|
loading...|
|
Te Toa Takitini 1921-1932: Number 71. 01 July 1927 |
|
|
1 611 |
▲back to top |
TE TOA TAKITINI
Registered at the G. P. O. as a Newspaper.
Nama 71. HASTINGS. Hurae, 1927
HE MIHI.
Tipu mauri roa kite whaiao ki te ao marama. Tihi! mauri
ora !-
Tenei Tihe, E Tihe ana ki te whetu marama o te ata ara ki
te manuhiri hou e haere ana i nga topito e wha o te motu Tenei
te maioha atu noi ki te manuhiri tuarangi kua eke nei ki te tau-
mata teitei o nga iwi o te ao ara ki te timatanga me te whaka-
mutunga o te matauranga ara kia Taa A. T. Ngata kua karanga
tia nei i roto i nga mano o te ao He Taa.
Tenei te mau nei i te whakapono i te tumanako me to aroha.
Na Paora te Apotoro tenei korero. Na te tangata tenei. Tenei
te hari nei te koa nei to iwi mokai a Tuhoe mo te ekenga o
Ngata ki te nohanga o tana matua o Taa Timi Kara. Kua wehe
atu ia i a tatou. Tena koe e Ngata. He nui te hari me te koa o
to i wi mokai o Tuhoe e noho atu nei i nga marae o ratou Tupuna
a me te tumanako hoki o matau kia kite a tinana atu i a koe, kia
hoatu ai nga mihi ki to kanohi mo tenei honore kua uhia nei te
mana nui whakaharahara o te KIINGI o Ingarangi ki runga ki a
koe. Ma te hunga Tokotoru i te waahi ngaro koe e tiaki i runga i
nga mahi, ahakoa he tomuri tenei maioha kia koe e Ngata, haiaha
koa. he iwi tonu ahau a Tuhoe e Whai tomuri ana i nga mahi
nunui o te motu. Toku Whakatauaki: —"E mua kaikai, e muri kai
huare. " Noreira kaati tonu ahau a Tuhoe hei kai atu i nga huare
o nga iwi Maori o te Motu.
Kaati nei rapea nga mihi mo tenei taima, he wa ano kai te
tumai e whakapau ai nga mihi kia koe e Ngata kia ora.
Kia ora hoki te kai waha i nga whakaaro o te motu katoa
ara te Toa Takitini kaua hei hoha ki te panui i enei momo
korero, he whaka mihi hoki ki to tatau matua kua karangatia
nei he Taa, a Ngata kia ora te Toa Takitini.
TEIHI PAERATA HAWIKI.
Ruatoki North, 20/6/27.
|
|
2 612 |
▲back to top |
Registered at the G. P. O. as a Newspaper.
TE TOA TAKITINI.
: ' Te Utu mo te Pepa 10/- i te tau.
• Me penei nga reta "Te Toa Takitini, " Box 300, Hastings:
612 TE TOA TAKlTINI Hurae, 1927
POROPOROAKI KI A MISS EMILY BULSTRODE
No te Wenerei te 22 o nga ra o Hune ka hui ngu hoa o Huka-
rere kura ki teawhina atu i nga tamarika i runga i to ratou
whakaaro kia tukuna he aroha ma ratou ki to ratou whaea, itemea
kua tae tenei ki te wa e mutu ai tona tu hei tumuaki mo te
kura o Hukarere. He tokomaha tonu o tatou hoa pakeha, me
u tatou pakeha-Maori i tana hui. 1 reira Mihi Keita, me te
taina. Ko to rana tuakana ko
mate kaore e puta ki waho o te whare. I reira a Hinepaketia. te
tamahine pohe a Mita, Hamiora Wiremu o te Aute, me tona
kaitiaki a Nurse Keith. I reira hoki a Kenana Aata Wiremu
me te tama a Pihopa Wiremu, ara A. A. Turner Wiremu. I reira
hoki a Tiki Pilson. Ko nga minita i tae ki tana hui ko Revs.
Drake, Hodge, Hakiwai me Peneti.
Ka mutu nga poi, me nga waiata, me te afternoon tea, ka
tu atu a Rev. Peneti ka mihi ki te hui. Ko etahi enei o ana mihi.
Kei te mohio katoa koutou ko te putake nana tatou i whaka-
huihui i tenei ra, he aroha ki to tatou rangatira ka tata nei te
wehe i a tatou. Ka 26 ngatau inaianei o Miss Emily Bulstrode e
tu ana hei kai-whakaako mo nga tamariki wahine o to iwi Maori e
tae tae mai nei ki Hukarere. He wa roa rawa tenei, a na to
mau o te aroha hohonu i roto i nga Misses Bulstrode, taina, tua-
kana, ki nga tamariki o te iwi Maori, i penei rawa ai to rana kaha
ki te hapai i ta raua mahi. He tino waimarie te tuponotanga o to
reta a Mihi Wiremu ki enei wahine i Ingarangi i te wa e kimihia
ana he kai-whakaako mo Hukarere. Ahakoa kaore a Mihi Wiremu
ma i mohio ki a rana, no te taenga mai. ano kua mohio noatu.
i te tau riterite o o ratou whakaaro, me a ratou tikanga whaka-
haere.
He kura nui rawa a Hukarere i roto i nga mahara o te iwi
Maori. Kei te mohio nga matauranga, kaore nga iwi Maori e
neke atu ki runga atu i te taumata kua taea e nga wahine. He
whakatauki marama ta te pakeha e ki nei. "The hand that rocks
the cradle, rules the world. " ("Ko te ringaringa e oriori nei i te
tamaiti, te rangatira o te ao. ") He ringa wahine taua ringa.
Matou, nga Minita. kei te kito i nga hua papai o Hukarere.
He aha te mahi hei whakapiki i te iwi Maori, ka kimihia i nga
tamariki i puta atu i Hukarere hei tuara mo ana mahi. Na te
aha i penei ai? Na te pai ra o nga akoranga o te kura. Tukuna
mai ai e matou e nga matua u matou tamariki, ano he uku, ki o
ringaringa. e Miss Emily. KM taraitia e koe, ka whakamaua atu
nga whakairo ataahua ki runga, a te hokinga ake ki a matou, he
|
|
3 613 |
▲back to top |
Hurae, 1927 TE TOA TAKITINI 613
taonga whakamiharo. Ko etahi e mau ana, ko etahi e taka ana.
Kaore i te kura te he.
E tika ana. kia tangi nui matou te iwi Maori ki a korua ko
to tuakana kaati, tera ano te wa mo te iwi. Ko tenei poroporoaki
na nga tamariki nei. me o ratou kai-whakaako. E koa ana matou
mo korua ko to tuakana ka noho nei ki Niu Tireni. Ko te tuma-
nako kia noho tonu korua i roto i te iwi Maori, hei awhina haere
i nga mahi whakapiki i te iwi. Ma te Atua korua e manaaki i
nga tau maha e takoto mai nei. mana hoki e manaaki te kura
o Hukarere ka mahue iho nei i a korua.
I konei ka mauria mai e Mihi Mere Hooro te tohu aroha a
te kura, he riihi hiriwa (entree dish) koi runga e mau ana enei
kupu i te reo pakeha.
Kia Miss Emily Bulstrode, he tohu aroha he tohu whaka-
whetai na nga kai-whakaako me nga tamariki o Hukarere.
I tapaea hoki he tiki ki aia, he aroha mai na Ruiti Matene
o Tikitere rana ko tana tamahine. Te tunga mai o Miss Emily,
ka ki "Kaore e taea e ahau to kimi he korero hei whakaatu i te
aroha ki a koutou. Kia ora katoa koutou. I nui rawa ta koutou
whakapau moni hei aroha ma koutou ki a au. E kore rawa e
wareware i a au to koutou aroha nui ki a au. Ko taku tumanako
kia pena hoki ta koutou manaaki i a Miss Hall me ta koutou
manaaki i a au. Ma te Atua koutou katoa e manaaki e awhina.
WHARE-KARAKIA MO HUKARERE.
Ko nga kohi hou enei o Hune nei.
& s. d.
Na te komiti wahine o Ohinemutu... 10 O O
X. Na Misses Bulstrode.......... 58 O O
Na Ngati Porou per Sir A. T. Ngata... 100 O O
Ko te whakatoputanga o nga moni katoa kua takoto
£766 17s 6d.
TE ORA MO TE MAORI.
Na Professor Condliffe.
(Kua tu a Professor Condliffe hei kai-whakahaere mo te ropu
rongonui o te no o ingoatia noi ko "The Pacific Relations. " Kei Hono-
lulu te kainga. Ko ia tetahi o nga kai-whakaako (Professor) o te kura
nui i Christchurch i mua tata ako nei. He turanga whakamiharo tona
inaianei. Kei roto hoki a Takuta To Rangihiroa i taua ropu. )
I tono mai taku hoa a Peneti kia tuhituhia e ahau he kupu
maku ki te iwi Maori. He nui taku koa mo tenei waimarie oku
ki te tuku kupu atu hei mau ma Te Toa Takitini ki nga mame
maha o te iwi Maori. He iwi tenei e miharotia, e arohaina ana e
toku hinengaro, me te kaha o toku whakapono tera e piki haere
te ahuatanga o te iwi Maori.
Taku mahi he titiro haere i te ahua o nga kaupapa i timata
ake ai to tatou ahua e noho nei i Nui Tireni. Ahakoa he pakeha
ahau kaore i te ngaro i ahau te nui o nga painga mo tatou e noho
nei i Niu Tireni i whakakaupapatia mai e te taha ki te iwi Maori.
A he putake tenei e tika ana kia mau i roto i nga whakaaro o te
|
|
4 614 |
▲back to top |
014 TE TOA TAKITINI Hurae, 1927
pakeha, me te Maori ano hoki. Noreira kanui taku hari mo taku
pukapuka, "short history of New Zealand, " ka waiho nei hei
pukapuka ako ma nga tamariki i roto i nga kura o te motu.
Kei reira nga whakamarama hoi mohiotanga mo nga tama-
riki ko toku whai kia kotahi tonu te ahuatanga o nga iwi e rua
o Niu Tireni nei, a ko to tikanga ma tetahi, ma tetahi, he pupuri,
he tiaki i ona painga, i ona painga hei taonga mo te kotahitanga
o nga ra e heke iho nei.
1 mua ko te kupu nui a te pakeha e penei ana, kaore he
taonga pai mo te katoa e puta mai i runga i nga whakahaere a TO
Maori. Engari no tenei wa kua kitea he tino taonga nga korero
tawhito a te iwi Maori. To whakatakoto i o ratou whakaaro, a
ratou kupu papai, me nga korero tipuna, kua mohiotia inaianei.
he taonga tika tonu enei. Kua pena a Niu Tireni me tetahi
tamaita i whanau rangatira mai, taha papa, taha whaea, ho ranga-
tira katoa. Nga tipuna o tetahi o tetahi he toa ki te haere
moana. Koinei tonu tetahi o nga take whakamiharo o te pakeha
ki te Maori he rito no nga mohiotanga o nga tupuna o io Maori
o te pakeha. Kaore ano a Drake kia tae ki te tonga o Amerika
(Cape Horn) kua tao noa mai a Kupe ki Aotearoa i runga i tana
waka.
A nga tau e heke iho nei, tera o waiho hei taonga tuku iho
ki nga uri o nga iwi e rua, nga korero whakatepe o nga mahi a
nga tipuna, hoi pupuru ma to iwi kaore ano nei kia whanau mai.
I tenei wa tonu kua timata to whakauru haere o nga korero
o nga iwi e rua, ki roto i nga pukapuka e perehitia noi i Niu
Tireni. Ko nga pakeha itae tuatahi mai ki Aotearoa, he tangata
matau, he marama hoki ki te tuhituhi korero, a he nui hoki a
ratou pukapuka, i tuhituhi ai mo etahi ahuatanga o to tatou
whenua. Otira i tenei wa i a tatou nei, kua maha rawa te hunga
mohio ki te whakatakoto korero a-pukapuka, a kua tupu ake ne
momo tangata i rere ke tana whakatakoto korero i a era atu
tangata o te ao. A nga tau e heke iho nei. tera e tipu, haere
tenei ahuatanga, a tera e rangona nuitia o ratou reo o whakaatu
ana i nga mea whakamiharo o Aotearoa, ona maunga ona roto.
me ona ngaherehere.
Ka pehea tatou mo te taha ki a tatou mahi o mahi tahi nei
tatou te pakeha te Maori? Ka whakarerea ranei o te iwi Maori
nga tikanga rangatira a o ratou tipuna, a ka whai ki nga whaka-
haere anake a te pakeha? He nui nga matauranga o te pakeha,
kaore e taea to whakarere e te Maori. Enei maramatanga Ke
hua no nga rau tau maha i whakapiri ai te pakeha ki nga iwi
maha o te ao. He; ao hou te ao o te pakeha. Kei te karanga mai
taua ao hou ki te iwi Maori kia kuhu atu ki roto. Ka
roriroritia te iwi Maori ki te kore e kuhu atu ki reira, a ka
whakataumaha hoki i te pikaunga hei waha ma o ratou uri e heke
mai nei. Ko te mahi ma tenei whakapaparanga he whakatika
i te huarahi mo te hunga kei te haere mai.
Ko tetahi o nga mea whakamiharo o tenei wa. ko te kaha
o te hoki o nga mahara o ngatamariki matau o te iwi. Kaore nga
Ka pa te mate ki te tamariki whangaia ki to Woods' Great
Peppermint Cure.
|
|
5 615 |
▲back to top |
Hurae, 1927 TE TOA TAKITINI \_\_\_\_\_\_615
tangata matau o tu iwi Maori i te hiahia kiu whakapakehatia
ratou. Ko nga tangata i tino whiwhi ki nga matauranga o te
pakeha, ko ratou nga tino tuturutanga o te iwi Maori ina tirohia
o ratou mahara hohonu. Ko te tangata e tino miharotia ana e
te iwi pakeha, ko taua momo tangata matau, e hoki nei ona
whakaaro ki te hapai i te iwi nui tonu.
Ko tenei momo tangata i a au nei, i akona ki te whakatipu
i te hunga e tukuna mai neiki nga kura nunui, i runga i nga
kaupapa totika o enei ra. E ki ana ahau, nui atu te he o nga
pakeha tuatahi i tahuri nei ki te wawahi, ki te turaki ki raro, i
nga whakahaere tuturu a te iwi Maori 1 tao ahau ki Parihaka
inaiatata" ake nei. Rokohanga atu e ahau kua ururuatia etahi
wahi, kua tupuria hoki e te tataramoa, a kua kore hoki he tan-
gata.. Kore rawa ahau i kite i tetahi whare i hanga maoritia.
kore rawa hoki he rakau whakairo. Kaore i roa ahau e matakitaki
ana, kahoki i runga i te ngakau tangi, i te whakama hoki. Ho
hokinga no aku mahara ki te 50tau ka taha nei i kii ai a Parihaka
i te tangata, i tangi ai ahau; a na tuku mohio na nga kai-whaka-
haere pakuha i wawahi u Parihaka i whakama ai ahau. Tera
ano nga pohehetanga o tetahi taha, o totahi taha, engari hei te
wai a tatou tamariki tera e nui ke atu a ratou mihi mo Te Whiti-
o-Rongomai, te tangata moemoea, i nga mihi mo nga mano tini
o te pakeha i haere mai nei ki te hopu i a Te Whiti i roto i taua
pa.
Kua taha era ahuatanga kei muri. Kua timata te mohio o te
pakeha o tenei wa he tino taonga nga ahuatanga o te Maori i
takatakahia nei e in i Taranaki me era atu wahi. Kei te kaha
te Kawanatanga ki te whakatikatika haere i nga mate o era wa
Engari me kaha hoki to iwi Maori ki te awhina haere. Ka taea
ranei te whakahou o nga tikanga papai a te Maori ka ngaro nei?
Ka taea ranei te whakahoki o te Maori ki nga kaupapa Maori
tuturu? Me apiti atu ko nga mahi a te pakeha e tika ana hei
awhina atu i te kaupapa Maori. Ma tenei ahuatanga e kore ai
te iwi Maori e ngaro. Ki taku titiro koinei te kaupapa o nga
whakahaere a Ngati Porou. Kei te whakauru haere nga mahi
ahu-whenua, ki nga waiata, ki nga ngahau, me nga tikanga tuturu
a te iwi Maori. Tera etahi iwi o te ao. kaore nei i tau hei taka
kai mui ma te iwi Maori, kua ora i runga i era kaupapa. 1 te
pito ki te Hau-a-uru o Awherika i raro ano i te haki o Ingarangi.
tera tetahi iwi Maori kua ora, he mea whakahaere i runga tonu i
a ratou tikanga tawhito, me nga whakahaere o te ao hou hei
awhina haere.
Kaore he mahi i ko atu i tenei hei whawhatanga ma tetahi
tamaiti matau o te iwi Maori. He tino mahi ma te rangatira,
kaore ma te pononga. He mahi taumaha a me whakakoromeke
e ia ona hiahia ake, me penei te manawanui me ana tipuna
tohunga o te iwi Maori, ka rite ai ia mo iaua turanga. Me apiti
e ia te maramatanga o nga tohunga Maori, ki nga matauranga o
te ao hou o te pakeha. Me mohio ia, ko tetahi putake mai o te
kahu o te iwi pakeha (ahakoa nga ngoikoretanga e mohiotia nei)
kei to ratou whakaaro nui ki te awhina haere i te hunga e ngoi-
kore ana.
(Taria te nama 2. )
|
|
6 616 |
▲back to top |
616 TE TOA TAKITINI \_\_ Hurae. 1927
WAIPAWA MAORI VICARAGE FUND.
ADDITIONAL DONATIONS. £ s d.
A. E. Turner Williams. Havelock.... 3 3 O
Mrs. H. Cowper, Dannevirke...... 2 O O
R. H. Todd, Otane......... 2 O (i
Miss Keith, Pukehou......... 206
Miss Lydia Williams......... 10 O O
H. S. Dalby, Porangahau...... 2 2 O
Social............... 10 O O
F. Herrick, Tautane.......... 5 5 O
W. T. Williams, Pukehou..... 10 O
G. C. Williams. Rangitapu...... 10 O O
Cash, per Lady Hunter......... 70.
Miss K. Williams. Napier...... 5 O o
Major Warren, Pukehou.......... 5 5 O
G. L. Jamieson, Waipukurau...... 1 1 O
F. Armstrong, Weber........ 5 5 O
Anonymous............ 1 O O
Mrs. Hales, Weber...... -...... 5 O
Tina Sciascia, Porangahau...... 13 O
Anonymous............... 1 1 O
Mrs. Sidwell, Porangahau......... 50
L. W........ "........... 2 2 O
E. Bibby, Waipawa.......... 5 O O
Anonymous............... 500
Mrs. R. T. Wilder, Wallingford...... 100
Canon Culwick, Porangahau...... 1 O O
"All Nations' Fair" '......... 00 O O
Already acknowledged...... -365 O O
Total........... 42, 16 7
"WHANAU TAMARIKI. "
(T. Wi Repa, M. B., Ch. B. )
Ko tetahi tenei o nga take nunui o te ao i tenei ra: ara o te
Ao Ingarihi, tae noa mai kia tatau o Niu Tireni nei. He mahi nui
te whaka whanau tamariki. Ko te timatanga tenei o te Ao: i
na ra o to tatou ao matao nei. Ko te timatanga ano hoki tenei o
te tangata ki te tomo ki roto ki te Iwi. Ko ia tamaiti hoki e whanau
mai ana ki te Ao, he wahi no te Iwi. hei tango i te tuunga o
tetahi kua riro i te mate, hei waha i nga kawenga taumaha o tona
oranga, hei mahi i etahi o nga mahi o te whenua, hei hapai i nga
tikanga nunui o te whenua, a, hei tuku i tona oranga mo taua
whenua. Notemea ko tetahi taua tamaiti whanau hou o Te lwi.
no reira, ka pa atu te reo nui o te Iwi ki te tohutohu ki te hunga
wahine, kia ngawari ai te taha o te mahi kia ratau, kia kore ai e
pu he aitua ki te tamaiti. Kua mutu te whakawhanau tamariki
a nga wahine e tika ano kia kiia no to Ao Tawhito. Ko te hanga
wahine e whakawhanau tamariki nei i tenei wa no te Ao Hou
anake I te mea no te Ao Hou, me haere ano te mahi i runga i
nga tikanga hou. Etahi kupu ruarua mo tenei tako.
|
|
7 617 |
▲back to top |
Hurae. 1927 TE TOA TAKITINI 617
"He puta taua ki te tane: He whanau tamariki ki tie wahine. "
No nehera tenei whakatauki. Ho tika hoki. I tino rite taua
mahi a te wahine ki te puta taua. He kanga hoki tenei mona mo
tona tohenga ia Arama kia kai karaka i te kaari o Erena. Te
mamae i rite kite mate puta taua. Te taotu i rite ki to to puta
iaua. Te mate o te tinana i rito ano ki te puta taua. Engari
ahakoa ko te ahua tenei otaua mahi. kei nga ngutu noaiho o te
wahine Maori taua whakaaetanga he "puta taua" taua mahi. Me
ki pea ehara ia ia taua raruraru. Ko tera ano tetahi, etahi atu
ranei, na ratau i pehi ona whakaaro tika. Kei te ngoikore tena
tane ki te rapu i te whakaaro tika. Kei te aroha tonu taua tane:
kei te awangawanga tonu. Engari kei te whakawhirinaki tona
hinengaro ki nga whakahaere o te Ao Tawhito Ko te wahine
kei te karapotia ona mahara e tetahi ropu wahine tawhito kei te
kauwhau taua ropu ko te mahi e kiia nei e te whakatauki he rite
ki te "puta taua, " he hanga noaiho. He mahara tonu o taua
wahine. He mahara tika. Ka romia e te reo taikaha o te ropu
tawhito o ana matua, me ona tipuna. Ka pakia aua mahara tika
ngaro rawa atu. Ka urunga ia ki to reo tawhito o te ropu taikaha.
o te ao tawhito, hei taanga manawa mona. Engari he urunga
marangaranga taua urunga. Kei te wehi tonu a ia. Kei te
kapakapa tonu tona manawa. Kei to mohio tonu ia. ehara koi
raua reo tawhito te rakau hei karo i te rau o te patu a te "puta
taua'' ka heipu nei ki tona aroaro. Otira ano ia he reme e kawea
anu ki to patu e taua ropu tawhito. Kaore te Maori e kohikohi
ana i ngu aitua o te mahi nei. Kaore nga tangata o ngati porou
e mohio atu ki nga aitua o Ngapuhi i puta mai i te whakawhanau
tamariki. Kaore o Whanganui e mohio ki nga aitua o Te Arawa.
Engari te pakeha. He tari rehita tona mo nga mea katoa, kia
mohiotia ai te ahua o ia mahi o ia mahi te pikinga te hekenga
ranei, a ka mohiotia me pewhea he tikanga mo te mahi kei te
heke. No tera tau ka kitea e tata ana ki te whitu wahine o roto
i te mano o Niu Tireni nei i mate i te whakawhanautanga tama-
riki. Nga tino whika tuturu 6. 48 wahine i mate i roto i te mano.
Ara nuku atu i te 9000 wahine o to tatau whenua i aitua i te
"puta taua" nei i te tau 1025-1920. Ngarue ana te iwi pakeha
i te putanga o enei whika. 1 whai-kupu nga etita o nga Nupepa
nunui mo tenei take. I whakaturia he Roiara Komihana hei
uwiuwi i te take i penei ai. Kei to moe te pito kia tatau nei i
taua wa. No tenei tau kaputa ano he whika hou. Kua hoki iho
te kaute o nga aitua. E 4. 25 nga wahine o roto o te mano tangata
i mate i te whanau tamariki i te tau 1926-1927. Ara kei runga
tata atu i te 0000 wahine hapu i matemate i taua tau. Hei
whakaaro tena ma tatau. Kaore nga whika nei i te korero teka
Kia noho mohio te wahine e hapu ana kei tupono ko ia tetahi
e uru ki te kaute aitua mo te tau 1927-1928. Me waiho tonu
tatau kia penei ana e te Iwi? Kanui nga wahine Maori kei te
matemate i te "puta taua" nei. Ka pewhea tatau? I te pakeha
e korikori mai nei. ko tatau me moe? Ina te take tika hei
karangatanga hui ma tetahi rangatira e maharahara ana ki i"
karanga hui. Me pewhea te iwi e tipu ai ki te matemate nga
kopuru. Ko te mate tenei e kia nei e nga whaikorero "he takere
haea. "
|
|
8 618 |
▲back to top |
018 TE TOA TAKITINI Hurae, 1927
"ROPU TIAKI WAHINE WHANAU. "
(Obstetrical Society. )
He wahanga motuhake kei roto i te Hopu Takuta o Nui
Tireni. Nga mema o tenei wahanga ko nga Tohunga o to "whaka-
whanau" tamariki. Ko au tetahi o nga mema o tena wahanga.
Kei te tuhituhi ia mema, ia mema o te wahanga i nga ahua o
ana "keehi, " ara wahine: tiaki ai. Ia toru marama ka tukua nga
kape ki te Hekeretari o te Wahanga kei Inglewood, Taranaki.
Kotahi huinga o tenei wahanga i te tau. Hei reira ka awhina
etahi i etahi. Ka hokohoko maramatanga. Hei tetahi putanga o
te "Toa" ka hoatu e au nga tohutohu a te Wahanga nei ki nga
wahine e whanga ana kia whanau ratau. Ehara te kupu nei te
"whaka-whanau" i te kupu pai kia au. Na te Maori tena kupu.
Ehara i te Takuta, ki te whakawhanau. Na te atua ke tena
mahi. Nana i homai ki to wahine te kaha ki te whakawhanau i
tona tamaiti. Heoi ano ta te takuta ho tiaki, he awhina hoki;
na kotiti ke i ta te atua i whakarite ai. Ko tenei wahanga o te
Kopu Takuta, na nga aitua o te Iwi Pakeha mana i karanga ki
to ao. Tatau e wawata, nei, kia tatau Maori kia tipu hei iwi
motuhake mo Niu Tireni, me pewhea tatau? Korikori tahi ra
tatau me o tatau hoa pakeha.
HE TOHUTOHU.
E nga tamariki wahine e marena una i tenei wa, kia mahara
ki te Takuta hei awhina ia koutou i te wa o to koutou whakama-
maetanga. E nga tamariki tane e marena ana ki te wahine i
tenei wa, kia mahara ki te Takuta. Ko te tohu tena o to aroha
ki to hoa wahine. To ana mai te puku, kawe ana i to hoa ki to
korua takuta, kia awe te Takuta te mohio ki tona ahua i mua o
te whanautanga o te tamaiti. Ka ono marama te puku ka kawe
ano. Ka whitu marama ka kawe ano. Kaua koe hei wehi i te
utu. Me haere koe ki te mahi moni hoi utu mo te takuta o to
hoa. Kaua e nama te Takuta. He mea tino honore tenei ki nga
wahine pakeha. Ahakoa te tangata nama ki te Takuta mo etahi
atu mate, mo te mate o io wahine i te whanautanga o ta korua
tamaiti kaua e nama. Hoatu te moni ki raro i te pera o ta
hoa wahine. Mana tonu e hoatu ki te Takuta Mehemea koe he
rawakore, kaore o moni, tikinatonutia to Takuta. Kaua e tukua
to hoa kia aitua mo te rawakore te tako. E nga matua wahine
o ngu tamariki e hapu ana. he inoi taku kia koutou kia pehio a
koutou nei mahara. Mehemea, he aroha nou ki to tamaiti, ana
ke tau he tautoko i ona mahara mo te Takuta. Ho matauranga
tonu pea tou. Engari kaore te Ture e whakaae ki tou matau-
ranga. Kauaka hei tahuri ki te mahi i a koutou na tikanga, a,
kia kawea e te he-manawa ka karanga i te Takuta. Tetahi tika o
te haere ki te Takuta i mua a tau, ka homai e ia nga tohutohu mo
te whakahaere i te tinana i nga marama hapu Ka whakaatutia
Mo te mare kaore he rongoa hei rite ki te Wood's Great
Peppermint Cure.
|
|
9 619 |
▲back to top |
Hurae, 1927 TE TOA TAKITINI 619
mai e ia nga mea hei tangohanga mo taua wa. He mahi ma hoki
tera. Kaore e mahia ki te wahi paruparu. Hei tetahi wa ka
tuhia ano ki roto ki te "Toa" nga mea e tika ana mo tera wa.
Ko nga wahine e tutata atu ana ki nga Hohipera me haere ki
reira. Ka nui nga whare pena kei nga taone. Kaati ake enei
korero. Kei muri e whai ana etahi mo tetake nei ano. Taku
kupu whakamutunga, he inoi naaku, kia kaha te panui i enei
korero ki nga wahine o te iwi. He aroha hoki kia ratau i tuhia
ai enei korero.
Kia ora nga wahine o te Iwi.
TE HOKOWHITU A TU.
"The Maoris in the Great War. "
Kua oti to perehi o tetahi pukapuka na to tatou hoa na
Kawana (J. Cowan) i tuhituhi. Ko tenei pukapuka he whakaatu
i nga take e pa ana ki "Te Hokowhitu a Tu'' i haere nei ki te
pakanga nui o te ao, mai i te timatanga tao noa ki te mutunga.
Ko te pukupuku nei he reo pakeha, engari he reo ahua ngawari.
Ki to kore e tino marama etahi o nga kupu pakeha, ma nga
whakaahua noa e whai take ai hei hoko mu te Maori. Kanui te
whakamihi o Te Toa Takitini ki te pai o nga korero a "Kawana"
mo nga tamariki o te iwi Maori, ki te marama, ki te tika hoki o
anu whakaatu. Te ahua o tenei pukapuka ano he hei-tiki ataahua
hei tuku iho ma tenei whakapaparanga ki nga uri o te iwi Maori
mo nga tau maha e heke iho nei. Ko te pukapuka nei he mea
perehi i raro i te mana o te Maori Regimental Committee. Ko te
utu 15/-.
TE TOKOMAHA O NGA HOIA MAORI.
No te pukapuka noi enei whakaatu: —
Te ope tuatahi. Pepuere 14. 1015............ 518
Te ope tuarua. Hepetema 19. 1925......... 312
Te ope tuatoru. Pepuere 6. 1916............ 110
Nga ope o muri tae noa ki. Oketopa 18. 1918...... 1287
Hui katoa.................. 2227
KO TE RORU HONORE TENEI.
Apiha Hoia
I mate i te pakanga......... 8. 122
I tu-a-kiko a ka mate...... 4 62
1 pangia e te mate a ka hemo... 2 130
Etahi utu mute......... 1 7
Hui katoa............ 15 321
Hui katoa te hunga i male. 336.
Ka pa te mate ki te tamariki whangaia ki te Wood's Great
Peppermint Cure.
|
|
10 620 |
▲back to top |
620 TE TOA TAKITINI Hurae, 1927
HUTA PAMARIKI PAAKA.
No te timatanga o nga ra o Hune, ka moe a Huta Paaka o
Motueka i te moenga roa. He kaumatua rongo nui tenei no te
Waipounamu. Otira ko tonu hapu ake ko Teatiawa o Taranaki.
I a ia o tai-tamariki ana ka uru ia ki nga whawhai o Taranaki,
I roto in i te ropu a tona tipuna a Titokowaru, a i kite hoki ia i
te wa e kai-tangata ana o tatou matua. Te mutunga atu o nga
pakanga ka huri nui tona ngakau ki nga mahi o te whakapono.
I roto i tena 50 tau kaore rawa i hoki whakamuri ona whakaaro
engari kaha tonu tana hapai i nga mahi o tu Hahi tae noa ki tona
moenga.
I te wa e ora ana a Hemi Matenga ko raua ko Huta nga
mema Maori u te Hinota o Nelson. Ka mate a Hemi Matenga
ka tu tonu a Huta hei mangai i roto i te Hinota tae noa ki tona
matenga. Ko Huta ano hoki tetahi o nga Trustee (Kai-tiaki) o
nga whenua o te Hahi me nga kura.
He tangata manaaki u Hutu i nga huarahi o te matauranga
mo te iwi Maori. He tangata manaaki hoki ia i a tatou pepa
Maori. Ko ia tetahi o nga rangatira nana i whakawhanau mui te
pepa tuatahi i perehitia mai ki Nelson. Ko te ingoa i tera wa o
te Pepa, ko "Te Kupu Whakamarama. '' No te hikitanga mui i
te pepa ki Turanga ka nui haere tana pepa, ko rangona nuitia
a "Te Pipiwharauroa. " Ka noho mai ko Reweti Kohere ma me
era atu tamariki marama o Te Raukahikatea hei etita. I muri
mai ku tapaa houtia te ingoa ko Te Kopara a no te taenga mai
nei ki Heretaunga ka tohia te ingoa ko Te Toa Takitini. Mai i
te timatanga tae noa mai ki tona matenga, kaore rawa a Huta i
wareware ki te manaaki mai i ta tatou pepa, ki te korero, ki te
moni. Noreira e tika ana kia tangi nui ta tatou pepa ki tetahi o
ona rangatira manaaki i a ia.
Na to Pihopa o Nelson me nga Minita pakeha i whakahaere
te karakia nehu i a Huta
Haere e koro haere ki io iwi, haere ki te Ariki.
Kanui o mokopuna hei hapai i to wairua karaitiana i muri
i a koe.
E MOE I TE MOE PAI.
E TE PONONGA PONO.
Ko Te Wheoro Poni tenei, kua moe i te moenga ona tipuna,
me ona matua. He kau-matua ia, i kitea nuitia te kaha, ki te
whakahaere i nga ritenga papai, me nga mahi katoa, hei painga
whanui mo ona hapu, me te iwi katoa, ki te taha whaka-te-
tangata. Ko to upoko tuatahi tenei, o te ahua o tenei kau-matua.
Ko te upoko tuarua, e whakaatu anu, i te nui o te kororia, i roto
i te ngakau o tenei kau-matua. mo nga mahi o te whakapono,
hei painga whanui mo nga hapu, me te iwi katoa, mo nga mea
whaka-te-Atua.
|
|
11 621 |
▲back to top |
Hurae. 1927 TE TOA TAKITINI 621
Kanui tu tangi o te iwi, me te Hahi katoa puta noa tu
Pihopatanga, ki tenei kau-matua, ki te tamaiti a to whakapono.
Na te whakapono ia i whakatipu ake, i to wa o te tino maori-
tanga o te tangata: i te wa o tau nui ana te Ao-maori ki runga
ki te tangata, ki runga ki te whenua.
E toru tekau (30) ona tau. ka whakatapua ia hei kai-karakia.
No to tau 1876 ka whakawahia ia. ka mau ona ringaringa ki te
parau, tapatahi tana titiro; tapatahi tana ngakau, kotahi tana
whakaaro he hapai i nga mahi o te whakapono.
He kau-matua tenei kaore ona ra, me nga tau. o tona oranga.
i moumoutia; kaore nga taranata a tu Atua i homai nei ki roto ki
a ia. i kaiponutia e ia. i whaka-mangeretia ranei; engari i ata
tuaritia paitia, i runga i to whakaaro-marama i te ngakau-nui ki
nga mahi whaka-te-tangata, me nga mahi whaka-te-Atua. i nga.
ra o tona oranga. He inaha ona nohoanga i roto i nga hui nunui
u te Hahi maori. Hui katoa nga tau i tu kai-karakia ia e rima
tekau (50) tau. Henui ona pai, tona kaha
tona pono ki ngu mahi a te Hahi, a taeanoatia tona ra whaka-
mutunga.
"Kua whawhaitia e ia te whawhai pai -
Kua omakia e ia tena
Kua tutuki i a ia te whakapono. ''
Te Whare-karakia whakairo o tu nei i Ohinemutu e miharo-
tia nei e nga iwi o te ao: he mahi na nga ringaringa o te kau-
matua kua riro nei. Ka mutu te hamumu a tona reo kua tae te
tinana ki te wahangutanga; kua paenga nga mahi a ona ringa
mutu ake; engari ia ko nga ahuatanga, o ana mahi i mahue ake
ai. ka noho whaka-ata-ata tonu mai. hei kauhau korero, hoi homai
whakaaro ki roto i te hinengaro o te hunga whai-mahara o nga
whakatupuranga kei te heko mai.
No te turei te 14 onga ra o Hune, 1927. i te 8 onga haora i
te ata, ka whaka-takotoiho, ia. ki runga ki tona, urunga: ka moe
ona kanohi. Penei me te mea ko te moe o to ahiahi. Ka mutu
tona manawa, haere marie atu ana tona wairua. I uhunga nuitia
ia, e ona uri, o ona hapu, me te iwi katoa, i roto i te poho o tona
tupuna oTamate-kapua. Ka nui nga tangi, me nga kupu-aroha. a
nga iwi. a nga hoa. me nga toronga maha o nga kawai-whanaunga,
i tera wahi, i tera wahi. i tae-a-waea mai ki runga ki a ia.
No te ahiahi o to Paraire ka nehua tona tinana, tutuki pai
nga ritenga katoa, me nga manaakitanga whaka-mutunga a te
Hahi. He mea whaka-takoto tona kawhena ki roto ki te
kei te taha hauauru o te whaka-mahau o te whare-karakia i
Ohinemutu. Ona tau e 81 i whanau in i to tau 1846.
"Pai rawa, e te pononga pai.
E to pononga pono
Pono tonu koe ki nga mea i a koe. "
"Takoto e koro!
E moe i te whaka-mahau o to
Whare-karakia. "
Ohinemutu. E M. E. TE TIKAO
23/6/27.
|
|
12 622 |
▲back to top |
622 \_\_\_\_\_ TE TOA TAKITINI Hurae. 1927
TE AO HOU.
Takapau.
14th June. 1927.
Kite Etita—
He kupu mo te ao hou. E hoa tena koe. Panuitia atu toku
mihi mo tenei take nui ka whaka-aria nei o Tutepuaki, hei tirotiro
ma tatou, ma te iwi.
Kia ora ano a Wi Kepa mo ana kupu tautoko, whakamarama.
I roto i enei ra e, tino whakae ana ahau ki te whakahau a o
tatou hoa, "E oho; maranga; kia mataara. " Otira kia kaha
tatou ki te rapu i etahi tikanga e haere whakamua ai tatou, me
a tatou mahi. Whakapaua nga kaha ki te hapai ano ia tatou. Ki
te ngoikore te ahua kaore e hupa ka mate i nga ngaru o te "Ao
hou, " e papaki mai nei. No reira tatou kite hanga waka kia
whai wahi ai ano ki nga ngaru.
Kaati tena, kua oti i ahau he Kopu, ara Karapu, mo matou,
mo tenei wa. Ka whanga atu inaianei ki te whanuitanga o tenei
take. Heoi e nga morehu rangatira, e nga reo mana, e te iwi.
Heoi ano,
HOUI
HE WHAKAHOKI PATAI MO TE WHAKAPAPA
(Na Ngaoho-Matakamokamo).
1 te "Toa'' o Hune, wharangi 600, tetahi, whakapupu. Ko
tima whakapapa, e penei ana:
Houmai-i-rangi
Muturangi
Tumamao
Mawake
I
Uruika
Rangitapu
Taonga
Tuamatua
Rakauri Tia Hei Oro Taunga Houmai-itawhiti
"Eai te kii tenei whakapapa na Tiati Meiha Katiana. Tiati
o te Kooti Whenua Maori a i tangohia mai i te Journal of the
Polynesian Society, March 1894. "
Ehara itemea koinei te tuatahi o tenei whakapapa. Erangi e
kitea ana tenei whakapapa ki te Pukapuka Dictionary a Edward
Tregear. He pakeha whakarapopoto i nga rerenga kupu a te
Maori. I nga korero hoki o nehe. Ko taua whakapapa, i whaka-
putaina iho kia Mohi Moke Aterea o Ngati Tu me Ngati Whakaue.
|
|
13 623 |
▲back to top |
Hurae, 1927 TE TOA TAKITINI 623
Hai mohiotanga ko te tangata i whakaputaina ki te ao marama,
ko ia ano te tangata nana i hoatu te whakapapa ki te Pakeha.
Natemea kua waiho hai patai a kua tonoa kia whakautua. Na
reira tenei ahau a "Ngaoho-Matakamokamo" ka whakahoki i
taku i mohio ai: —
Ko Ohomairangi
Muturangi
Taunga
Mawake
Uruika
Rangitapu
Atuamatua
Tera ano tino tetahi Whakapapa kua rangona e penei ana: —
Ko Ohomairangi
Muturangi
Taunga
I
Atuamatua
Ko tenei whakapapa e tika ana kia apititia hai hoa mo nga
whakapapa e rua, mo te whakapapa i tukuna ai te patai, me te
whakapapa i te Dictionary a Edward Tregear. Me wehe mai
to whakapapa a te kaiwhakahoki ki tua mai, matakitaki atu ai
ki ona hoa e toru o ngangau ana kia ratau.
Tera atu te nuinga o nga korero hai whakamarama mo enei
whakapapa. Kaati waiho he utu patai anake i tenei wa.
TIHEE! MAURI ORA!
(Na P. H. Tomoana. )
Kaua hei ohooho. Kaua hei whakawawa ki tenei tu tangi a
te reo i roto i enei wa e mohiotia nei e te "Whakaaro whanui"
kei te akuto koi te taumaha te haere me te hua o nga mahi e
tumanakotia ana i te wa o "Te Koanga, " i whakatere ai tena
tangata tena tangata i tona mahara, tena ropu i tana
Mokihi, i tana Waka Tiwai, tena iwi ranei i tana Waka Taua,
he mahara kia whiwhi ki nga koha whaihua o te wa, otira kei te
tino mohio tatou kaore he painga, a kaore atu hoki he moana
ara he takiwa i penei te kai-kore, a paaha noake nei tenei reo
"Tihee! Mauri Ora!"
He manamanahau ake ki te mahi a o tatou Kai-arahi e
tohutohu nei i te iwi kia kakama kia kaha kia mataara. Ka
rongo ake i a tatou o ha-mumu ana e kori ana ka koa ake
ngakau me te whakaae ake kei te tumanako katoa tatou kia whi-
|
|
14 624 |
▲back to top |
624 \_\_\_\_\_\_ TE TOA TAKITINI \_\_\_\_\_\_Hurae, 1927
whi te iwi ki te Ora-whaka-te-tinana me te Ora-whaka-te-wairua,
e puritia mai nei e te ringa kaha e te ringa aroha e te ringa
tupato o To Kai-hanga ekiia ra i roto i Te Karaipiture Rapua
ka kitea, patukia ku uakina, Inoia ka homai.
Koianei ra nga korero kia, tatou a Tutepuaki (Capt Pitt) i te
pepa o Mei nei. I pera ano hoki a Te Tutere (Dr. Wi Repa) i
roto i to Hune tata nei, ara e mea ana raua koia tenei ko te
huarahi pai ko te whakakotahi i "Te Ao Hou. "
Tenei hoki a Te Arawa kei te panui i te pai o te whakaaro
kotahi i raro i te tikanga kotahi me te whakaatu i nga hua o nga
whakamahinga (balance sheet) a Te Komiti o Te Arawa tae atu
hoki ki nga whakahau kia tukua atu nga whakapapa me te
whakaatu ano ki te kaha o Te Arawa ara ra tora ahuatanga i a
Rangitihi ra-E waru pu-manawa.
Tena koe e koro e Mita Taupopoki o Tuhourangi nei. koma
e Rota ko Te Morehu o Ngati pikiao. Raureti Moko nuiarangi
koutou katoa Ka pai ta koutou mahi e Eruini Tikao. Kin piki
nga ora mo nga honore ki to koutou Komiti o whakahaere mai
na i nga whakapapa. E tono nei i nga kawai koi te ao e rere ana.
He ngahau no ta koutou mahi koia ka tuhi iho i enei whaka
arotanga.
E rua tau e whakahaere ana tetahi komiti whakapapa i
Tamaki-Nui-a-Rua Ko Te Uamairangi ko Puhara ko Te
Whatahoro nga kaumatua i tu whakahaere i taua mahi, he
mea, kia rapopoto ai nga whakapapa katahi ka perehi kei
ngaro. Kaati kaore i te kitea ake taua mahinga. He ahakoa
ina tino etahi waihotanga ake, me kore o whai hia ki roto i
nga whakamahau o nga tupuna whare e rarangi ake nei to
ratou whakapapa, ahakoa ioti ki To Utu noa ana koromeke ui,
i te hanga tonu ka ao te ra.
No nga ra o haereere ana i roto i nga rohe o Te Arawa na
ka rongo ake i nga karangaranga e penei ana to ahua: —"Haere
mai. takahia mai nga tapuwae o koutou maatua o koutou tupuna,
ina tata ka hoki whakamuri nga whakaaro ki nga tatai korero i
mahue ake, kaore nei i whakaaro tia a i manaakitia i nga ra o
tika ana, ina ko koutou o tono mai nei kia whakaputaina atu o
nga wahi i manaaki i aua waihotanga ake. Tirohia iho mehemea
kei te hangai kaati manaakitia mai, mehemea kei te he, whiua
atu ki tahataha. Otira ma nga Whare Wananga o enei ra e ata
titiro iho. Kia kaha, kei te mihi noatu ki a koutou mahi. No
koutou te ngahurutanga, ngahuru noatu enei i tawhiti nei.
Kia kaha o nga kai-hautu o tena ahuatanga o tena ahua-
tanga, ahakoa, koi te whakapiri ki nga korekore o nga Tangaroa
ara o nga tikanga e whakangaro atu ana i Te Rau Tau tawhito.
me Te Rau Tau Hou.
E taea te pehea, waiho i runga i te taahu o tenei mea o to
tuma nako kei roto i te hinengaro; kia tau ai nga whakaaro i runga
i tera o koutou tupuna e kiia ra ko Ngahuru-mai-rungi. He hanga
hoha tenei mea a te whakapapa ki te nuinga o te tangata, na reira
kia tau ano te rangimarie ki tera hunga: —
|
|
15 625 |
▲back to top |
Hurae, 1927 TE TOA TAKITINI (
Ina enei whakapapa: —
1 Ko Rangi 11 Ko Te Hoehoenga
2 Ko Rangi Nui 12 Ko Te Tane-te-kapua
3 Ko Rangi Roa 13 Ko Te Takataka-putea
4 Ko Rangi Pouri 14 Ko Te Marere-o-tonga
5 K. Rangi Po-tango 15 Ko Te Pu-hao-rangi
6 Ko Rangi Wheteke 16 Ko Te Oho-mai-rangi
7 Ko Te Ao Nui 17 Ko Te Mutu-rangi
8 Ko Te Ao Roa 18 Ko Te Taunga
9 Ko Te Ao Wheuki 19 Ko Te Atua-matua (Takun
10 Ko Te Unuhanga atua ki etahi)
He Ingoa Whare: —-
20 Ko "Hou-mai-i-tawhiti" Kei Otara-marae
21 Ko "Tama-te-kapua" Kei Te Papa-i-Ouru
22 Ko "Kahu-mata-momoe'' Kei Waituhi
28 Ko "Tawake-moe-tahanga" kei Pukehina
24 Ko "Uenuku-mai-iRarotonga" koi To Rotoiti
25 Ko "Rangi-tihi" kei Te Taheke
26 Ka rere ko Tuhourangi noho rawa i a Rongomaipapa
27 Ko Uenukukopako 32 Ko Te Tamamutu
28 Ko Te Waitapu tuatahi 83 Ko Te Maari
29 Ko Te Hine-rehua 34 Ko Te Rangiirihau
30 Ko Te Kahurere-moa 35 Ko Te Hinenui ka noho i
31 Waitapu tuarua Te Mumuhu
E toru nga putanga: —
Tuatahi: —Te Uamairangi
Tuhotoariki Maata Pakapaka
Wanikau Rawenata Hera Harata Erena Renata Kawe
i
Anikanara Tukurua Wirihana Haromi
Tu Teira Airini ma
I
Hohepa
Tuanui: —Horongaitirangi
Nana ko Rahumaiterangi ko Manawakawa ko Te Upokoi
ko Te Mihiroa.
Na Rahumaitirangi ko Wakitirangi ko Takaro ko Te Kaiho
Na Manawakawa ko enei: Rangikoianake Tahatuoterangi
Matewai, Haerewa, Kiore, Pohe. Wairau. Hikapuku, Te Uh
ngaoterangi.
Na Te Upokoiri ko enei: —Te Atakore, Mumuhu Umu
whakapono, Hikatorehe Hopaka Whakapau.
|
|
16 626 |
▲back to top |
626\_\_\_\_\_ TE TOA TAKITINI Hurae, 1927
Na Te Mihiroa ko Tamangaro, ko Ketekai, ko te Anakahu-
pare.
Kei konei a Ngati Kahungunu katoa.
Tuatoru: —Pipiri.
I moe i a Patuterangi me Kaihoata
Kei Tamaki-Nui-a-Rua me Raukawa
tae atu kia Ngati Maru nga uri
Kei te whai wahi ano ranei Te Aitanga-a-Tiki ki nga whaka-
mahau o nga tupuna whare e rarangi ake nei nga whakapapa?
Ahakoa ioti ki Te Utu noa na koromeke ai i te hanga tonu ka awe
te ra, i to hanga i moea te po me ona taonga maha, ko te kaupapa
whenua ano ia kia koutou. Hei kupu whakamutunga ake, me
mihi atu kia koutou e Te Arawa katoa. Te tumanako kia ringi-
hia iho he manaakitanga nui ki roto i enei tupuna kua whaka-
wharetia nei. kia puta he hau pai he mahanatanga ki runga i nga
mokopuna, kia iri hoki he Kau Oriwa ma o ratou mokopuna
katoa e whakaterea, nei ki nga turanga matauranga o Te Rau
Tau Hou hei whakamaharanga ki Te Kau Tau Tawhito.
NGA KOMITI TUMUAKI.
He whakamahara tenei ki nga hui a nga Komiti Tumuaki o
te Hahi.
Atirikonatanga o Haki Pei. Kua karangatia tenei komiti kia
hui ano ki Te Tari i Nepia i te Wenerei te 20 o nga ra o Hurau
nei, te 10 of nga haora i te ata.
Atirikonatanga o Tauranga. Kua whakaritea hei te 12 o nga
ra o Hurae ka hui ai te Komiti Tumuaki o te Atirikonatanga o
Taurunga. Ma te Hekeretari (Raimona) raua ko te Tiamana
(Atirikona Tiatetene) e whakaatu te kainga hei tunga mo te hui.
HUI WHAKAPAPA KI OWHATA.
No te 27 o nga ra o Mei ka tu te hui a Te Ure-o-Uenukuko-
pako ki Owhata hei whiriwhiri i te motini i paahitia i te hui i tu
ki Pukehina.
Paahitia ana nga motini e mau ake nei: —
(1) Kua whiriwhiri tenei hui i te kaupapa o te motini i
paahitia e te hui o Te Arawa i tu ki Pukehina. Ko te motini kua
oti i tenei hui e penei ana: Kaore e taea e tenei hui o Te Ure-o-
Uenukukopako te takahi o te kaupapa kua takoto iho i o ratou
koroua.
(2) Whakaritea ana he komiti whiriwhiri hei whakahaere i
te kaupapa a Te Ure-o-Uenukukopako.
(3) Kia puta he tono ma tenei hui ki te Poari o Te Arawa,
kia whakahaeretia he tikanga kia tu ai he raipere (library) ma Te
Arawa ki tetahi takiwa o Rotorua nei.
Mo te mare kaore he rongoa hei rite ki te Wood's Great
Peppermint Cure.