tangata mo te whakau.
He tokomaha nga tamariki e whakatupuria
ake ana i roto i nga kura: te pakeketanga ake
kahore rawa he hiahia kia whakaukia. Heoi
ano te hunga kua whakaukia puta noa i te-
nei Pihopatanga i te tau kua mahue ake nei,
e 74, he tane 28, wahine e 46; tokoiwa
nga tane no te kura i Te Aute; kotahi tekau
ma toru nga wahine no te kura i Hukarere.
Te. take i penei ai, he kuware, kihai i ata
whakaakona kia mohio ai ki te Wairua Tapu
kua homai nei e te Atua hei whakakaha i te
ngoikore o te tangata. Ehara i te mea no
nga Minita anake tenei he, engari he whakaa-
ro-kore tetahi no nga matua, kahore nei e
whai hiahia ki nga tamariki kia ata whakaa-
kona.
(2) Ko te whakaparahako ki te marena.
Ko te marena, he mea whakarite na te Atua
i te orokohanganga o te tangata. Kihai te
tangata i waiho kia rite ki te kararehe, engari
he mea tohutohu marire, ko te tane raua ko
te wahine kia pumau tonu ki a raua; kaua e
wehea, a kia mate rawa ra ano tetahi o raua.
He tokomaha nei te hunga kua oti te ma-
rena, kihai i taro kua takahi i to raua marena,
piri ke atu he wahine ke, he tane ke. He
mea kino rawa tenei ki ta te Atua titiro. Te-
tahi whakaparahako, ko te moepuku noa iho.
Ma te marena anake hoki ka mohiotia ai te
whakaaro o te tane raua ko te wahine kia
pumau raua ki a raua, kia kaua e rite ki te
kararehe kahore nei e matau ki ta te Atua
tohutohu i ki nei, "ko raua tokorua hei kikoki-
ko kotahi."
(3) Ko te whai a te tangata i te hunga e
kiia nei he poropiti, he tohunga. Kia hua
kau te tangata i taua ingoa ki a ia, whaka-
pono tonu te tokomaha. Ahakoa kitea te te-
ka o te kupu a te poropiti, e kore e mutu te
whakapono o te tangata ki a ia. Tenei ano
ia te kupu a Te Karaiti mo te poropiti
teka, "Ma o ratou hua ka mohiotia ai ratou e
koutou." Tena iana, titiro ki nga hua o enei
e kiia nei he poropiti, he tohunga. E tupu
ana ranei te whakapono ki a Te Karaiti me
nga tikanga pai i runga i a ratou mahi? He
whakaware noa te ki nei, "kahore e kumea
ketia te tangata i runga i te whakapono ki a
Te Karaiti." Kua kitea nei hoki, ko te hu-
nga e whai ana i aua poropiti, ka tino mahue
i a ratou te whakapono ki a Te Karaiti. Ko
Te Kooti, ko te Whiti, ko Wereta, ko Hika-
puhi, ko Te Rua, ko Tipihau, ko wai poropiti,
ko wai poropiti, kotahi tonu te tu. Ko Te
Karaiti e turakina ana kia tu ai he kaiwhaka-
ora ke mo te tangata. Kua ki hoki a Te Ka-
raiti, "Te tangata ehara nei i te hoa noku, he
hoariri ia ki ahau. "Koia i kore ai e tika kia
pa te tangata a Te Karaiti ki taua tu poropiti.
Kia piri atu hoki tetahi ki a ia, kua uru ki
ana mahi tutu, kua takahi i a Te Karaiti ki
raro ki ona waewae. Mo tenei tu te kupu
whakatupato a te Karaipiture, "Mo konei ra
puta mai koutou i roto i a ratou; kaua hoki e
pa atu ki te mea poke."
(4) Ko te mau kino a te tangata Maori ki
nga mahi whakaahuareka.  E kore enei e
taea te tatau; he haka, he purei kaari, he
kanikani, he aha, he aha. Ehara i te mea ko
te takaro te he, engari ko te whakaputa ke i
te takaro hei huarahi e peau ke ai te tangata
ki te mahi he. Ina hoki he maha nga he e
hua ana i te kanikani. Hei te po o te Hata-
rei ka huihui ki taua mahi, ka kanikani a ao
noa te ra ka rokohanga e te hiamoe; mahue
iho nga mahi o te Ratapu, te whakawhetai ki
te Atua mo nga mea pai kua homai e ia; te
whakapai ki a ia; te whakarongo ki tana ku-
pu tapu; me te inoi ki nga mea e matea ana
e te tinana, e te wairua. E kore e ngaro te mea
he. Kia kitea he kino te hua o te rakau ka mo-
hiotia taua rakau he kino; waihoki ko te ma-
hi whakaahuareka, kia kitea he kino nga hua,
ko te mea tena e tupato ai te tangata wha-
kaaro.
Heoi, e hoa ma, kia tupato tatou. He
maha nga maminga a te hoariri. Ki te hinga
tetahi i te hara, me whaki taua hara ki te
Atua ka murua ai e ia. Kaua hoki e
wareware ki ta Te Karaiti i whakawhiwhi
mai ai ki a tatou. Heoi ano te mea e kaha
ai to roto tangata, ko te Wairua Tapu i ringi-
hia nuitia mai ra e Te Karaiti i muri iho i
tona kakenga ki te Rangi. Kihai tenei i ho-
mai hei taonga mo te tangata harakore,
engari mo te tangata hara hei whakakaha i te
ngoi-kore o te tangata; marama tonu hoki
ta Te Karaiti kupu, e riro tonu taua Wairua
i te tangata e inoi ana.

HE KUPU WHAKAMARAMA.
TE TONO A NGA TANGATA PUTU
HIPI.
(P. TAMAHORE).
NO te 21 o nga ra o Pepuere nei ka
haere i roto i nga nupepa kua mutu
te mahi a nga tangata putu hipi o nga
whare pera o Poneke. No te rongonga o
nga tangata o nga whare-putu  katoa o
Niu Tireni nei ka mutu hoki ta ratou ma-
hi, ara ka whai ratou i ta nga tangata o
Poneke. Ko te rarurarunui tenei kei Niu
Tireni nei i tenei wa, kati kei te whaka-
haerea e te kooti Apitihana (Arbitration
Court.
He penei te putake mai o tonei raruraru.
Ko te utu mo nga tangata patu he £1 i te
rau hipi ara 2.5d mo te hipi kotahi. Ko
nga tangata mohio e eke ana ia ratou ki
te 80 ki 80 hipi i te ra mate tangata kotahi
ara e riro ana ia ratou I6/-, 18/-- i te ra.
He moni rahi ano tenei ki te titiro atu a
te tangata oti ia ki ta te tangata patu ki
he moni iti tenei mana. Ko tana wha-
kamarama tenei. Ko te utu mo te oranga
o te tangata i enei ra kua pikirawa kaore i
pera me nga wa o mua; na i te mea kua
piki nei te utu mo te oranga o te tangata
me piki ano hoki te moni utu mo nga ta-
ngata mahi kia taea ai e ratou e rapu he
oranga no ratou. Ko te take tuatahi tenei
a nga tangata patu hipi. Tuarua ko te
mahi patu hipi e hara i te mahi pumau.
Ko te takiwa patu timata ai i a Tihema
ka mutu ia mei i te toenga o te tau kaore
noaiho he mahi ma nga tangata patu.
Ko e tahi i enei marama haere ai ki Aite-
reira ki reira mahi ai kia tae ra kia Tihe-
ma ka hoki mai, kati i runga i tenei take
ka pau noaiho te tahi wahi o te moni a te
tangata i te haerenga ki Ahitereiria i te
hokinga mai hoki. Ko etahi haere ai ki
te tope puihi kia timatara te mahi ka hoki
mai ai. Tua toru e hara i te mahi nga-
wari te putu hipi. Ko te ahua o te hipi i
te makeretanga atu i nga ringa o te kai
patu ko te ahua ano tena i roto inga ruma
whakamatao, no reira kei te mohio o te
tangata ki te patu te pai o te hipi. Te
tahi he mahi wetiweti taua mahi, ka
motu ana te ringa o te tangata, ka pahoae
noa ana ranei me tupato rawa taua tanga-
ta ki taua motu pahore ranei, ki te kore
hoki ia i tupato ka paitinitia ia a he mate
pea te mutunga iho.
Na enei take ka tono nga tangata patu
o Poneke pia nekehia te utu mo ratou ki
£ 150 mo te rau hipi ara ki 3d. mo te
hipi kotahi. Ka whakahokia e te kamu-
pene, ka ore ratou e pai ki te whakaae ki
te tono a nga tangata patu, e ngari me tu-
ku ma te Kooti Apitihana e whakatau te
utu, ko ta te Apitihana, e whakatau ai,
mehemea e 25/-, ka whakae ratou. I ru-
nga i tenei ahua ka tono to kamupene ki
nga tangata kia mahi ka nekihia ake te
moni ki te 22/- i te rau mo te wa noa i
mua o te tunga o te Opitihama, a ko te
moni e whakataua e te Apitihama ka mei-
nga taua moni kia timata mai i te wa i
te raruraru. He pai ano tenei whakaaro
a te kamupene, otiia kaore nga tangata i
whakae tohe tonu ana ratou ki te 25/ •.
Tera noatu te kamupene e pai ki te hoatu
i tenei moni, e ngari ko te mataku o te
kamupene koi tae ki te wa e tu ai te Api-
tihana ka whakataua koiara he utu mo
nga tangata i te mea kua whakae te ka-
mupene. Kaore te kamupene i wha-
kaae ki te tono a nga tangata, me
nga tangata hoki kaore i whakae
ki to te kamupene. No te peneitanga ka
mutu i nga tangata te mahi. Ko tenei
raruraru i Poneke anake, no te rongonga
o nga tangata o e tahi atu whahi ka mutu
hohi ta ratou mahi ka whai i muri i
nga tangata o Poneke. Ko te ahua tenei
i naianei. Kua tu te Kooti Apitihana ki
te whakatau i tenei take. Ko ngo hipi o
e tahi whare kua tukutukua ki ro patiki;
ko etahi whare kei te tono tangata noa
hei patu.
Ko tenei raruraru e hara i te raruraru
tatakimori, ara ma nga kupu e whai oke-
nei e kitea ai te nui o tenei raruraru. Ko
te ingoa ki te pakeha o tenei mea he
"strike" ara he mutu no te tangata mahi
ki te mahi i runga i tona kite i te he. Me
ki ake pea te ingoa mo te strike he wha-
kamutumahi. Ko te putanga turua tenei
ki Niu Tireni nei o tenei raruraru, ko te
mea tuatahi na nga tangata mahi o runga
tima he tono ano kia nekehia te utu mo
ratou, ko tenei no te tau 1890. Ko tenei
mea ko te whakamutu mahi he mahi no
mua. I mua ka peke tonu te take e taea

TE PIPIWHARAUROA
ai e te tangata mahi te whakaputa tana i
hiahia ai, kaore hoki ia e arotia mai.
Kitea ana e hara tau mahi i te mahi pai,
he whakatupu raruraru a he kino tona
mutunga iho. Ko te whawhai tenei a te
tangata mahi raua ko te rangatira, ko te
rangatira te tangata kaka, ma te whaka-
mutumahi anake e puta ai te mana o te
kaimahi. Ka timata i konei te hanga
uniana he uniana whakahaere mahi (Tra-
des Union). Ko te mahi a te uniana wha-
kahaere mahi he tango mana nga mahi
katoa e whakahaere kati ko ana tangata e
whakawhiwhi ai ki te mahi ko nga tanga-
ta ano kei roto i te uniana. Otiia ko nga
tino mahi a te uniana koia enei;—
1. He tono kia homai e te rangatira te utu
tika mo te mahi.
2. He tono kia homai nga haora tika hei
mahinga.
3. He tono kia pai te ahua o te whakahae-
re i te mahi kia pai nga whare mahi,
mo te ora te tangata mahi.
Nga mahi katoa kei te whai uniana. Ko
te kirimina mo te ahua o te mahi ka riro ma
te union raua ko te kamupene e hanga. He
penei te kaha o te uniana na—ko nga tangata
katoa e mahi ana i roto i te mahi kotahi, pe-
nei me te mahi patu hipi, ahakoa kei nga wa-
hi katoa o Niu Tireni he hunga kotahi tonu
ratou. Ko te uniana to ratou kai whakahaere,
mehemea ka kite te uniana e he ana te utu, e
he ana ranei nga haora mahi, mana e whaka-
riterite ki te kamupene, ki te kore te kamupe-
ne e whakae ki ona tono ka mea ia ki nga ta-
ngata kia mutu te mahi. Tera te tangata e
patai kei whea hoki he huarahi moni mai ma
te hunga kua meinga nei kia mutu te mahi?
Ina ta ratou huarahi moni, mehemea ka mo-
hiotia tera e mutu te mahi a nga tangata o te
tahi mahi ka whakahaua e te uniana kia kohi
nga tangata uniana kotoa e mahi ana i tera
tu mahi hei whangai i nga tangata kua mutu
nei ta ratou mahi. Ina koa na ka mutu te
mahi a nga tangata patu o Poneke, ka
kohi nga tangata patu hipi katoa kei roto nei
ratou i te uniana hei whangai i nga tangata o
Poneke mo te wa e noho kore naahi ana ratou.
Na ki te mutu te mahi a nga tangata patu
patoa ka kohi ko nga tangata o nga uniana
mahi katoa he whangai i te hunga patu hipi.
Koia nei te tangata mahi i maia ai ki te wha-
kamutu i tona mahi. He penei te ahua o te
(strike) whakamutu mahi.
Otira ko tenei tu mea e hara i te mea pai
kua kia ake nei, no reira hei raupatu i tenei
mea ka hanga e te paremata nga ture whaka-
haere mahi (Labour Laws ). Ko nga rarura-
ru a te uniana ara a te tangata mahi raua ko
ko te rangatira me kawe ki te Poari whaka-
riterite (Board of Concilliation oi   ko nga tanga-
ta o taua Poari ko te Tiamana me nga tangata
i whiriwhiria e ngata taha e rua. Ki te kore e
tau ka piratia ki te kooti Apitihana (Central
(Court of Arbitration   Ko nga tangata o te-
nei kooti ko te Tiati o te Hipirimi kooti me
nga Ateha e rua kotahi no te tahi taha kotahi
no te tahi taha. Ko ta tenei kooti e whaka-
tau ai ka wahi mana, haore he piratanga atu
ki koatu. Ki te takahi te tangata i te whaka-
tau a tenei kooti ka whiua ia.
Ko te ahua tenei o nga mahi a te pakeha,
taiapa rawa tera. Ko te kooti Apitihana kei
te tirotiro i tenei raruraru. I te mea kua ta-
kahia nei e nga tangata patu hipi te ture, ara
i mutu noaiho ratou kaore i kawe i ta ratou
raruraru ki te kooti, ka whainatia
ratou. Ko te kehia nga tangata o
Poneke terapea e wini i nga tangata mahi, no
te mea kua kitea kaore i rite ta te ture i
whakatakoto ai te waihangatanga o ta ratou
kirimini, no konei e hara ta ratou kirimini i
te mea totika. Ko e tahi o nga tangata o
Poneke kua hoki ki te mahi mo te 23/- i te
rau, me nga tangata o Turanga kua hoki ano
mo te 23/ -. Taihoa akenei whakataua ai e
te Apitihana te utu mo te rau hipi. Ko te
ahua tenei o te raruraru nei i tenei wa.


HE WHAKAMIHARO.
Ki TE ETITA O TE PIPI.
EHOA tena koe, te nei ano etahi ko-
rero hei panui atu mata ta tou ma-
nu ki nga iwi o tena takiwa o era wahi o
tatou, moutere o te Ika a Maui. I au ite
Hohipera nui o Akarana nei i te nei Noe-
ma kua pahure ake nei, tino whakamiharo
au ki nga mahi whakaora mate ate Pake-
ha, ahakoa kua tata te taka o te tangata
turoro ki roto ite poka ite taenga atu ki te
hokipera e kore e kore te ora, ma te nga-
kau anake o te turoro e he ai. I toku tae-
 nga ki reira ka mea au kaore rawa au e
ora ka mate tonu atu, i te ra i tae ai au ki

HE KUPU WHAKAMARAMA.
roto i te Hohipera. Ko taku mate he
mate kino rawa kite korero mai a taku
rata- Ko taku takuta ite mea i au i reira
he takuta wahine ko tona ingoa ko ( Dr.
Frost) ko te ingoa o taku mate ki tana ko-
reno he (hemoarhage of the lungs) he ma-
te pakaru toto.
No te 12 o nga ra o Noema kua taha
ake nei ka uru au ki roto ite Hohipera,
no te 19 o nga ra o Hanuere i tenei tau
ka puta. He nui no taku whakamiharo
ki enei mahi atahua a to tatou huanga ta-
ta a te pakeha. Na reira au ka mea me
tuku atu ki ta tatou manu kia mauria atu
ki nga morehu o ia wahi o to tatou motu.
He tono tenei naku ki nga Iwi me wha-
kamutu te mahi tohunga kaua hei whaka-
rongo ki nga mahi tohunga, kaore kau he
painga o ena tu mahi.
Ko tetahi whakamiharo aku ko e tehi
kotiro Maori e rua kei te Hohipera e mahi
ana e whakaako ana ki nga mahi tiaki tu-
roro. "Na te aha raua i tae ai ki reira?"
Na te whakaaro o raua nei Iwi kite hopu
ora, ara matauranga.
Ko tahi aua kotiro no Te Arawa, ko ta-
hi no Ngatikahungunu, kanui te whakapai
o nga (Nurse) pakeha kia raua. Ko to Te
Arawa i Kuini Wikitoria kura kotiro Mao-
ri e kura ana, he kotiro na tetahi o nga
Rangatira o te Arawa.
Ko nga (Nurses ) kai tiaki o roto i to
matou nei (Ward) ruma ko Sister Wood
koia kei te tiaki inga turoro i te mea kao-
re nga rata i reira, raroiho i aia ko nga
nurses, ko Nurse Latmer, ko Nurse Young,
ko Nurse Brewer,ko Nurse Hawkens, ko
Nurse Boscawen me etahi atu.
Tino pai rawa atu te mahi a enei wahi-
ne ia matou i nga turoro. Heoi me wha-
kamutu i konei, kei taimaha rawa ta tatou
manu.
Heoi ano

KOMIHANA WHENUA MAORI.

KUA whakaturia e te Kawanatanga he 
 Komihana hei uiui i te ahuatanga o
nga whenua maori, a kua whakaturia tokorua
nga Komihana ko Ta Ropata Tauti, tumuaki 
o nga kaiwhakarite whakawa o te Hupirimi
Kooti o Niu Tireni, raua ko Apirana Turupa
Ngata, M. A., LL. B.,  M. H. R.,  , hei titiro mo
te taha ki te Kawanatanga ho te Honore Pi-
nirei, mo te taha ki te Iwi Maori ko Te Ke-
rete, roia o Poneke, raua ko A. L. D. Pereiha
M. H. R. Ko enei te whakarapopototanga o
nga take i whakaturia ai tenei Komihana:—
1. E hia nga eka whenua Maori kei te ta-
koto mangere noa iho; ko wai ma nga
tangata o aua whenua, me te ahua o
nga panga o aua tangata ki aua whe-
nua.
2. Me pehea te whakahaerenga o aua whe-
nua e puta ai he painga ki nga Maori
no ratou aua whenua a ki te koroni
hoki.
3. Kia pehea te nui o nga whenua e wehe.
ki te whanga hei;—
(a) Hei nohoanga mo ia maori mo ia
Maori e whai panga ana hei ngaki-
nga hei mahi paamu ranei.
(e) Hei nohoanga mo te hapu katoa
hei aha ranei.
(i') Hei mahinga ma nga uri o te Iwi
Maori e heke iho nei, otira me pehea
aua whenua i enei ra e whai hua ai.
(o) Hei mahinga ma etahi atu Maori
kahore nei e panga ki aua whenua,
me pehea nga tikanga e taea ai te
tuku te whenua o tetahi Maori ki
tetahi atu Maori.
(u) Hei nohoonga mo te pakeha, me
pehea te whakahaerenga, kia pehea
te nunui o nga whenua; me pehea
he tikanga hei arai kei nui rawa te
whenua ki te pakeha kotahi.
4. Me pehea te titiro i nga tikanga Maori
ara i nga take panga o te Maori ki te
whenua e taea ai te whakahaere aua
whenua i raro i nga take kua tuhia
ake nei.

TE PIPIWHARAUROA
«TE AO HOU."
T. WI REPA.
I ROTO i nga whaikorero mo nga tu-
papaku o Ngati-Porou, o roto o nga
ra tutata o Hanuere ka pahure ake nei ka
rongo au ki nga pakeha e mea ana, ko te
"ao tawhito" kua wehe atu,  kua takiri
inaianei. Ko te ota o te "ao hou." Otira
i tino puta enei kupu mo Te Kani-a-
Takirau. Te take i penei ai te korero i
tona matenga, ko ia te hitu o nga Kauma-
tua rangatira o te Tairawhiti kua haere
i te haere roa. He tangata a Te Hata i
whakawahia e nga iwi o te Tairawhiti
hei tino rangatira. I mau kia a ia nga
mana katoa te tetere te wehi, me te weti-
weti o tenei mea o te Rangatira Maori.
Tera atu te nuinga o taua kahui rangatira
i ata whakawahia nei e nga pakeha kua
poto atu ki te po. Ko te Hata te whaka-
mutunga o taua tira; na reira ka kiia, mo
te Tairawhiti kua poko te ahi tapu, kua
kopi te "ao tawhito."
He aha nga hua o te "ao tawhito" Te
tino kai o roto o te ao tawhito ko te whai
mana. o te rangatira ki te i ono atu ki ona
tangata kia tikina a mea hei kinaki; kia
patua te tangata whakahoki kupu mai.
Ko enei tikanga katoa, he pai, he tika ho-
ki, notemea i whakahaua mai e nga ra-
ngatira.
Ko te ahua ra tenei o te ao tawhito.
I te mea kua whakamanakoretia nei aua
rangatira e te ture o te kotoa ki te mahi i
enei mahi, ka taukiri o ratou uri e ora nei,
ka poroporoaki ki te ao tawhito i okooko-
tia atu ra e Te Kani-a-Takirau  ki tua o
o Paerau.
Na i te mea kua mate te "ao tawhito,"
kua weherua i naianei te ao. Kaore tonu
kia tiaho noa te "ao hou." E 43,000 toko
maha o te iwi Maori i enei ra. Kei te rite
tonu pea te toko maha o nga tangata i
whanau ki roto o te pito whakamutunga o
te "ao tawhito,"—a, e aroha ana ki nga
mea o taua wa pakeke—Ki te maha o nga
mea kua whakaritea e te whakaaro hei
purapura mo te "ao hou." Otira anei
anake te mea i rereke ai na, ko te iti o
nga ra e toe mai nei mo nga "kawke-ao'ta-
whito,'' me te nui o nga ra mo nga "tino" ao
hou." No reira ahakoa kaore ano i tino
moturere noa te ao ki te hou ko te hiahia
o nga tikanga o enei ra, ko te ahu ki runga
i nga mea kaore i kitea i te wa tawhito.
No reira ka kiia he hou.
Ko te wa marama tenei hei powhiri i te
"ao hou." Kua mohio hoki tatou, kaore e
kora te whiti o taua ao. Na reira kaore e
puta tere taua ao kia tatau. Otira e hara
nga mea o te ao i te mea putarere. He
mea ata tipu katoa, taea noatia te mutu-
nga. Ko hea ra tenei mutunga?
Hei ao whakarihariha ranei te "ao hou"
nei, hei aha ranei. Otira kei a tatou te-
na. E rua nga tu ahua o te tangata hei
hanga i taua "ao." Ko nga pakeke, ko
nga taitamariki. Ko nga pakeke, kaore i
te tino wana mo te "ao hou." I whanau
hoki ratou ki roto ki te pito whakamutu-
nga o te ao tawhito. Na reira ka ngakau
rua. Ko to ratou koronatanga  ke i wha-
kao nei ki roto ki te "ao hou." Tena ko
nga taitamariki, i whanau ki roto ki te "ao
hou." i whakaakona ki nga tikanga o te
"ao hou," hei tangata mo roto mo te "ao
hou." No reira i te mea kei te hui te hae-
re a nga tangata o naianei no te "ao ta-
whito" e tahi, no te "ao hou" e tahi—me
hui tahi nga tu tangata katoa ki te rapu
tikanga hei whakahaere mo tenei "ao hui-
hui." Kaua nga pakeke hei owhiti ki nga
taimariki Kaua ratou hei hao ma ratau
anake nga tikanga. I te wa tawhito, ia
ratau anake nga tikanga, I te wa tawhi-
to,. ia ratau anake nga whakahaere, a
rupeke tonu te motu nei te tapae atu mo
te pakeha. Tetahi, ki te he nga mahi o
enei ra i runga i a ratou whakahaere, poto
noa iho to ratou na kitenga i taua he.
Tena ko nga taitamariki, ka kite tonu i
taua he i mua nei, no ratou hoki te ora-
nga roa. Kaore kia au i tino tika ma nga
koroua anake, he poto nei o ratau ra e toe
mai nei, e hanga he tikanga mo nga ta-
mariki, mo ratou nei te roanga o te ao.

HE KUPU WHAKAMARAMA.
Engari te tikanga pai, me mahi tahi
nga pakeke me nga taitamariki. Ko te
kupu tika i nga taitamariki; ko te kupu
tika i nga pakeke, me whakaae e nga tai-
tamariki; ko te kupu tika i nga taitama-
riki me whakaae e nga pakeke.
Mehemea heoi ra ano nga tikanga rara-
hi o te "ao tawhito" ko te whai-raihana o
te rangatira ki te putia tangata, me hari
tatau i tona ngaronga atu. Engari me-
hemea tera atu ano etahi tikanga ataahua
i riro atu i taua ao, me tangi tahi tatau
me nga pakeke. Heoi ake e nei kupu.
Kia manaaki ra tatau nga taitamariki ki
nga morehu pakeke e ora nei.
Ka pu te ruha:
Ka hao ko te rangatahi.

TE WHAKAMUTUNGA O TE MORIOR
Ki TE ETITA O TE PIPIWHARAUROA.
EHOA, tena koe, otira koutou ko ou hoa
mahi i ta tatou manu rongo nui ki nga
wahi katoa o te ao, tena koutou katoa. E
hoa he tono atu tenei naku mo Te Pipi o Mae-
he kia tukua mai te tahi maku me te puka-
puka III. a Tipiwhenua o te whakapapa o
nga Moriori o Tawhiti ara o Hawaiki maku
tetahi. Tenei te whakapapa o Tame Te
Rangitupua. Mau e whaka mau atu
ki te Pipiwharauroa. Ko Hinematarau: ko
tenei wahine e toru hapu ko Hingaru ko Mata-
nga ko Makao. He tamahine na Tamatekieri  
tana ko 'Hinematarua. No roto i a Teriki-
tono; tona putake ko Hinaawanga,  ko Ta-
moerau, tana koHinaawanga,   tana ko Titapu
(1) ko Hinewairau (2) ta titapu tana ko Moko
tana ko Teahipani  tona ko Pewa (1) ko Ko-
hu (2) tana ko Heta Namu, ta Pewa tana ko
Teteira Rangipewa, ka moe a Teteira i tana
Wahine i a Ihipera ta raua ko Ngaraua ko
Ihimaera, ko te taha tenei ki te Whea Tame.
Rangitapua. Ko Hinewairau, ka moe i tana
tane i a Tapahorehore, tana ko Wapehu, ka
moe a Wapehu i tana wahine ia Wai, ta rua
he tamahine ko Waakahu, ka moe a Waakahu,
i te tane ko Purehe Te Rangitapua ta raua
tamaiti ko horomona Rangitapua, ko Parani-
hi Heta. Ka moe a H. Rangitapua  i tana
wahine i Ngaruaki Ihimaera, ta raua ko Ta-
metaurua H. Rangitapua  Na ko tenei
Whakapapa, i mahi kia perehitia mai e kou-
tou. Ki te tangohia ahau e te Kaihanga, e
kore tenei whakapapa e oti i a Rangitapua 
no te mea ko te mutunga tenei o te tamaiti
Moriori o Rekohua, Chatham I. Ki a Tipi-
whenua mau e whakatikatika atu e nei
tuhituhi.
Heoi ano na to koutou hoa pono.
HAPURONA PAWA.
Waitangi, Wharekauri,
Tihema 6, 1906.
TAUNGA O TE IWI MAORI I NGA TAU 1896, 1901, 1906.
 -e  Pikanga  Pikanga
———— 1896. 1901. ^896.I9(oI. 1906. 1901.1^6.
Aotearoa ... ... ... ... ... 37,102 40,707 3,605 44,962 4,225
Waipounamu ... ... ... ... 2,207 1,916 "291 2,256 340
Rangiura ... ... ... ... ... 117 112 -5 100 "12
Wharekauri... ... ... ... ... 2
Maori ... ... ... ... ... 179 181 172 -9
Mahori... ... ... ... ... 20 31 11 30 -i
Wahine Maori kei te pakeha e moe ana... 229 196 "33 2II ^5 ,
'"ia
Hui katoa ... ... 39>854 43>I43 3.289 47.75I 4.588
•Ko te tohu—he hekenga.

TE PIPIWHARAUROA
HE MAHI MA NGA KOTIRO MAORI.
HE maha nga hui o te Kotahitanga o Te
Aute i uiuia ai he aha ra nga mahi
ma nga tamariki Maori ina matu ta ratou ku-
ra i Te Aute, i Tipene, me era atu kura o
iaua o Te Maori, a kitea ana he maha nga
mahi e watea ana ki nga tamariki Maori, a he
tokomaha o taua taitama inaianei kua uru ki
aua mahi huhua. Kua tu rata etahi o aua
tamariki, kua tu mema mo te Parameta, kua
tu minita, kua tu roia, kua tu kai whakamao-
ri, kua tu kaiwhakaako kura, kua tu pirihi-
mana, kua tu kaiharihari reta, kua tu kamu-
ra, parakimete, kai tui tera, kai tui kakahu
kua tu kai-hokohoko; he iti nga turanga o te
pakeha kahore ano kia ekengia e te tapuae
Maori. I nga ra i a au i Te Aute ko nga ma-
hi kua whakahuatia ake nei, nga mahi i tu-
manakohia, i wawatatia e te tamariki hui atu
hoki ki o ratou matua, kahore i puta ake nga
whakaaro i era ra he mahi tino rangatira te
ahuwhenua. I enei ra ia ko te whakaaro o
te tangata ko nga mahi tino tika ma nga ta-
mariki Maori ko nga mahi ahuwhenua. I te
korerotanga o Reweti Kohere i te aroaro o te
Komihana uiui mo Te Aute i kaha tana tau-
tokotanga i tenei putake, a, i kite tatou i nga
kupu a Apirana Ngata i taia e matou i tera
marama mo te ahuwhenua. Ko to matou
hiahia ia ki te whakapuaki kupu inaianei eha-
ra i te mea mo nga mahi ma a tatou taitama,
engari e ui na matou, he aha ra nga mahi,
te mahi tika ranei, ma nga kotiro, ma a tatou
taitamahine. Ko to matou hiahia ma te iwi
nui katoa e whakahoki tenei patai, hei tauto-
ko hei patu ranei i a matou kupu e whai ake
nei.
Ko te whakaaro pea o te tokomaha o te
matua ko te take i tukua ai a ratou kotiro ki
te kura kia whiwhi ai ki nga mahi pakeha, ki
nga mahi e puta mai ai he oranga mo ratou,
ara ko te take ano i tukua ai nga taitama ki
te kura. Ko nga naahi ma nga kotiro, ki te
whakaaro o te tokomaha o te tangata, he tui-
tui kakahu, he tuhituhi, he whakaako kura,
he hokohoko, me era atu mahi e taea ana e te
wahine. Ko tetahi mahi nui ano ma nga ko-
tiro Maori i tautokona e te Kotahitanga o Te
Aute, a, e te Kawanatanga hoki ko te tiaki
turoro. He tokomaha a tatou tamariki kei
nga whare-turoro e ako ana ki te nana turoro
me ona tini tangotango. E marama ana nga
painga ki te Iwi Maori i runga i te matau o a
tatou kotiro ki tenei mahi pai, a, kahore a
matou whakahe. Kahore hoki a matou wha-
kahe ina whiwhi etahi kotiro Maori ki era atu
mahi a te pakeha, otira ki ta matou whakaaro
ehara enei huarahi i nga huarahi i tika e puta
a ai he painga ki te kotiro, ki ana, ki ona, a ki
 te Iwi Maori katoa.
 Ki ta matou whakaaro—he whakaaro i pu-
pu ake i roto o te ngakau, i puaki i te man-
gai, i tuhia e te pene—he whakaaro i whaka-
 • tokia ki te ngakau i runga i ta te kanohi i kite
ai i te tirohanga whakamuri, whakatetaha, i
runga hoki i ta te ngakau i kite ai i te tiroha-
nga whakamua—ki to matou whakaaro ko te
mahi tino pai ma nga kotiro Maori he noho ki
nga kainga o nga pakeha e mohiotia ana he
 pai, he rangatira, he whakapono; ehara i te
, noho noa iho, i te whakatupurangatira, e kore
 tenei tu tangata e tirohia mai, engari he noho
hei kaimahi, ara ki te Reo pakeha hei hawini.
Kaua e tuku nga tukemata i tenei kupu i te
hawini, engari ata whakarangona a matou ta-
ke i hapai ai matou i tenei whakaaro. Kaho-
 re o matou hiahia ki te korero ki te tangata
 kahore nei he taringa hei whakarongo ki te
tika ki te he ranei o te korero, ko tenei tu ta-
ngata kahore he pai kia korero i te mea ka-
hore ia e mohio ki te whakarongo. Kaore
ano tenei putake nui kia whiriwhiria e te Ko-
tahatinga o Te Aute, engari e tetahi o nga
peka o taua Kotahitanga, e te peka o Tura-
nga nei, a, i rite te whakaaro o tau ka peka ki
te whakaae he tikanga pai tenei.
Ko te take i tautokona ai e matou tenei ti-
kanga no te mea ki ta matou whakaaro he
hurahi tenei e puta ai he painga ki te kotiro,
ki ana, ki ona ki te Iwi Maori katoa, he pai-
nga ehara i te mea mo te wa poto engari mo
nga ra katoa e ora ana ia, a mo nga rahoki i
muri i a ia. Kia whanui ta tatou titiro ki te-
nei putake, tirohia ko te tinana kotahi. E tu
pu pai ai te Iwi Maori ma te tupu pai o ia
kapu o ia hapu; e tupu pai ai te hapu
ma te tapu pai o ia whanau o ia whanau;
e tupu pai ai te whanau ma te pai o te
whaea, haunga te papa. He kupu whaka-
tauki na te pakeha, "Ko ia e tapuhi ana i te
tamaiti, e whakahaere ana i te ao." Ahakoa
he tangata taimaro a Neporiana Panipaata,  i
matau ia, ma te kaha o te whanau e kaha ai
tona iwi te Wiwi. Ko nga tangata pai o te
ao, i piki ai, i rahi ai, na o ratou whaea. E
mohio ana tatou ko te mutunga mo a tatou
kotiro ko te moe tane, ahakoa he aha te mahi
a te kotiro Maori ko tona mutunga he moe ta-
ne a ki te waimarie ia, he whakawhanau, he
whakatupu tangata ki te ao. Ki te mea he
pono ko tenei te mutunga o te kotiro, ka ui
matou. He aha te mahi pai ma te kotiro

HE KUPU WHAKAMARAMA.
Maori ina tutuki ia ki te otinga o tana kura?
Ko ta matou whakautu ki ta matou patai ano
ko tenei. He ako ki nga mahi e tika ana kia
matauria e te wahine marena, a na konei ma-
tou ka mea ki te kore e taea e te kotiro te ako
enei mea i te whare ake o tona whaea o tona
whanaunga ranei, ki te hiahia ia ki te kimi
mahi mana i te pakeha me haere hei hawini
mo tetahi wahine pai, wahine rangatira.
Me ata whakaupoko ake e matou nga pai
o te mahi hawini:—
 (1) Ka whai kainga te kotiro hei nohoanga
. ona.
He mea uaua rawa te taea e te kotiro
katahi nei ano ka timata tana mahi, te
utu tona whare noho ki te mea ehara
ia i te hawini.
(2) Ka whai whaea ia i tona rangatira hei
tiaki hei tohutohu i a ia.
He mea wetiweti rawa te noho noa iho o
te kotiro Maori i nga taone no te mea
i puhake tonu nga taone i nga tu wha-
kamatautauranga katoa kahore nei te
tamaiti Maori i mohio i a ia i te kura
a i a ia ranei i tona ake kainga. He toko-
maha nga pakeha e rite ana to ratou
ahua ki a ratou hawini ki te ahua o te
papa o te koka ki te tamaiti.
(3) Ka mohio ia ki te tuna kai, ki te mahi
hoki i nga kai huhua a te pakeha.
He maea nga tangotango kai a te papeha
e kore e taea e nga kura te whakaako.
(4) Ka mohio ia ki te whakatakoto teepu
ki nga tikanga o te kai, ki nga korero
o te kai.
Ki te whakaaro pea o etahi tangata he
mea ngawari noa iho tenei, otira aha-
koa he ngawari noa te mea, heoi ano
e oti pai ai i te tangata ma te taunga
tonu ki te mahi i taua mea.
(5) Ka mohio ia ki te whakapai, ki te tiaki
whare.
Kei mea te tangata he mea ngawari tenei.
 He torutoru noa nga wahine Maori kua
 kitea e au he mohio ki te whakapai
whare. He maha hoki nga whare kua
kitea e au he whare nunui, he pai a
waho ki te titiro atu, ko roto ia he pai
 ke atu nga wharepuni. Ko etahi wa-
hine ano ahakoa he mohio ki te whaka-
pai otira i te mea kahore ratou i taunga
ki era mahi, he mea hoha rawa ki a
ratou.
(6) Ko mohio ia ki te tiaki, ki te whakatu-
tupu tamariki, i tana mahi ki te tiaki i
nga tamariki, i tona rangatira, i tona
kite hoki i tona rangatira e whakatu-
pu ana e whakaako ana e whangai
ana e whakakakahu ana iana tamariki
He mea tino nui rawa tenei. E kiia
ana e Takuta Pomare ko te nuinga o
nga tupapaku Maori e mate ana i ia
tau, i ia tau he tamariki. Ki te kore
he tamariki hei tiriwa mo nga kauma-
tua e mate ana, he mea marama noa
he ngaro he mutunga mo te Iwi Maori.
(7) Ka mohio ia ki te tiake turoro ki te ro-
ngoa turoro i tona kite i tona rangatira
e tiaki ana e rongoa ana i ana tamariki
matemate.
(8) Ka mohio ia ki te mahi i runga i te tai-
ma no te moa he taima mo a te pake-
ha mahi katoa. E kiia ana e te pake-
ha ko te mate nui o te Maori he
"taihoa," kati ma te noho ki te pakeha
e patu te "taihoa" i roto i te puku Ma-
ori.
(9) Ka mohio ia ki te whakatakoto rite i
nga mea katoa; tena mea tena mea
ki tona wahi ki tona wahi; tena wahi,
tena wahi me tona mea me tona mea.
(10) Ka mohio ia ki te wahi i nga mea ka-
toa kia ma nga kai te whare te marae
nga kakahu te tinana.
(11) Ka mohio ia ki te horoi ki te haeana
kakahu. Kaua te tangata e mea he
hanga noa iho te horoi me te haena.
(12) Ka mohio ia ki te pukumahi i te mea
kahore i a ia tona tikanga e ahei ai ia
ki te mangere.
(13) Ka mohio ia ki te mau kakahu ara ki
ta te rangatira ki tana mau kakahu.
Ki te pakeha e mohiotia ana te tangata
tutua me te tangata rangatira i te ahua
o nga kakahu o te mau hoki i te ka-
kahu. -
(14) Ka mohio ia ki te penapena i ana mo- 
ni i ana. taonga ranei; ko nga tino ta-
- ngata hoki o te pakeha he. iwi tohu
taonga.
(.15)  Ka mohio ia ki te korero i te reo o
nga pakeha rangatira, ka ngawari hoki

TE PIPIWHARAUROA
tana korero. He mea tenei kahore e
taea e nga kura Maori te whakaako
ara te tangi o te reo, heoi ano e taea ai
ma te noho i te taha o nga pakeha
rangatira.
(16) Ka mohio ia ki nga tikanga, ki te no-
ho a nga pakeha rangatira; ki te ahua
o te tane ki te wahine, o te wahine ki
te tane; o nga matua ki nga tamariki,
o nga tamariki ki nga matua. E kore
tenei ahautanga e kitea e ia i etahi wa-
hi atu heoi ano hei te whare anake o te
tangata rangatira.
(17) Ka kite ia i te ahua i nga kupu i nga
tikanga a te tangata whakapono.
(18) Ka whiwhi ia ki te utu nui.
Ehara i te mea ko te moni te tino take
i tautoko ai matou i te mahi hawini
ma nga kotiro Maori, ko te tino take i
tautoko ai matou hei huarahi e whiwhi
ai te kotiro Maori ki te matauranga
hei awhina i a ia, i ana, i ona i nga ra
katoa e ora ai ia otira ki ta matou mo-
hio he nui ke atu te utu o te hawini i o
era mahi katoa e taea ana e te kotiro
Maori. Ko te utu paku rawa mo te
hawini 10 hereni mo te wiki engari
kaua tatou e wareware he moni ora
tenei, no te mea kei tona rangatira te
kai mana me te moe. Ko te tino utu
tuturu o te hawini 15 hereni ki te £1 i
i te wiki, tena ko tetahi atu mahi 10
hereni hoki iho ranei, a ma te tamaiti
ano tana kai, me tana moe. E kore
rawa e taea e nga tamariki rawakore,
kahore nei o ratou kainga i nga taone.
Kia roa rawa te tamaiti e mahi ana ka
piki ai tona utu. Na konei matou i
mea ai mo te taha ki te utu, kei runga
tonu ano te hawini.
(19) I te ora o te moni a te kotiro hawini a
ki te watea ia e ahei ia ki te haere ki
te kura ako ki te tuitui kakahu, ki era
mahi hoki, a e ahei ia ki te ako ki te,
whakatangitangi piana.
E kore e taea te tatau nga painga e puta
mai ki te kotiro ina tupono ia ki tetahi wahi-
ne pai hei rangatira mona, he painga e kore
nei e puta mai i runga i nga mahi tari inga
mahi tui kakahu. Ka pehea ra te ahua o te
kotiro mahi tari ina marena ia, whiwhi ki to-
na ake whare, ki ana whakautu ranei? E
pehea ra ia ina kite i te hawini i whakahawe-
tia ra e ia ia raua e noho ana i nga taone, i te
pai o te tunu o ana kai, i te ma o tona whare
o te ora a una tamariki? E pehea ra ia ina
haere mai te kotiro hawini kia kite hoki i tona
whare?
Ko enei nga take i mea ai matou he mea
pai rawa te haere o nga kotiro ki nga pake-
ha rangatira noho ai ako ai kinga mahi katoa
a te wahine, kia rite ai ia mo te marena, mo
te whakahaere i tona whare, mo te whakaako
i ana tamariki.
Kotahi ano te take e mohio ana matou e
whakahuatia hei raupatu i enei take maha
ara ko te mahi hawini he mahi na te pononga.
E ki ana etahi tangata ki te mahi hawini te
tangata e kore rawa e makere te ingoa hawini
i a ia. E kore e nui a matou kupu hei wha-
kautu i tenei korero a te tangata, waiho ma
ratou ano e tuhituhi mai. He tika e ahua
whakahaweatia ana te turanga hawini e te
pakeha ano, otira ki ta matou whakaaro eha-
ra i te mea he tutua no te mahi i weakaha-
weatia ai, engari no nga wahine pakeha ano
pea e mahi hawini ana te tutua. Ki te mea
na ta ratou mahi i whakahawetia ai ratou, he
aha hoki i kore ai e whakahaweatia nga
wahine tiaki turoro he weriweri ke atu nei ta
ratou mahi i ta te hawini? I whakahaweatia
ai te hawini no te mea ko te tino nuinga o
nga wahine pakeha e mahi hawini ana he hu-
nga kuare, tena ko te tiaki turoro e kore e
whakaaetia nga wahine kuare. Ki te mahi
hawini te tamahine a te Kingi, e kore ia e tu-
tua, engari ka tamahine tonu ano mate Kingi,
a, e marena ia ki tetahi piriniha. E mohio
ana matou ki te wahine a tetahi minita i noho
hawini ki te pakeha, kahore ia i te whakaha-
wetia, a ahakoa ia i mahi hawini i whai te
minita ki a ia. Ko te tikanga o tenei kupu o
te hawini he kaimahi, na konei he hawini ka-
toa tatou, he hawini he pononga nga tangata
katoa e mahi ana ki tetahi atu tangata heoi
ano pea te tangata, ehara i te hawini ko te
rorewaru. Ko nga tangata whaiwhakaaro
e kore e whakahawea ki te kotiro i mahi
hawini i runga i tona hiahia kia mohio ia,
engari ko te kotiro e kore e tirohia e te ta-
ngata whaiwhakaaro ko te kotiro mangere,
whakahi, a i tona whakahi ka hakurara. Ka-
hore he he o te mahi e whakahaweatia ai,
ana ke te he ko te mangere ko te kuare. Ko
nga kupu kei runga i te karauna o te Piriniha
o Weri ko enei kupu "Ich Dieu" ara ka mahi
au—ka hawini. I te hiahia o te Karaiti kia
mutu te whakahi o ana akonga horoia ana e
ia o ratou waewae. E kiia ana nga hepara a
te Karaiti he minita ara he hawini.

HE KUPU WHAKAMARAMA.
He tika ano he kino etahi pakeha ki a ra-
tou hawini, otira me ata titiro tonu ko nga
pakeha pai me mahi te kotiro mo tetahi
wa poto kia mohiotia ai te peheatanga. Ko
etahi pakeha e tuku ana i a ratou hawini kia
uru mai ki a ratou whanau, otira kei te ahua
tonu o te kitiro te tikanga. He aha te pai o
te uru o te kotiro kahore nei i tae ki te kura
ki te whanau a te pakeha rangatira, tera taua
kotiro e whakama, a, e hiahia oma ki te
kitini.
He tokomaha nga wahine rangatira o Inga-
rangi kua uru ki nga mahi kei raro rawa iho
nei i a ratou, i to ratou mohio he pai ke atu
te mahi i te mangere. I mea tetahi Rore ki
tetahi tangata rangatira. "Kua rongo ranei
koe e maraena ana a Rore Mea ki tetahi ko-
tiro kaituhituhi?" Ka miharo tona hoa, ka
ui mai, "Na wai te kotiro na?" Katahi ka
whakahokia atu e te Rore, "Naku."


NGA ATEHA HOU.
Tari o te Minita mo te Taha Maori,
Poneke, 31 o Hanuere, 1907
KUA pai His Excellency  te Kawana ki te
whakatu i nga tangata e mau nei a
ratou ingoa i raro iho nei hei Ateha mo te
Kooti Whenua Maori me te Kooti Maori
Whakawa Tuarua, i raro i nga tikanga o "Te
Ture Kooti Whenua Maori, 1894;—
Takiwa Whaka •te •Raki o Akarana—
Riapo Puhipi, o Pukepoto, Kaitaia, Mo-
ngonui.
Rawiri te Ruru, o Te Ahuahu, Peiwhaira-
ngi.
Pere Kiwhi, o Whirinaki, Hokianga.
Waikato—
Teni Tuhakaraina, o Kemureti
TaiHauauru o Aotea roa—
Hori te Waru, o Otaki.
Hakaraia te Whena, o Otaki.
Hone Makimereni, o Kereru.
Te Kerehi, Roera, o Mahunoa, Ohau.
Wiremu Ngapaki, o Waitotara.
Pei o Pereti—
Wiremu Kingi Patahuri, Maketu.
Merito Hetaraka, o Whakatane.
Haka Tautuhi, o Torere.
Kopu Erueti, o Maraenui, Opotiki.
Wiremu Kingi te Wharepurangi,  o Roto-
rua.
Te Pouwharetapu, o Ruatoki,
Hori Tait, o Rotorua.
Akuhata Takatua, o Torere.
Wi Karena Wi Hapi, o Te Puke.
Tai Ruwhiti—
Eruera Moeke, o Tuparoa.
Nepia te Atu, o Te Arai, Kihipane.
Tuta Nihoniho, o Kihipane.
Whakangaro Makahue, o Opoutama,
Nuhaka.
Te Haenga Paretipua, o Frasertown,
Wairoa.
Ihaia Hutana, o Waipawa.
Rupuha te Hianga, o Waipukurau.
Paora Pahi, o Pakipaki, Hehitingi.
Wiremu Muhunga Broughton, o Omahu,
Hehitingi.
Wainohu te Huki o Mahitaone.
Te Waipounamu—
Hoani Maaka, o Kaiapoi.
Teone Rene Marumaru, o Moeraki.
Tiemi Hipi, o Waikouaiti.
Paki Kupe, o Colac Bay.
TIMI KARA,
Minita mo nga Mea Maori,
HUI O TE HAHI MAORI.
PANUI.
HE Panui tenei na te Pihopa mo te Hui
o te Hahi Maori mo te Takiwa o
Turanga kia tu taua Hui ki Tokomaru a te 3
o nga ra o Maehe nei.
HE PANUI.
Kei a matou etahi KATIKIHAMA HE AKORA-
NGA MA TE TAMARIKI me NGA INOI MO NGA
RATAPU. Ki te whakaatu mai tetahi minita
ana e hiahia ana he tukua noatia atu.

TE PIPIWHARAUROA.
ഀ䠀䔀 吀唀刀䔀 吀唀吀唀刀唀⸀ഀഀ㄀⸀ 䬀漀琀愀栀椀 瀀甀琀愀渀最愀 漀 吀䔀 倀䤀倀䤀圀䠀䄀刀䄀唀刀伀䄀 椀 琀攀 洀愀ⴀ ഀ爀愀洀愀⸀ഀഀ㈀⸀ 䬀漀 琀攀 漀爀愀渀最愀 洀漀 琀攀 瀀攀瀀愀 攀 爀椀洀愀 栀攀爀攀渀椀 ⠀㔀⼀ⴀ⤀ 椀 琀攀 ഀ琀愀甀Ⰰ 洀攀 渀漀漀琀椀 漀 琀攀 倀漀甀琀愀瀀攀琀愀 洀攀 瀀愀渀攀 爀愀渀攀椀⸀ഀഀ㌀⸀ 䬀椀 琀攀 栀椀愀栀椀愀 琀攀 琀愀渀最愀琀愀 欀椀 琀攀 琀愀渀最漀 椀 吀攀 倀椀瀀椀ⴀ ഀ眀栀愀爀愀甀爀漀愀 洀攀 琀甀欀甀 洀愀椀 攀 椀愀 琀攀 洀漀渀椀 椀 爀漀琀漀 椀 琀攀 ഀ爀攀琀愀 眀栀愀欀愀愀琀甀 洀愀椀⸀ 䠀攀 眀栀愀欀愀愀琀甀 愀渀漀 栀漀欀椀 欀椀 渀最愀 ഀ琀愀渀最愀琀愀 攀 琀愀渀最漀 愀渀愀 椀 琀攀 瀀攀瀀愀Ⰰ 欀愀 琀愀攀 欀椀 琀攀 眀愀 攀 ഀ瀀愀甀 愀椀 愀 欀漀甀琀漀甀 洀漀渀椀 琀甀欀甀 洀愀椀 欀愀 琀愀欀愀椀愀 琀攀 瀀攀瀀愀 ഀ欀椀 琀攀 琀愀欀愀椀 眀栀攀爀漀⸀ 䬀椀愀 琀攀爀攀 琀攀 琀甀欀甀 洀愀椀 愀渀漀 椀 琀攀 ഀ栀甀愀 欀愀爀攀愀漀Ⰰ 欀椀 琀攀 欀漀爀攀 攀 琀攀爀攀 洀愀椀 欀愀 洀甀琀甀 琀攀 爀攀爀攀 ഀ愀琀甀⸀ 䬀漀 琀攀 甀琀甀 椀 琀攀 琀愀甀 㔀⼀ⴀⰀ 洀攀 甀琀甀 椀 琀攀 琀甀愀琀愀栀椀⸀ഀഀ㐀⸀ 䔀 瀀愀椀 愀渀愀 欀椀愀 琀甀欀甀愀 洀愀椀 渀最愀 欀漀爀攀爀漀 漀 椀愀 眀愀栀椀 漀 ഀ椀愀 眀愀栀椀 漀 琀攀 䴀漀琀甀Ⰰ 攀渀最愀爀椀 欀攀椀 琀攀 䔀琀椀琀愀 琀攀 琀椀欀愀渀最愀 洀漀 琀攀 ഀ琀愀 椀 愀甀愀 欀漀爀攀爀漀㬀 欀椀愀 洀愀爀愀洀愀 琀攀 琀甀栀椀琀甀栀椀⸀ഀഀ㔀⸀ 䴀攀 瀀攀渀攀椀 琀攀 琀甀栀椀 椀 眀愀栀漀 漀 渀最愀 爀攀琀愀 欀愀琀漀愀㨀᐀ഠഀ䬀椀 吀䔀 倀䤀倀䤀圀䠀䄀刀䄀唀刀伀䄀Ⰰഀഀ吀攀 刀愀甀Ⰰ 䜀椀猀戀漀洀攀⸀ഀഀഀഀഀഀ䠀䔀 倀䄀一唀䤀⸀ഀഀ䬀椀 琀攀 琀愀䬀愁琀愀 攀 栀椀愀栀椀愀 愀渀愀 欀椀 琀攀 刀愀眀椀爀椀 欀椀 琀攀 ഀ䠀椀洀攀渀攀㨀 栀攀 渀甀椀 渀漀愀 愀琀甀 䬀愁 瀀甀欀愀瀀甀欀愀 欀攀椀 愀 ഀ愀甀 椀渀愀椀愀渀攀椀㨀 欀漀 琀攀 甀琀甀㨀᐀ഠഀ䠀攀 洀攀愀 渀甀椀Ⰰ 欀椀爀椀 渀漀愀Ⰰ ㈀⼀㘀 ഀ䠀攀 洀攀愀 渀甀椀Ⰰ 欀椀爀椀 眀栀攀爀漀Ⰰ ㌀⼀ⴀ ഀ䠀攀 洀攀愀 渀甀椀Ⰰ 欀椀爀椀 瀀愀椀Ⰰ 㐀⼀ⴀ ഀ䠀攀 洀攀愀 渀甀椀Ⰰ 欀椀爀椀 瀀愀椀 爀愀眀愀Ⰰ 㔀⼀㘀 ഀ䠀攀 洀攀愀 瀀愀欀甀Ⰰ 欀椀爀椀 眀栀攀爀漀Ⰰ ㄀⼀㘀 ഀ䠀攀 洀攀愀 瀀愀欀甀Ⰰ 欀椀爀椀 瀀愀椀Ⰰ ㈀⼀㘀 ഀ䠀攀 洀攀愀 瀀愀欀甀Ⰰ 欀椀爀椀 渀漀愀Ⰰ 椀⼀ⴀ ഀ䠀攀 洀攀愀 瀀愀欀甀Ⰰ 欀椀爀椀 瀀愀椀 爀愀眀愀Ⰰ ㌀⼀㘀 ഀ刀愀眀椀爀椀 ☀ 䠀椀洀攀渀攀Ⰰ 欀椀爀椀 渀漀愀Ⰰ ㄀⼀㘀 ഀ刀愀眀椀爀椀 ☀ 䠀椀洀攀渀攀Ⰰ 眀栀攀爀漀Ⰰ ㈀⼀ⴀഀഀ刀愀眀椀爀椀 ☀ 䠀椀洀攀渀攀Ⰰ 瀀愀椀Ⰰ ㌀⼀ⴀ ഀ刀愀眀椀爀椀 ☀ 䠀椀洀攀渀攀Ⰰ 瀀愀椀 爀愀眀愀Ⰰ 㐀⼀ⴀ ഀ䠀攀 䠀椀洀攀渀攀Ⰰ 㘀搀⸀ഀഀ䴀愀欀甀 攀 甀琀甀 琀攀 倀愀渀攀 䬀椀䬀椁 栀攀椀 琀甀欀甀 愀琀甀 椀䬀 愀 ഀ瀀甀欀愀瀀甀欀愀 欀椀 愀 欀漀攀⸀ഀഀ一愀 䠀⸀ 圀⸀ 圀䤀䰀䰀䤀䄀䴀匀Ⰰഀഀ吀攀 刀愀甀Ⰰ 䜀椀猀戀漀爀渀攀⸀ഀഀഀഀ䬀椀 琀攀 栀椀愀栀椀愀 琀攀 琀愀䬀愁琀愀 欀椀 琀攀 倀愀椀瀀攀爀愀 欀椀 琀攀 ഀ䬀愀眀攀渀愀琀愀Ⰰ 洀攀 琀漀渀漀 欀椀 琀攀 䈀䤀䈀䰀䔀 䐀䔀倀伀匀䤀吀伀刀夀 ഀ匀唀一䐀䄀夀 匀䌀䠀伀伀䰀 唀一䤀伀一Ⰰ 䄀甀挀欀氀愀渀搀⸀ഀഀ倀愀椀瀀攀爀愀Ⰰ ㈀⼀㘀Ⰰ ㌀⼀㘀Ⰰ 㐀⼀㘀Ⰰ 洀攀 琀攀 瀀愀渀攀 欀椀䬀椁 椀⼀ⴀഀഀ䬀愀眀攀渀愀琀愀 洀攀 䬀愁 甀瀀漀欀漀 眀栀愀欀愀洀愀爀愀洀愀Ⰰ ㈀⼀㘀Ⰰ ㌀⼀ⴀ ഀ㐀⼀㘀Ⰰ 洀攀 琀攀 瀀愀渀攀 欀椀䬀椁 ㌀搀⸀ഀഀ䬀愀眀攀渀愀琀愀 瀀愀欀甀Ⰰ 洀攀 䬀愁 眀愀椀愀琀愀Ⰰ ㈀⼀ⴀⰀ ㈀⼀㘀Ⰰ ㌀⼀ⴀⰀ ㌀⼀㘀Ⰰ ഀ㐀⼀ⴀⰀ 洀攀 琀攀 瀀愀渀攀 欀椀䬀椁Ⰰ ㌀搀⸀ഀഀഀഀ倀爀椀渀琀攀搀 愀渀搀 倀甀戀氀椀猀栀攀搀 戀礀 䠀⸀ 圀⸀ 圀䤀䰀䰀䤀䄀䴀匀Ⰰ 愀琀 吀攀 刀愀甀 ഀ倀爀椀渀琀椀渀最 圀漀爀欀猀Ⰰ 䈀攀爀爀礀 匀琀爀攀攀琀Ⰰ 䜀椀猀戀漀爀渀攀㬀 一攀眀 娀攀愀氀愀渀搀⸀ഀഀ一䜀䄀 䠀唀䄀 䬀䄀刀䔀䄀伀 䴀䄀 吀䄀 吀䄀吀伀唀 䴀䄀䠀唀⸀ഀഀ㄀　⼀ⴀ 倀愀甀椀爀愀 吀甀栀攀欀攀Ⰰ 䴀漀愀 吀愀椀洀漀渀愀㬀 㔀⼀ⴀ 刀攀瘀⸀ 刀甀琀攀ⴀഀ渀攀 琀攀 䄀椀栀甀Ⰰ 刀攀瘀⸀ 䴀漀栀椀 吀甀爀攀椀Ⰰ 䨀漀栀渀 䬀椀渀最㬀 ㈀⼀㘀 刀椀琀攀琀攀 ഀ琀攀 伀栀甀Ⰰ 䴀甀琀甀 琀攀 䄀欀攀Ⰰ 吀攀 䠀攀欀攀渀甀椀Ⰰ 圀栀椀琀椀渀甀椀 䬀愀椀渀愀ⴀ ഀ洀甀⸀ഀഀ䠀⸀圀⸀圀䤀䰀䰀䤀䄀䴀匀 吀䔀 刀䄀唀 倀刀䔀匀匀 䜀䤀匀䈀伀刀一䔀